„Ciężka jest głowa, która nosi koronę”. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku Regaliceratops peterhewsi: Czaszka tego niedawno odkrytego dinozaura z nakryciem głowy przypominającym koronę waży 592 funty.
Nowy gatunek, kuzyn Triceratops, został formalnie nazwany ze względu na swój królewski wygląd – czaszka ma kostną falbanę ozdobioną serią pięciokątnych płytek, jak kolce w koronie. W porównaniu z Triceratopsem, dinozaur ten posiada również wyższy róg nosowy i dwa „komicznie małe” rogi nad oczami. W związku z tym badacze nadali stworzeniu przydomek Hellboy. Bez względu jednak na to, jak go nazwiemy, 70-milionowa skamielina reprezentuje nieoczekiwany przypadek ewolucyjnej konwergencji wśród rogatych dinozaurów i wskazuje na potencjał kolejnych kopalnych cudów, które czekają na odkrycie.
„To odkrycie pokazuje, że jesteśmy być może wciąż dość daleko od poznania pełnej różnorodności gatunków dinozaurów w późnej kredzie zachodniej części Ameryki Północnej” – mówi James Farlow, profesor geologii na Indiana University-Purdue University Fort Wayne. „Przedstawione przez autorów drzewo ewolucyjne sugeruje, że bezpośredni przodek Regaliceratops, który żyłby kilka milionów lat temu, nie został jeszcze odnaleziony. Jest więc wiele ciekawych dinozaurów, które wciąż czekają na odkrycie.”
Geolog Peter Hews znalazł skamieniałą czaszkę dekadę temu wzdłuż rzeki Oldman w południowo-wschodniej Albercie w Kanadzie, miejscu, gdzie rogate dinozaury rzadko były odkrywane. Paleontolodzy Caleb M. Brown i Donald Henderson z Royal Tyrrell Museum mieli okazję zbadać czaszkę po jej wydobyciu i oczyszczeniu. Jak donoszą dziś w Current Biology, kilka dziwacznych cech czaszki dinozaura szybko odróżniło go od jego bliskich krewnych.
Istnieją dwie historyczne klasyfikacje rogatych dinozaurów: Chasmosaurines i Centrosaurines. Gatunki należące do chasmozaurynów, takie jak Triceratops, mają małe rogi nad nosem, duże rogi nad oczami i dużą falbanę. Z kolei centrozauryny mają duży róg nad nosem, małe nad oczami i małą falbankę.
Regaliceratops zawiera cechy obu tych gatunków, więc Brown i Henderson doszli do wniosku, że gatunek ten stanowi dowód na konwergencję ewolucyjną – dinozaur wyewoluował z jednej linii, ale potem niezależnie od siebie rozwinął cechy z innej. Jego stosunkowo młody wiek sugeruje, że Regaliceratops istniał po tym, jak Centrozauryny uznano za wymarłe, co wskazuje, że ich cechy zostały później zintegrowane z innymi gatunkami, z których wiele mogło nie zostać jeszcze odkopanych.
„To znalezisko mówi nam więcej o rodzajach rogatych dinozaurów, które żyły tuż przed pojawieniem się Triceratopsa” – mówi Andrew Farke, kurator w Raymond M. Alf Museum of Paleontology. „Jestem teraz bardzo ciekawy, jakie inne dziwactwa mogły istnieć w tym samym czasie – ta nowa bestia jest ważnym punktem danych.”
Na przykład, pojawienie się Regaliceratops pokazuje, że wiele różnych kombinacji i typów rogów i falbanek mogło istnieć poza tym, co jest już znane. „Do tej pory wszystkie chasmozauryny z Maastrichtianu”- ostatniego stadium kredy-„miały bardzo podobne plany ciała”, mówi Brown. „Ten nowy gatunek był zupełnie niespodziewany i pokazuje, że rogi i falbanki były znacznie bardziej zmienne niż wcześniej sądzono.”
Dziś paleontolodzy nadal badają i debatują nad rolą falbanek u dinozaurów takich jak Regaliceratops. „Kiedy po raz pierwszy znaleziono rogate dinozaury, sugerowano, że rogi i falbanka służyły do obrony” – mówi Brown. „Wszyscy widzieliśmy ilustracje przedstawiające Triceratopsa toczącego bitwę z Tyranozaurem”. Jednak badania coraz częściej wykazują, że rogi i falbanki bardziej prawdopodobnie służyły jako użyteczna ozdoba wskazująca na zdrowie i sprawność seksualną. „Falbanki dinozaurów rogatych są bardzo zmienne w kształcie i większość naukowców uważa za prawdopodobne, że struktury te były wykorzystywane do pokazywania się” – mówi Hans-Dieter Sues, kurator paleontologii kręgowców w Smithsonian National Museum of Natural History.
„Najlepiej popartym pomysłem w tej chwili jest to, że struktury te funkcjonowały jak tablice reklamowe – podobne do rogów i poroża u dzisiejszych ssaków” – dodaje Brown.
Znalezienie większej liczby rogatych dinozaurów w Ameryce Północnej mogłoby pomóc paleontologom w uporządkowaniu konkurujących ze sobą teorii, a Brown zauważa, że trwa polowanie na inne nieodkryte gatunki, które mogą pozostać na wolności.