Heading

Kultura popularna, „popularna” sztuka

Na pierwszy rzut oka Pop Art może wydawać się gloryfikować kulturę popularną, podnosząc puszki po zupie, komiksy i hamburgery do rangi sztuki pięknej na ścianach muzeów. Ale z drugiej strony, drugie spojrzenie może sugerować krytykę masowych praktyk marketingowych i kultury konsumpcyjnej, które pojawiły się w Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej. Złota Marilyn Monroe Andy’ego Warhola (1962) wyraźnie odzwierciedla tę nieodłączną ironię popu. Centralny obraz na złotym tle przywołuje religijną tradycję malowanych ikon, przekształcając hollywoodzką gwiazdę w bizantyjską Madonnę, która odzwierciedla naszą obsesję na punkcie celebrytów. Duchowe odniesienie Warhola było szczególnie przejmujące, biorąc pod uwagę samobójstwo Monroe kilka miesięcy wcześniej. Fani aktorki, niczym religijni fanatycy, czcili swoją idolkę, jednak niechlujny sitodruk Warhola zwraca uwagę na sztuczność czarownej fasady Marilyn i stawia ją obok innych masowo sprzedawanych towarów, takich jak puszka zupy czy pudełko klocków Brillo.

Genesis of Pop

W tym świetle nie jest zaskakujące, że termin „Pop Art” pojawił się najpierw w Wielkiej Brytanii, która po wojnie doświadczyła wielkich trudności ekonomicznych. Pod koniec lat 40. artyści z „Independent Group” po raz pierwszy zaczęli przywłaszczać sobie wyidealizowane obrazy amerykańskiego stylu życia, które znaleźli w popularnych magazynach, jako część ich krytyki brytyjskiego społeczeństwa. Krytyk Lawrence Alloway i artysta Richard Hamilton są zwykle uznawani za twórców tego terminu, prawdopodobnie w kontekście słynnego kolażu Hamiltona z 1956 roku, zatytułowanego Just what is it that makes today’s home so different, so appealing? Wykonany w celu ogłoszenia wystawy Independent Group „This Is Tomorrow” w 1956 roku w Londynie, obraz przedstawia muskularnego półnagiego mężczyznę, trzymającego falliczną pozycję Tootsie Pop.

Początki Pop Artu można jednak prześledzić jeszcze dalej wstecz. W 1917 roku Marcel Duchamp twierdził, że każdy przedmiot – w tym jego osławiony przykład pisuaru – może być sztuką, o ile artysta tak go sobie zamierzył. Artyści lat 50. opierali się na tym pojęciu, kwestionując granice oddzielające sztukę od prawdziwego życia, zarówno w muzyce i tańcu, jak i w sztuce wizualnej. Na przykład pragnienie Roberta Rauschenberga, by „pracować w szczelinie między sztuką a życiem”, doprowadziło go do włączenia takich przedmiotów jak poduszki do łóżka, opony, a nawet wypchana koza do jego „obrazów łączących”, które łączyły cechy malarstwa i rzeźby. Podobnie Claes Oldenberg stworzył The Store, instalację w pustym sklepie, w którym sprzedawał prymitywnie wykonane rzeźby z markowych towarów konsumpcyjnych. Ci „proto-popowi” artyści po części reagowali na sztywną strukturę krytyczną i wzniosłe filozofie otaczające ekspresjonizm abstrakcyjny, dominujący ruch artystyczny tamtych czasów; ale ich prace odzwierciedlały również liczne zmiany społeczne zachodzące wokół nich.

Powojenna kultura konsumpcyjna chwyta (i nigdy nie puszcza)

W latach następujących po II wojnie światowej nastąpił ogromny wzrost amerykańskiej gospodarki, który, w połączeniu z innowacjami w technologii i mediach, zrodził kulturę konsumpcyjną z większą ilością czasu wolnego i dochodu do wydania niż kiedykolwiek wcześniej. Przemysł wytwórczy, który rozwinął się w czasie wojny, zaczął masowo produkować wszystko, od lakieru do włosów i pralek po lśniące nowe kabriolety, które według reklamodawców miały przynieść najwyższą radość ich właścicielom. Co istotne, rozwój telewizji, jak również zmiany w reklamie drukowanej, położyły nowy nacisk na obrazy graficzne i rozpoznawalne logotypy marek – coś, co teraz uważamy za oczywiste w naszym nasyconym wizualnie świecie.

To właśnie w tym artystycznym i kulturowym kontekście artyści Pop rozwinęli swój charakterystyczny styl wczesnych lat 60. Charakteryzujący się wyrazistymi obrazami popularnych tematów, zdawał się atakować standardy nowoczesnego malarstwa, które przyjęło abstrakcję jako odzwierciedlenie uniwersalnych prawd i indywidualnej ekspresji.

Irony i Iron-Ons

W przeciwieństwie do kapiącej farby i tnących pociągnięć pędzla ekspresjonizmu abstrakcyjnego, a nawet Proto-Pop artu – artyści popowi nakładali farbę, aby naśladować wygląd przemysłowych technik drukarskich. Przykładem tego ironicznego podejścia są metodycznie malowane przez Lichtensteina kropki Benday, mechanicznego procesu używanego do drukowania komiksów.

W miarę upływu dekady artyści odchodzili od malarstwa na rzecz technik przemysłowych. Warhol zaczął tworzyć sitodruki, po czym jeszcze bardziej odciął się od tego procesu, zlecając innym wykonanie druku w swoim studiu, trafnie nazwanym „Fabryką”. Podobnie Oldenburg porzucił swoje wczesne instalacje i performance, by produkować wielkoskalowe rzeźby z plastrów ciasta, szminek i klamerek, z których jest dziś najbardziej znany.