Heading

Olympus Mons jest największym wulkanem w Układzie Słonecznym. Masywna marsjańska góra wznosi się wysoko nad otaczającymi ją równinami czerwonej planety i może czekać na kolejną erupcję.

Charakterystyka

Znaleziony w regionie Tharsis Montes w pobliżu równika marsjańskiego, Olympus Mons jest jednym z tuzina dużych wulkanów, z których wiele jest dziesięć do stu razy wyższych niż ich ziemskie odpowiedniki. Najwyższy z nich wszystkich wznosi się 16 mil (25 kilometrów) ponad otaczające go równiny i rozciąga się na 374 mile (624 km) – mniej więcej tyle, ile wynosi powierzchnia stanu Arizona.

Dla porównania, najwyższy wulkan na Ziemi, Mauna Loa na Hawajach, wznosi się 6,3 mil (10 km) ponad dno morza (ale jego szczyt znajduje się tylko 2,6 mil nad poziomem morza). Objętość zawarta w Olympus Mons jest około sto razy większa niż Mauna Loa, a łańcuch hawajskich wysp, na których znajduje się ziemski wulkan, mógłby zmieścić się wewnątrz jego marsjańskiego odpowiednika.

Olympus Mons wznosi się trzy razy wyżej niż najwyższa góra Ziemi, Mount Everest, której szczyt znajduje się 5,5 mil nad poziomem morza.

Olympus Mons jest wulkanem tarczowym. Zamiast gwałtownie wyrzucać stopiony materiał, wulkany tarczowe są tworzone przez lawę powoli spływającą po ich bokach. W rezultacie góra ma niski, przysadzisty wygląd, a jej średnie nachylenie wynosi tylko 5 procent.

Sześć zapadniętych kraterów, znanych jako kaldery, układa się jeden na drugim, tworząc na szczycie depresję o szerokości 53 mil (85 km). Gdy komory magmowe pod kalderami opróżniły się z lawy, najprawdopodobniej podczas erupcji, komory zapadły się, nie mogąc dłużej utrzymać ciężaru ziemi powyżej.

Klif, lub skarpa, otacza zewnętrzną krawędź wulkanu, sięgając aż 6 mil (10 km) ponad otaczający teren. (Sam klif jest tak wysoki jak Mauna Loa). Podstawa wulkanu otoczona jest szeroką depresją, gdyż jego ogromna masa wciska się w skorupę ziemską.

Olympus Mons jest wciąż stosunkowo młodym wulkanem. Mimo, że jego formowanie trwało miliardy lat, niektóre regiony góry mogą mieć zaledwie kilka milionów lat, co jest stosunkowo młodym okresem w dziejach Układu Słonecznego. Jako taki, Olympus Mons może być nadal aktywnym wulkanem z potencjałem do erupcji.

„Na Ziemi, wyspy hawajskie zostały zbudowane z wulkanów, które wybuchały jako skorupa ziemska ślizgała się nad gorącym punktem – pióropuszem wznoszącej się magmy”, powiedział Jacob Bleacher, naukowiec planetarny na Arizona State University i NASA’s Goddard Space Flight Center w Greenbelt, Md, powiedział Space.com. „Nasze badania podnoszą możliwość, że na Marsie dzieje się coś odwrotnego; pióropusz może przemieszczać się pod nieruchomą skorupą.”

Najwyższy wulkan w Układzie Słonecznym może również pomieścić lodowce skalne – skalne odłamki zamrożone w lodzie. Złoża śniegu i lodu powyżej podstawy tarczy mogą skutkować powstaniem takich lodowców. Lód wodny izolowany przez pył powierzchniowy może istnieć w pobliżu szczytu wulkanu. Wierzchołki tych lodowców mogą zawierać grzbiety, bruzdy i płaty, a także być pokryte skałami i głazami, i mogą mieć nawet cztery miliony lat.

Uformowanie giganta

Dlaczego tak ogromny wulkan miałby się uformować na Marsie, a nie na Ziemi? Naukowcy uważają, że niższa grawitacja powierzchniowa czerwonej planety, w połączeniu z wyższym tempem erupcji, pozwoliła na to, by lawa na Marsie piętrzyła się wyżej.

Występowanie i brak płyt tektonicznych może również odgrywać ważną rolę w różnych rodzajach wulkanów. Gorące miejsca lawy pod skorupą ziemską pozostają w tym samym miejscu na obu planetach. Na Ziemi jednak ruch skorupy ziemskiej zapobiega stałemu gromadzeniu się lawy. Na przykład Wyspy Hawajskie powstały w wyniku dryfowania płyty nad gorącym punktem. Każda erupcja tworzyła małą wyspę w innym miejscu.

