Cesarstwo to system polityczny, w którym grupa ludzi jest rządzona przez jedną osobę, cesarza lub cesarzową. Imperium Rzymskie rozpoczęło się wraz z panowaniem cesarza Augusta. Władza senatu została ograniczona i stał się on organem wspierającym cesarza.
Okres między Augustem a Dioklecjanem nazywany jest Wysokim Cesarstwem, podczas gdy Niskie Cesarstwo to epoka między Dioklecjanem a upadkiem Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie.
Wysokie Cesarstwo (31 p.n.e.- 305 n.e.)
Cesarstwo Rzymskie w szczytowym okresie terytorialnym
Między 14 a 68 rokiem następcami Augusta byli: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz i Neron. Ta sukcesja dynastyczna została przerwana po śmierci cesarza Nerona i wybuchu wojny domowej w 68 roku. O władzę walczyło trzech cesarzy, a ostatecznie wojnę wygrał Wespazjan, należący do dynastii flawijskiej.
Dynastię flawijską zastąpili Antoninowie (96-193), nazwa własna nadana Nerwie, Trajanowi, Hadrianowi, Antoninusowi Piusowi, Markowi Aureliuszowi i Commodusowi. Cesarze ci prowadzili bardzo podobną politykę do Flawiuszów.
Dojście Septymiusza Sewera (197 – 235) uczyniło go pierwszym z rządzącej cesarskiej dynastii Sewerów (197 – 235). Jego następcami byli Caracalla, Makrynus, Elagabalus i Aleksander Sewerus.
Władzy absolutne Rzymu, stolicy Imperium, z czasem ulegały osłabieniu. W latach 235-300 jedynym priorytetem Rzymu była obrona jego granic przed ciągłymi atakami barbarzyńców i Sasanidów (z Persji). Presja tych najazdów skłoniła armię do przejęcia władzy w 235 roku. Epoka ta znana jest jako anarchia wojskowa i trwała około pięćdziesięciu lat. Cesarze w tym czasie mieli jeden jedyny cel: walkę z wrogami Imperium i zabezpieczenie granic.
W wyniku tych ciągłych wojen armia była bardzo droga w utrzymaniu, a przez to Imperium stało się kaleką z długami. To z kolei zubożyło ludność i wielu straciło swoją tożsamość i wartości. Wielu wątpiło w swoje przekonania religijne, zwłaszcza w obliczu napływu nowych doktryn ze Wschodu.
Prześladowania coraz liczniejszej mniejszości chrześcijańskiej przez Dioklecjana były sposobem na pozbycie się zagrożeń, przed którymi stało imperium.
W 284 roku rewolta wojskowa ocaliła imperium, a Dioklecjan został ogłoszony cesarzem. Podczas swoich rządów wprowadził tetrarchię, formę rządu, która dzieliła władzę. Dioklecjan wyznaczył generała Maksymiana do objęcia władzy nad zachodnimi regionami Imperium, podczas gdy cesarz rządził regionami wschodnimi. Lata później mianował dwóch cezarów.
Dioklecjan abdykował w 305 r., pokazując, że tetrarchiczny system polityczny nie działa bez kogoś, kto nim kieruje.
Niskie Imperium (305 n.e. – 476 n.e.)
Po abdykacji Dioklecjana w 305 r. miała miejsce seria konfliktów aż do 312 r., kiedy to Konstantyn został jedynym cesarzem Zachodu. Miał to być ostatni cesarz zjednoczonego imperium. Ustanowił chrześcijaństwo oficjalną religią Cesarstwa.
Stolica Cesarstwa zostaje przeniesiona do starożytnego miasta Bizancjum, które zostaje zrekonstruowane. Bizancjum, od 8 listopada 324 r., zostaje przemianowane na Konstantynopol lub miasto Konstantyna.
Następca Konstantyna, Teodozjusz, podzielił imperium między swoich dwóch synów, Arkadiusza i Honoriusza, tworząc Cesarstwo Zachodniorzymskie i Cesarstwo Wschodniorzymskie.
W 476 r. upada Cesarstwo Zachodniorzymskie. Tymczasem druga połowa, zwana Cesarstwem Bizantyjskim, przetrwała do 1453 roku, kiedy to upadł Konstantynopol, dziś nazywany Stambułem.