9 Przyszłe kierunki i wnioski
Jako że ludzie są złożeni i dynamiczni, wyjaśnienia wielu zachowań (w tym aktywności fizycznej) są prawdopodobnie równie złożone. Na przykład, dziecko może podejmować aktywność fizyczną z powodu kombinacji pozytywnych wzmocnień, które otrzymuje od rodziców (wpływy warunkowania operacyjnego), swoich postaw wobec ćwiczeń (wpływy społeczno-poznawcze), możliwości aktywności w otaczającym je środowisku (wpływy społeczno-ekologiczne) oraz poziomu własnej motywacji do aktywności (wpływy organiczno-humanistyczne). W związku z tym, zintegrowane ramy teoretyczne w ramach wymienionych powyżej tradycji prawdopodobnie najlepiej służą nauce o aktywności fizycznej. W zasadzie wszystkie wymienione powyżej ramy mają pewien stopień integracji, jednak kilka nowych modeli i zaadaptowanych ram nadal służy temu celowi. Na przykład, jednym z fundamentów ram społeczno-poznawczych jest konstrukt intencji jako główny antecedent zachowania, jednak związek ten jest skromny (McEachan i in., 2011) i asymetryczny (Rhodes & de Bruijn, 2013). W szczególności, podczas gdy prawie wszyscy ludzie, którzy angażują się w aktywność fizyczną mają pozytywne intencje, aby to zrobić, tylko połowa z tych z dobrymi intencjami udaje się faktycznie wykonać zachowanie (Rhodes & de Bruijn, 2013). Potrzeba przekształcenia intencji w zachowanie doprowadziła zatem do powstania kilku najnowszych modeli teoretycznych, które obejmują połączenie różnych tradycji, takich jak podejście oparte na procesie działania na rzecz zdrowia (Schwarzer, 2008), model faz działania (Heckhausen & Gollwitzer, 1987), zintegrowany model zmiany zachowań (Hagger & Chatzisarantis, 2014), wieloprocesowe ramy kontroli działań (Rhodes, 2017), model I-Change (de Vries, Mesters, van de Steeg, & Honing, 2005) i temporalna teoria samoregulacji (Hall & Fong, 2007), między innymi. Wszystkie te podejścia wykazały pewną wstępną skuteczność (Rhodes & Yao, 2015) i mogą być przydatne w promocji aktywności fizycznej w następnej dekadzie.
W szczególności podejście Health Action Process (HAPA; Schwarzer, 2008) doczekało się znacznego zastosowania w domenie aktywności fizycznej w ciągu ostatnich kilku lat. HAPA została opracowana w celu rozwiązania problemu luki między intencją a zachowaniem, z konstruktami przedintencjonalnymi, identycznymi jak w tradycyjnym podejściu społeczno-poznawczym, ale zawiera wolicjonalne konstrukty planowania działania (gdzie, kiedy, jak) i radzenia sobie (sytuacje awaryjne, gdy mogą pojawić się bariery), jak również poczucie własnej skuteczności w utrzymaniu zachowania i powrocie do zdrowia. Dowody obserwacyjne i eksperymentalne sugerują, że w szczególności konstrukty wolicjonalne HAPA mogą pomóc w zwiększeniu intencji związanych z aktywnością fizyczną, jak również poczucia własnej skuteczności w utrzymaniu zachowania (Carraro & Gaudreau, 2011; Rhodes & Yao, 2015; Zhang, Zhang, Schwarzer, & Hagger, 2018). Na przykład, Carraro i Gaudreau (2013) stwierdzili, że interwencje skoncentrowane na planowaniu działania (φ = 0,43) i radzenia sobie (φ = 0,39) wyniosły małe zmiany wielkości efektu w aktywności fizycznej w porównaniu z grupami kontrolnymi, które nie otrzymały interwencji.