Ale Mars ma bardzo ograniczony ruch płyt. Zarówno gorący punkt, jak i skorupa pozostają nieruchome. Kiedy lawa wypływa na powierzchnię, nadal gromadzi się w jednym miejscu. Zamiast łańcucha wysp wulkanicznych powstają duże wulkany, takie jak Olympus Mons. W rzeczywistości, trzy inne duże wulkany w pobliżu Olympus Mons są podobnie gigantyczne; gdyby istniał tylko jeden z czterech wulkanów w tym regionie, byłby to najwyższy obiekt w Układzie Słonecznym.

(Jeden z badaczy, An Yin z UCLA, zaproponował, że Mars nadal posiada tektonikę płyt. „Myślę, że są na to dobre dowody” – powiedział Yin portalowi Space.com. Ale większość badaczy się z tym nie zgadza.)

Oprócz braku ruchu płyt, wzrost Olympus Mons był wspomagany przez jego wydłużony czas życia. Chociaż nie mamy obecnie żadnych łazików eksplorujących góry, naukowcom planetarnym udaje się badać wulkany za pomocą skał pochodzących z Ziemi. Badając sześć meteorytów nakhlite z Marsa, które wcześniej uznano za wulkaniczne, naukowcy potwierdzili długi czas życia marsjańskich wulkanów.

Odkryliśmy, że nakhlity powstały z co najmniej czterech erupcji w ciągu 90 milionów lat” – powiedział w oświadczeniu Benjamin Cohen, naukowiec planetarny z Uniwersytetu w Glasgow w Szkocji. „To bardzo długi czas dla wulkanu i znacznie dłuższy niż czas trwania wulkanów ziemskich, które zazwyczaj są aktywne tylko przez kilka milionów lat.”

Meteoryty zostały zdmuchnięte w przestrzeń kosmiczną, gdy masywna skała rozbiła się o planetę 11 milionów lat temu.

„A to jest tylko zarysowanie powierzchni wulkanu, ponieważ tylko bardzo mała ilość skał zostałaby wyrzucona przez krater uderzeniowy – więc wulkan musiał być aktywny znacznie dłużej”, powiedział Cohen.

Inna grupa 11 marsjańskich meteorytów ujawniła, że wulkany były aktywne jeszcze dłużej. Podczas gdy 10 z nich miało tylko 500 milionów lat, jedenasty, NWA 7635, miał 2,4 miliarda lat.

„Oznacza to, że przez 2 miliardy lat istniał rodzaj stałego pióropusza magmy w jednym miejscu na powierzchni Marsa”, powiedział w oświadczeniu badacz Marc Caffee, profesor fizyki i astronomii na Purdue University w Indianie. „Nie mamy czegoś takiego na Ziemi, gdzie coś jest tak stabilne przez 2 miliardy lat w konkretnym miejscu.”

Poznanie marsjańskich wulkanów

Wulkany w Tharsis Montes są tak duże, że górują nad sezonowymi marsjańskimi burzami pyłowymi. Włoski astronom Giovanni Schiaparelli, który intensywnie badał powierzchnię Marsa pod koniec XIX wieku, obserwował te ogromne obiekty z Ziemi za pomocą 8-calowego (22 centymetrowego) teleskopu. Kiedy sonda NASA Mariner 9 dotarła na czerwoną planetę w 1971 r., była w stanie dostrzec wierzchołki wulkanów ponad burzami.

Póki żaden łazik nie dotarł jeszcze do marsjańskich gór, nie powstrzymało to wielu od marzeń o eksploracji. 4th Planet Logistics, firma, która opisuje siebie jako „założoną w celu projektowania, budowania i oceny struktur ludzkich siedlisk i związanych z nimi komponentów wspierających do wykorzystania na Księżycu, Marsie i poza nim”, chce stworzyć wirtualną trasę wspinaczkową na ogromną górę.

„Chciałbym przekazać osobiste zaproszenie do zaangażowania się w nasze wysiłki mające na celu ustanowienie trasy wspinaczkowej na szczyt Olympus Mons”, powiedział założyciel i dyrektor 4th Planet Logistics Michael Chalmer Dunn w poście na blogu firmy.

Więc, podczas gdy może minąć trochę czasu zanim będziesz mógł fizycznie wspiąć się na masywny wulkan, możesz być w stanie przynajmniej zbadać go wizualnie.

W rzeczywistości, niektórzy naukowcy użyli High Resolution Stereo Camera zainstalowanej na europejskim orbiterze Mars Express, aby stworzyć mozaikę i model terenu wulkanu.

Śledź Nola Taylor Redd pod @NolaTRedd, na Facebooku lub Google+. Śledź nas pod adresem @Spacedotcom, na Facebooku lub Google+.

Powiązane:

• Jak duży jest Mars?
• Jak daleko jest Mars?
• Z czego zbudowany jest Mars?
• Atmosfera Marsa: Composition, Climate & Weather
• What is the Temperature of Mars?
• How Was Mars Made?
• Photos of Mars: The Amazing Red Planet
• Mars the Red Planet: Latest News and Discoveries