Jest bardzo niewiele znanych czynników ryzyka rozwoju siatkówczaka, ale główne zmiany genów wewnątrz komórek, które mogą prowadzić do powstania siatkówczaka są obecnie dość dobrze znane.
Wcześniej w rozwoju płodowym, na długo przed urodzeniem, komórki w siatkówce oka dzielą się, aby stworzyć nowe komórki wypełniające siatkówkę. W pewnym momencie komórki te normalnie przestają się dzielić i stają się dojrzałymi komórkami siatkówki. Ale czasami coś idzie nie tak z tym procesem. Zamiast dojrzewać, niektóre komórki siatkówki nadal rosną bez kontroli, co może prowadzić do retinoblastomy.
Pewne zmiany w DNA danej osoby mogą powodować, że komórki siatkówki rosną bez kontroli. DNA jest substancją chemiczną znajdującą się w każdej z naszych komórek, która tworzy nasze geny, które kontrolują funkcjonowanie naszych komórek. Zazwyczaj jesteśmy podobni do naszych rodziców, ponieważ to oni są źródłem naszego DNA. Ale DNA wpływa na znacznie więcej niż tylko na to, jak wyglądamy.
Niektóre geny kontrolują, kiedy nasze komórki rosną, dzielą się na nowe i umierają w odpowiednim czasie:
- Geny, które pomagają komórkom rosnąć, dzielić się lub pozostać przy życiu, nazywane są onkogenami.
- Geny, które pomagają utrzymać podziały komórkowe pod kontrolą lub powodują, że komórki umierają we właściwym czasie, nazywane są genami supresorowymi nowotworu.
Raki mogą być spowodowane przez zmiany DNA (mutacje), które powodują włączenie onkogenów lub wyłączenie genów supresorowych nowotworu.
Najważniejszym genem w retinoblastoma jest gen supresorowy nowotworu RB1. Gen ten tworzy białko (pRb), które pomaga powstrzymać komórki przed zbyt szybkim wzrostem. Każda komórka ma zwykle dwa geny RB1. Tak długo, jak komórka siatkówki posiada przynajmniej jeden gen RB1, który działa jak należy, nie dojdzie do powstania siatkówczaka. Ale kiedy oba geny RB1 są zmutowane lub ich brakuje, komórka może rosnąć w sposób niekontrolowany. Może to prowadzić do dalszych zmian w genach, co z kolei może spowodować, że komórki staną się rakowe.
Siatkówczak dziedziczny lub obustronny
Około 1 na 3 dzieci z siatkówczakiem ma mutację germinalną w jednym genie RB1; to znaczy, że mutacja genu RB1 znajduje się we wszystkich komórkach ciała. U większości z tych dzieci (75%) mutacja ta występuje na bardzo wczesnym etapie rozwoju, jeszcze w łonie matki. Pozostałe 25% dzieci dziedziczy mutację genu po jednym z rodziców.
Około 9 z 10 dzieci, które rodzą się z tą mutacją germinalną RB1, rozwija się retinoblastoma. Dzieje się tak, gdy drugi gen RB1 zostaje utracony lub zmutowany. Najczęściej retinoblastoma jest obustronna (w obu oczach), ale czasami jest wykrywana na tyle wcześnie, że nadal jest tylko w jednym oku.
Dzieci te mają dziedziczną retinoblastomę (zwaną również dziedziczną lub wrodzoną retinoblastomą). Wszystkie obustronne siatkówczaki są uważane za dziedziczne, chociaż nie wszystkie dziedziczne siatkówczaki są obustronne w momencie ich wykrycia.
Każdy ma dwa geny RB1, ale przekazuje tylko jeden z nich każdemu ze swoich dzieci. (Dziecko otrzymuje drugi gen RB1 od drugiego rodzica.) Dlatego istnieje 1 na 2 szanse, że rodzic, który miał dziedzicznego siatkówczaka przekaże zmutowany gen swojemu dziecku.
Większość dzieci z dziedzicznym siatkówczakiem nie ma dotkniętego chorobą rodzica. Ale te dzieci nadal mogą przekazywać mutację genu RB1 swoim dzieciom. Dlatego właśnie ta postać siatkówczaka nazywana jest „dziedziczną” (nawet jeśli żadne z rodziców dziecka nie było dotknięte chorobą).
Ponieważ dzieci z tą postacią siatkówczaka mają zmiany w genie RB1 we wszystkich komórkach ciała, są one również bardziej narażone na rozwój niektórych innych rodzajów raka. Aby uzyskać więcej informacji na ten temat, zobacz Po leczeniu siatkówczaka.
Niedziedziczna (sporadyczna) siatkówczak
Większość z pozostałych 2 na 3 dzieci z siatkówczakiem nie ma mutacji genu RB1 we wszystkich komórkach ciała. Zamiast tego, mutacja RB1 występuje we wczesnym okresie życia i najpierw pojawia się tylko w jednej komórce w jednym oku. Dzieci te nie są narażone na ryzyko przekazania mutacji genu swojemu potomstwu.
(W bardzo małej części niedziedzicznych siatkówczakow, nie ma mutacji genu RB1. Niektóre z tych siatkówczaków wydają się być powodowane przez zmiany w innym genie, znanym jako MYCN.)
Czy zmiany w genie RB1 są dziedziczne czy sporadyczne, nie jest jasne, co powoduje te zmiany. Mogą one wynikać z przypadkowych błędów w genach, które czasami występują, gdy komórki dzielą się, aby stworzyć nowe komórki. Nie są znane przyczyny związane ze stylem życia lub środowiskiem, więc ważne jest, aby pamiętać, że nie ma nic, co te dzieci lub ich rodzice mogliby zrobić, aby zapobiec tym nowotworom.