Melbourne Tapper
University of Pennsylvania Press, £21.50, pp 160
ISBN 0 8122 34715
——-
Rating: ★★★
„Rasa” to pojęcie, które od wieków zajmuje poczesne miejsce w kulturze amerykańskiej. Pomimo tego, że pojęciowo jest mało precyzyjne, wykorzystanie „rasy” w badaniach nad zdrowiem ma długą i czasami niepokojącą historię. Obecnie istnieją tysiące publikacji na temat różnic między czarnymi i białymi w zachowaniu i wzorcach chorobowych. Większość antropologów odrzuciła tradycyjne zachodnie pojęcie rasy – jako ograniczonych, możliwych do zidentyfikowania grup biologicznych – zarówno jako narzędzie badawcze, jak i jako właściwą reprezentację różnorodności biologicznej. Niemniej jednak, rasizacja choroby nadal jest wszechobecną praktyką, ryzykując „ekologiczny błąd” przypisywania zachowań na poziomie grupy do jednostki i vice versa, i często dostarczając badaczom prostych i wygodnych wyjaśnień dla złożonych społeczno-ekonomicznych determinantów złego stanu zdrowia.
Od czasu zidentyfikowania w 1910 roku, anemia sierpowata została scharakteryzowana jako „czarna” choroba, pomimo jej występowania u ludzi o greckim, włoskim, indyjskim i latynoamerykańskim rodowodzie. W Krwi bada dlaczego tak się dzieje. Krytyczna analiza antropologicznych, medycznych, genetycznych i politycznych dyskursów na temat anemii sierpowatej w ciągu ostatniego stulecia prowadzi Tappera do wniosku, że naukowe badania nad tym zaburzeniem były napędzane przez takie pojęcia jak różnica rasowa oraz czystość i wyższość genetyczna. Przekonująco argumentuje, że poprzez wykorzystanie pozornie wolnej od wartości nauki, jaką jest genetyka i medycyna laboratoryjna, te eugeniczne idee zostały uprawomocnione i znormalizowane.
Anemia sierpowata została wykorzystana do zakwestionowania tożsamości rasowej białych pacjentów dotkniętych tą chorobą; do wsparcia powszechnych społecznych obaw dotyczących krzyżowania się ras oraz, bardziej ogólnie, niebezpieczeństw związanych z „murzyńską krwią”; a nawet do podtrzymania tezy, że współcześni ludzie wyewoluowali z wielu źródeł. Tapper wyczerpująco analizuje te i inne zagadnienia. Podaje jednak tylko pobieżne szczegóły na temat tego, w jaki sposób zaburzenie to zostało wykorzystane do promowania ruchu praw obywatelskich w Stanach Zjednoczonych i pomija dyskusję na temat katastrofalnej dezinformacji na temat choroby podczas kampanii Czarnych Panter.
Anemia sierpowata pozostaje kontrowersyjnym zaburzeniem nawet dzisiaj. Podczas gdy powszechne badania przesiewowe noworodków pod kątem tej choroby zostały wdrożone w większości stanów USA, wiele ośrodków, w tym większość w Wielkiej Brytanii, stosuje ukierunkowane badania przesiewowe. Grupy wysokiego ryzyka nadal są identyfikowane na podstawie cech rasowych i etnicznych. Wartość powszechnych badań przesiewowych potwierdzają wyniki kalifornijskiego programu badań przesiewowych w kierunku hemoglobinopatii noworodków. Zidentyfikował on 7000 nie-czarnych nosicieli cechy lub choroby sierpowatej wśród dwóch milionów przebadanych niemowląt.
In the Blood ma coś do przekazania poza tym, co mówi o anemii sierpowatej. Tapper opiera swoją pracę na pojęciu głoszonym przez francuskich myślicieli krytycznych, takich jak Foucault i Delaporte, że choroba nie istnieje poza dyskursem i praktyką. Stanowi ona doskonały przykład ram analitycznych, które mogłyby zostać wykorzystane do krytycznego przeglądu aktualnych badań łączących takie schorzenia jak nadciśnienie, niska waga urodzeniowa czy AIDS z rasą. Uważam, że jest to stymulująca lektura, po przebrnięciu przez nudny rozdział wstępny, a także cenny wkład do literatury na temat społecznej konstrukcji rasy i choroby.