Reakcje nadwrażliwości (HR) są reakcje immunologiczne, które są przesadne lub niewłaściwe wobec antygenu lub alergenu. Coombs i Gell sklasyfikowali reakcje nadwrażliwości na cztery formy. Reakcje nadwrażliwości typu I, typu II i typu III są znane jako natychmiastowe reakcje nadwrażliwości (IHR), ponieważ występują w ciągu 24 godzin. W ich powstawaniu pośredniczą przeciwciała, w tym IgE, IgM i IgG.
Reakcja typu I lub reakcja anafilaktyczna
Reakcja anafilaktyczna jest wywoływana przez przeciwciała IgE, które są wytwarzane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na białka środowiskowe (alergeny), takie jak pyłki, sierść zwierząt lub roztocza kurzu. Przeciwciała te (IgE) wiążą się z komórkami tucznymi i bazofilami, które zawierają granulki histaminy uwalnianej w reakcji i powodującej stan zapalny. Reakcje nadwrażliwości typu I mogą być obserwowane w astmie oskrzelowej, alergicznym nieżycie nosa, alergicznym zapaleniu skóry, alergii pokarmowej, alergicznym zapaleniu spojówek i wstrząsie anafilaktycznym.
Anafilaksja
Anafilaksja jest stanem nagłym, ponieważ może prowadzić do ostrej, zagrażającej życiu niewydolności oddechowej. Jest to proces mediowany przez IgE. Jest to najcięższa postać reakcji alergicznej, w której komórki tuczne nagle uwalniają duże ilości histaminy, a później leukotrienów. W ciężkich przypadkach dochodzi do intensywnego skurczu oskrzeli, obrzęku krtani, sinicy, hipotensji i wstrząsu.
Alergiczna astma oskrzelowa
Alergiczna astma oskrzelowa jest chorobą atopową, charakteryzującą się skurczem oskrzeli. Może być również przewlekłą chorobą zapalną. W jej etiologii istotną rolę odgrywają czynniki środowiskowe oraz podłoże genetyczne. Rozpoznanie zależy od wywiadu i badania. W alergicznej astmie oskrzelowej IgE są podwyższone, a eozynofilia plwociny jest częsta. Z epidemiologicznego punktu widzenia dodatni wynik testu skórnego lub obecność swoistych IgE są czynnikami ryzyka astmy.
Alergiczny nieżyt nosa
Alergiczny nieżyt nosa jest kolejną chorobą atopową, w której histamina i leukotrieny są odpowiedzialne za katar, kichanie i niedrożność nosa. Alergeny są podobne do tych występujących w astmie oskrzelowej. Polipy nosa mogą być widoczne w przewlekłym nieżycie nosa.
Alergiczne zapalenie spojówek
Alergiczne zapalenie spojówek występuje wraz z nieżytem nosa i jest wywołane przez IgE. Zawsze występuje swędzenie i problemy z oczami, w tym łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk.
Alergia pokarmowa
Musimy odróżnić alergię pokarmową (IgE-zależną) od nietolerancji pokarmowej, która może być spowodowana różnymi przyczynami, w tym zespołem złego wchłaniania i celiakią. Częściej występuje u dzieci, co można zaobserwować w przypadku alergii na mleko krowie. Objawy alergii pokarmowej dotyczą głównie dróg oddechowych, skóry i jelit. Testy skórne są pomocne w wykrywaniu alergenów pokarmowych, które mogą wywoływać ciężkie reakcje, np. orzeszki ziemne, jaja, ryby i mleko.
Egzema atopowa
Egzema atopowa jest chorobą IgE-mediowaną, która dotyka skóry i ma immunopatogenezę bardzo podobną do astmy alergicznej i alergicznego nieżytu nosa, które występują u ponad połowy chorych. Badanie radioalergosorbcyjne (RAST) może ujawnić swoistość zaangażowanego przeciwciała IgE, ale jest mało pomocne w postępowaniu.
Alergia na leki
Leki mogą wywoływać reakcje alergiczne poprzez jakikolwiek mechanizm nadwrażliwości. Na przykład, penicylina może powodować anafilaksję, która jest mediowana przez IgE, ale reakcje muszą być banalne. Penicylina wchodzi w reakcje krzyżowe z innymi półsyntetycznymi penicylinami, w tym monobaktamami i karbapenemami, a także może wchodzić w reakcje krzyżowe z innymi antybiotykami, takimi jak cefalosporyny.
Typ II lub odpowiedź pośrednicząca cytotoksyczna
IgG i IgM pośredniczą w odpowiedzi pośredniczącej cytotoksycznej przeciwko białkom powierzchni komórek i macierzy zewnątrzkomórkowej. Immunoglobuliny biorące udział w tym typie reakcji uszkadzają komórki poprzez aktywację układu dopełniacza lub fagocytozę. Reakcje nadwrażliwości typu II mogą być obserwowane w małopłytkowości immunologicznej, autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej i neutropenii autoimmunologicznej.
Trombocytopenia immunologiczna (ITP)
ITP jest zaburzeniem autoimmunologicznym, które występuje w każdym wieku. Fagocyty niszczą uwrażliwione płytki krwi we krwi obwodowej. Klinicznie objawia się małopłytkowością ze skróconym czasem przeżycia płytek krwi i zwiększoną liczbą megakariocytów w szpiku. Pojawiają się nagłe wybroczyny i krwawienia z dziąseł, nosa, jelit i dróg moczowych. Krwawienia mogą towarzyszyć infekcjom, reakcjom polekowym, nowotworom i innym schorzeniom autoimmunologicznym, takim jak choroby tarczycy i SLE.
Autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna (AIHA)
Istnieją dwa typy immunologicznej niedokrwistości hemolitycznej: IgG-zależną (ciepłe AIHA) i IgM-zależną (zimne AIHA). Typ ciepły może być idiopatyczny, autoimmunologiczny lub wtórny do innych chorób, takich jak nowotwory złośliwe atakujące tkanki limfoidalne. Typ zimny może być idiopatyczny lub wtórny do zakażeń, takich jak wirus Epsteina-Barr. Podstawowym objawem klinicznym w obu przypadkach jest żółtaczka. Rozpoznanie laboratoryjne stawiane jest na podstawie dodatniego testu Coombsa, który identyfikuje immunoglobuliny i C3 na krwinkach czerwonych.
Autropenia autoimmunologiczna
Autropenia autoimmunologiczna może być obecna z zakażeniami bakteryjnymi i grzybiczymi, może występować sama lub z chorobami autoimmunologicznymi (SLE, RZS, autoimmunologiczne zapalenie wątroby), zakażeniami i chłoniakami. W przypadku ciężkiej neutropenii konieczne jest wykonanie badania szpiku kostnego. W przypadku towarzyszących zaburzeń autoimmunologicznych konieczne jest wykonanie panelu przeciwciał autoimmunologicznych (ANA, ENA i dsDNA).
Choroba hemolityczna płodu i noworodka (erythroblastosis fetalis)
Układ odpornościowy matki doznaje wstępnego uczulenia na krwinki czerwone Rh+ płodu podczas porodu, kiedy łożysko odrywa się. Pierwsze dziecko unika choroby, ale matka, teraz uwrażliwiona, będzie w stanie wywołać reakcję hemolityczną przeciwko drugiemu płodowi Rh+, u którego rozwinie się niedokrwistość i żółtaczka, gdy matczyne IgG przekroczy łożysko.
Miastenia gravis jest zaburzeniem autoimmunologicznym spowodowanym przez przeciwciała przeciwko postsynaptycznym receptorom acetylocholiny, które zakłócają transmisję nerwowo-mięśniową. Charakteryzuje się ona skrajnym zmęczeniem mięśni, podwójnym widzeniem, obustronną ptozą, dekonjugacją ruchów gałek ocznych, trudnościami w połykaniu i osłabieniem górnych partii ramion. Dzieci urodzone przez matki cierpiące na miastenię mogą mieć przejściowe osłabienie mięśni z powodu patogennych przeciwciał IgG, które przekraczają łożysko.
Zespół Goodpasture’a
Zespół Goodpasture’a jest reakcją nadwrażliwości typu II charakteryzującą się obecnością zapalenia nerek w połączeniu z krwotokiem do płuc. U większości pacjentów jest on spowodowany krzyżowo reagującymi autoantygenami, które są obecne w błonach podstawnych płuc i nerek. Wielu pacjentów z tym problemem wykazuje przeciwciała przeciwko kolagenowi typu IV, który jest ważnym składnikiem błon podstawnych.
Pęcherzyca
Pęcherzyca powoduje ciężką chorobę pęcherzową, która dotyka skóry i błon śluzowych. W surowicach pacjentów z pęcherzycą występują przeciwciała przeciwko desmogleinie-1 i desmogleinie-3, które są składnikami desmosomów, tworzących połączenia między komórkami naskórka. Pęcherzyca jest silnie związana z HLA-DR4 (DRB1*0402), który jest cząsteczką prezentującą jeden z autoantygenów biorących udział w immunopatogenezie tej choroby (desmogleina-3).
Reakcje typu III lub immunokompleksowe
W tych reakcjach również pośredniczą przeciwciała IgM i IgG, które reagują z rozpuszczalnymi antygenami, tworząc kompleksy antygen-przeciwciało. Układ dopełniacza ulega aktywacji i uwalnia czynniki chemotaktyczne, które przyciągają neutrofile i powodują zapalenie oraz uszkodzenie tkanek, jak to ma miejsce w zapaleniu naczyń i kłębuszkowym zapaleniu nerek. Reakcje nadwrażliwości typu III mogą być klasycznie obserwowane w chorobie posurowiczej i reakcji Arthusa.
Choroba posurowicza
Choroba posurowicza może być wywołana przez masywne wstrzyknięcia obcego antygenu. Krążące kompleksy immunologiczne infiltrują ściany naczyń krwionośnych i tkanki, powodując zwiększoną przepuszczalność naczyń i prowadząc do procesów zapalnych, takich jak zapalenie naczyń i stawów. Było to powikłanie antyserum przygotowywanego na zwierzętach, na które część osobników wytwarzała przeciwciała przeciwko obcemu białku. Doświadczano go również podczas leczenia antybiotykami, takimi jak penicylina.
Reakcja Arthusa
Reakcja Arthusa jest miejscową reakcją obserwowaną, gdy mała ilość antygenów jest wstrzykiwana w skórę wielokrotnie, aż do pojawienia się wykrywalnych poziomów przeciwciał (IgG). Jeśli ten sam antygen jest zaszczepiony, kompleksy immunologiczne rozwijają się we wspomnianym miejscu miejscowym oraz w śródbłonku małych naczyń. Reakcja ta charakteryzuje się występowaniem wyraźnego obrzęku i krwotoku, w zależności od podanej dawki obcego antygenu.