Jest rok 1867 i czas na kolejną formalną zmianę nazwy dla królestw Habsburgów. Żegnamy (tak jakby) Cesarstwo Austriackie i witamy Austro-Węgry.
Ale jak do tego doszło? I dlaczego?
Cenzura i ścisła kontrola swobód politycznych charakteryzowały Wiedeń na początku XIX wieku. Nic więc dziwnego, że wiedeńczycy przyłączyli się do szeregu rewolucji, które nawiedziły Europę w 1848 roku. Cesarz Ferdynand I (syn Franciszka II/I) stał wówczas na czele imperium.
Wiedeń nigdy nie zbuntował się w taki sposób, jak na przykład Francja. Niemniej jednak zamieszki sprowokowały pewne zmiany polityczne i liberalizację. Na przykład Ferdynand abdykował na rzecz swojego młodego bratanka, Franciszka Józefa.
(Książę Metternich, kanclerz Austrii na początku XIX wieku, szpieg i strażnik konserwatywnych wartości Cesarstwa Austriackiego. Podał się do dymisji podczas rewolucji 1848 roku. To dzięki niemu mamy też Sachertorte. Zdjęcie dzięki uprzejmości Rijksmuseum)
Inne ziemie Habsburgów również dzieliły część tego rewolucyjnego ducha. Zwłaszcza Węgry regularnie się rozkręcały, co doprowadziło nawet do krótkiej wojny o niepodległość w (co nie jest zaskoczeniem) 1848 roku. Rebelianci” przegrali, a Cesarstwo Austriackie ostro się z nimi rozprawiło, rozwiązując lokalny węgierski parlament i skutecznie wprowadzając totalitarne rządy z Wiednia.
Kontrrewolucyjne wysiłki władz habsburskich nie położyły jednak kresu nacjonalistycznym i liberalnym nastrojom na ich terytoriach.
(Mapa Węgier z 1849 r. Zdjęcie dzięki uprzejmości British Library)
Wydarzenia nadal podważały mapę Habsburgów. Na przykład wojna austriacko-pruska z 1866 r. doprowadziła do tego, że ziemie weneckie przeszły pod panowanie Włoch. Węgrzy zaś nigdy nie byli do końca zadowoleni ze stosunków z władcami Wiednia.
Cesarz Franciszek Józef w końcu zdecydował się na ponowne zdefiniowanie linii władzy cesarskiej, aby pozbawić wiatru w żagle węgierskie dążenia niepodległościowe i uwolnić zasoby wojskowe i inne zasoby związane z utrzymaniem Węgier w spokoju.
Wynikiem tego był Kompromis Austro-Węgierski z 1867 r., który sprawił, że nasze „imperium Habsburgów” (obecnie Cesarstwo Austriackie) oficjalnie przekształciło się w Austro-Węgry, znane również jako Cesarstwo Austro-Węgierskie.
(W tekście węgierskim jest napisane „Franciszek Józef I, król Węgier”. Zdjęcie dzięki uprzejmości British Library)
Ta zmiana skutecznie podzieliła imperium na dwie na wpół niezależne połowy: Królestwo Węgier i Cesarstwo Austriackie. Węgry odzyskały swój parlament i władzę nad większością spraw wewnętrznych, ale Franciszek Józef pozostał głową państwa. Był on więc cesarzem Austrii i królem Węgier.
Na dodatek niektóre aspekty władzy politycznej pozostały scentralizowane: monarchia zachowała władzę, na przykład, nad wojskiem i sprawami zagranicznymi. To właśnie Austro-Węgry jako całość, a nie tylko część Cesarstwa Austriackiego, poszły na wojnę w 1914 r. pod rządami Franciszka Józefa, wojnę, która przyniosła koniec panowania Habsburgów i (ponowne) narodziny Austrii.
Porada: W Hofburgu można dowiedzieć się wiele o życiu i czasach Franciszka Józefa, zwłaszcza podczas zwiedzania apartamentów cesarskich.