Ramy teoretyczne rozwijają się również przez swój poziom abstrakcji i funkcje, jakie pełnią dla nauki o aktywności fizycznej. Na przykład, tradycja społeczno-poznawcza lub humanistyczna są teoriami mikro, skoncentrowanymi na krytycznych powiązaniach między kluczowymi konstruktami (tj. wszystkie zmienne zdefiniowane, ścieżki uwzględnione, wysoki poziom szczegółowości). Ramy społeczno-ekologiczne, dla kontrastu, są makro-teorią, która ma szeroki zakres kosztem precyzji (tj. amorficzne i wszechogarniające z niewielką ilością zdefiniowanych ścieżek). W miarę dojrzewania naszej dyscypliny, podejścia te różnicują niektóre z podstawowych i stosowanych potrzeb naukowych, niezbędnych do zrozumienia i promowania aktywności fizycznej. Na przykład, mikroteorie, koncentrujące się na pośredniczeniu między konstruktami w celu wyjaśnienia łańcucha zdarzeń i warunków, w których aktywność fizyczna jest podejmowana, często nie są kluczowe dla promotorów zdrowia, którzy chcą jedynie wiedzieć, jak i co stosować, aby zmienić zachowanie. Z naszych obserwacji wynika, że w środowisku promotorów zdrowia często dochodzi do lekceważenia teorii. Z drugiej strony, podejścia teoretyczne na poziomie makro, według naszych obserwacji, są wyśmiewane przez naukowców zajmujących się naukami podstawowymi jako zbyt uproszczone lub nieważne z powodu braku mechanistycznej (wewnętrznej) ważności. Najbardziej godnym uwagi przykładem tego przypadku w nauce o aktywności fizycznej jest model transteoretyczny (Prochaska & DiClemente, 1982), który prawdopodobnie był najbardziej udanym modelem w zastosowaniu do promocji aktywności fizycznej, ale spotkał się z krytyką ze strony naukowców podstawowych (Nigg i in… 2011), 2011).
Uznanie poziomu skali i celu ram teoretycznych w aktywności fizycznej może złagodzić te wcześniejsze krytyki. Rzeczywiście, to, co może być najbardziej przydatne do pomostu między podstawowymi i stosowanymi sektorami aktywności fizycznej, to mezopoziomowe ramy teoretyczne (Rebar & Rhodes, w prasie; Rhodes, 2017). Mezopoziomowe podejścia teoretyczne zawierają konstrukty o silnej podstawie dowodowej i pewne operacyjne ścieżki rozumienia zmiany zachowania, ale są one zbudowane bardziej dla nauk stosowanych i promotorów zdrowia niż naukowców podstawowych. Przykładem takiego podejścia jest koło zmiany zachowania (Michie i in., 2011), ponieważ obejmuje ono kluczowe konstrukty uważane za determinujące zachowanie (zdolność, motywacja, możliwość), które można podzielić na poszczególne techniki interwencji. Ramy domen teoretycznych to kolejny przykład mezopoziomowego podejścia do wykorzystania teorii w nauce o wdrażaniu (Cane, O’Connor, & Michie, 2012). Podobnie Lubans i wsp. (2017) przedstawiają model zasad opartych na dowodach i dopasowanych strategii nauczania skierowanych do praktyków w celu prostego dostarczania skutecznych interwencji w zakresie aktywności fizycznej. Tego typu ramy stanowią ważne przyszłe podejście do teorii w aktywności fizycznej, ponieważ mogą one obsługiwać wdrażanie, pozostając jednocześnie odpowiedzialnymi za naukową kontrolę i rewizję.
