Mita, kolonialny andyjski system rotacyjnej przymusowej pracy Indian, przydzielanych przez państwo wyznaczonym beneficjentom. Hiszpańscy zdobywcy zaczerpnęli mita z mit’a Quechuan, zgodnie z którym społeczeństwo andyjskie tymczasowo przydzielało robotników do realizacji projektów wspólnotowych.
Wicekról Francisco de Toledo (1569-1581) ustanowił kolonialne mita, wydając ustawy dotyczące wielkości składek, płac, które należało wypłacać robotnikom, oraz częstotliwości, z jaką poszczególni robotnicy odbywali służbę. Bez zgody korony, która nie była przekonana co do moralności pracy przymusowej, ale chętnie czerpała z niej zyski, Toledo w latach 1572-1575 ustanowił formalną mita dla kopalni srebra i młynów w Potosi. Każdego roku mobilizowała ona ponad 11.000 Indian z górskich prowincji pomiędzy Potosi a Cuzco. Toledo założył kolejną ważną mitrę przy kopalniach rtęci w Huancavelica. Szczególnie przed katastrofalnym spadkiem liczby ludności tubylczej, urzędnicy wicegubernatorscy od czasu do czasu przydzielali mitas do innych kopalni i do hiszpańskich miast, udostępniając tanią, ale niewyspecjalizowaną siłę roboczą innym sektorom gospodarki kolonialnej. Tacy mita dostarczali znaczną część siły roboczej do zakładów tekstylnych w Quito.
Mitas zmuszali niechętnych Indian do udziału w gospodarce kolonialnej i subsydiowali produkcję gospodarczą poprzez niskie płace. Mitayos (robotnicy mita) czasami zostawali na miejscu, by zarobić wyższe wynagrodzenie, jakie otrzymywali darmowi robotnicy. Do 1700 roku liczba mitayos, którzy pracowali w Potosí lub Huancavelica była tylko niewielkim ułamkiem wyznaczonego kontyngentu. Niektóre wioski skutecznie opierały się wypełnianiu obowiązku mita. Inne wioski płaciły administratorom kolonialnym za zatrudnianie zastępców z puli dobrowolnych robotników. W ten sposób dostępna była darmowa siła robocza, ale Hiszpanie utrzymywali mita, ponieważ dzięki temu dotowali wydobycie poprzez niskie płace. Słaba jakość rudy w Potosi sprawiła, że produkcja stała się nieopłacalna bez dotacji mita w XVIII wieku.
Mita wywołała sprzeciw ze względów humanitarnych, ale wiele skarg na nią pochodziło również od księży, gubernatorów, kuraków (przywódców indiańskich) i właścicieli ziemskich, którzy chcieli zatrzymać Indian dla innych form eksploatacji ekonomicznej. Hiszpańskie cortes ostatecznie zniosły mita w 1812 roku, ale przetrwała ona co najmniej do XIX wieku. Clorinda Matto de Turner w powieści Aves sin nido z roku 1889 pokazuje, jak z osób mówiących językiem Quechua wyzyskiwano przymusową siłę roboczą w postaci pongo. System pongo przetrwał w rzeczywistości do dnia dzisiejszego.
W innych regionach Ameryki Łacińskiej istniały podobne systemy pracy przymusowej, jak na przykład tequitl na obszarach języka nahuatl w środkowym Meksyku.
Zobacz teżHuasipungo; Górnictwo: Kolonialna Ameryka Hiszpańska; Niewolnictwo: Niewolnictwo Indian i praca przymusowa.
BIBLIOGRAFIA
Aquiles R. Pérez, Las mitas en la real audiencia de Quito (1947).
Guillermo Lohmann Villena, Las minas de Huancavelica en los siglos XVI y XVII (1949), esp. pp. 91-100.
David L. Wiedner, „Forced Labor in Colonial Peru,” in The Americas 16, no. 4 (1960): 357-383.
Enrique Tandeter, „Forced and Free Labour in Late Colonial Potosí”, w Past and Present 93 (1981): 98-136.
Peter J. Bakewell, Miners of the Red Mountain: Indian Labor in Potosí, 1545-1650 (1984), esp. s. 54-105.
Jeffrey A. Cole, The Potosí Mita, 1573-1700: Compulsory Indian Labor in the Andes (1985).
Dodatkowa Bibliografia
Matto de Turner, Clorinda, Torn from the Nest. Ed. Antonio Cornejo Polar. Przeł. John Herman Richard Polt. New York: Oxford University Press, 1998.
Premo, Bianca. „From the Pockets of Women: The Gendering of the Mita, Migration, and Tribute in Colonial Chucuito, Peru.” The Americas 56:4 (kwiecień 2000): 63-93.
Tandeter, Enrique. Przymus i Rynek: Silver Mining in Colonial Potosí, 1692-1826. Albuquerque: University of New Mexico Press, 1993.
Tandeter.