Na koniec, najbardziej krytyczny przyszły wpływ na projektowanie, testowanie i udoskonalanie teorii aktywności fizycznej może pochodzić z rozwoju technologicznego zastosowanego w badaniach. Wyżej wymienione teorie zostały w dużej mierze stworzone przez teoretyków stosujących procesy dedukcyjne i zaprojektowane do interwencji klinicznych lub edukacyjnych (w małych grupach) z ograniczoną liczbą ocen. Analizy wykorzystujące big data i dane w czasie rzeczywistym mogą pomóc w tworzeniu dynamicznych modeli teoretycznych, stworzyć unikalny wgląd w rozwój teorii poprzez podejście indukcyjne, jak również doprowadzić do zaprojektowania interwencji, która może bardziej efektywnie uchwycić chwilowe idiograficzne potrzeby ludzi, którzy próbują zwiększyć aktywność fizyczną. Modele dynamiczne badają, w jaki sposób procesy psychologiczne rozwijają się w czasie i zachodzą w kontekście lub pomiędzy kontekstami i jednostkami (Wright & Hopwood, 2016). Są one szczególnie dobrze dopasowane do badania aktywności fizycznej ze względu na zmiany od decyzji, do przyjęcia, a następnie do utrzymania zachowania (Rhodes, 2017). Oprócz dynamicznej natury samej aktywności fizycznej, predyktory aktywności fizycznej mogą zmieniać się w czasie i kontekście, co nie jest uchwycone poprzez statyczne oceny (Dunton, 2017, 2018). Modele te pozwalają również na badanie idiograficznych zmian zachowania (tj. zmiany osoby w czasie), które mogą być bardziej dokładne w testowaniu założeń teorii i precyzji interwencji w porównaniu do grupowych (nomotetycznych) zmian zachowania (Dunton, 2017). W szczególności, istnieje rosnąca liczba prac wykorzystujących modele dynamiczne poprzez wykorzystanie technologii mobilnej do opracowania interwencji adaptacyjnych Just-In-Time (Dunton, 2017, 2018; Nahum-Shani i in., 2016; Spruijt-Metz i in., 2015). Zbadanie skuteczności tego podejścia w celu dalszego rozwoju i udoskonalania obecnych teorii i interwencji ma znaczną obietnicę.
Podsumowując, korzyści zdrowotne wynikające z aktywności fizycznej są dobrze rozpoznane, ale wiele osób w krajach rozwiniętych nie jest wystarczająco aktywnych fizycznie, aby czerpać optymalne korzyści zdrowotne. Teorie aktywności fizycznej są niezbędne do zrozumienia zmiany zachowań i tworzą ramy organizacyjne dla skutecznych interwencji. Celem niniejszego opracowania było dokonanie przeglądu głównych ram teoretycznych, które zostały zastosowane do zrozumienia i zmiany aktywności fizycznej w ciągu ostatnich trzech dekad. Dominujące ramy rozumienia aktywności fizycznej wywodzą się z tradycji społeczno-poznawczej i dostarczyły cennych informacji o kluczowych konstruktach związanych z aktywnością fizyczną, takich jak poczucie własnej skuteczności i intencje, a także wykazały zmiany w zachowaniu, gdy zostały zastosowane w interwencji. W ostatniej dekadzie nastąpił gwałtowny rozwój badań nad humanistycznymi ramami rozumienia aktywności fizycznej, które wykazały początkową skuteczność zarówno w wyjaśnianiu zachowań, jak i w interweniowaniu na nie poprzez autonomiczną motywację i zaspokajanie podstawowych potrzeb człowieka. Najnowszym i słabo zbadanym sposobem rozumienia aktywności fizycznej są modele dwuprocesowe. Obiecujące jest uzupełnienie wcześniejszych ram o lepsze zrozumienie nieświadomych i hedonicznych determinantów aktywności fizycznej oraz alternatywnych podejść do interwencji. Wreszcie, indywidualny poziom wszystkich trzech powyższych podejść jest przeciwstawiany modelowi społeczno-ekologicznemu, który w ciągu ostatnich 15 lat był przedmiotem znacznej uwagi badaczy i skupia się na wzajemnym oddziaływaniu pomiędzy wieloma poziomami wpływu (od indywidualnego do organizacyjnego i polityki środowiskowej). Model socjoekologiczny odegrał kluczową rolę w zrozumieniu roli środowiska zbudowanego w zachowaniach związanych z aktywnością fizyczną oraz w kształtowaniu rządowej polityki zdrowia publicznego. Pomimo mocnych stron wszystkich czterech ram, zauważyliśmy kilka słabych stron każdego z obecnych podejść i zwróciliśmy uwagę na kilka nowszych zastosowań modeli zintegrowanych i dynamicznych, które mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia i promowania aktywności fizycznej.