Heading

Iwan III był pierwszym księciem moskiewskim, który umocnił pozycję Moskwy i skutecznie włączył rywalizujące z nią miasta Twer i Nowogród pod parasol władzy moskiewskiej. Te zmiany władzy w północnych prowincjach stworzyły pierwsze pozory państwa „rosyjskiego” (choć nazwa ta nie będzie używana przez kolejne stulecie). Iwan Wielki był również pierwszym księciem ruskim, który mianował się carem, co zapewniło dobry start jego następcy, Wasilijowi III. Pomiędzy tymi dwoma przywódcami doszło do wydarzenia znanego jako „Zebranie ziem ruskich”, które rozpoczęło nową erę w historii Rosji po Złotej Ordzie Imperium Mongolskiego.

Iwan III i koniec Złotej Ordy

Iwan III Wasiliewicz, znany również jako Iwan Wielki, urodził się w Moskwie w 1440 roku i został Wielkim Księciem Moskwy w 1462 roku. Z tej siedziby władzy rządził do swojej śmierci w 1505 roku. Doszedł do władzy w czasie, gdy Moskwa miała wiele gospodarczych i kulturalnych przewag w północnych prowincjach. Jego poprzednicy powiększyli moskiewskie posiadłości z zaledwie 600 mil do 15 000. Od XIV wieku w Moskwie znajdowała się również siedziba Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Ponadto Moskwa przez długi czas była lojalnym sojusznikiem rządzącego Imperium Mongołów i miała optymalne położenie wzdłuż głównych szlaków handlowych między Nowogrodem a Wołgą.

Iwan III. Tytuł Wielkiego Księcia Moskiewskiego piastował w latach 1462-1505.

Jednym z największych osiągnięć Iwana Wielkiego była jednak odmowa przyjęcia jarzma tatarskiego (jak nazywano ucisk Imperium Mongolskiego na ziemie ruskie) w 1476 roku. W tym samym roku Moskwa odmówiła płacenia podatków Złotej Ordzie, co skłoniło chana Ahmeda do rozpoczęcia wojny przeciwko miastu w 1480 roku. Minęło kilka miesięcy, zanim chan wycofał się z powrotem na step. W następnym roku wewnętrzne rozłamy w imperium mongolskim znacznie osłabiły władzę mongolskich władców na ziemiach północno-wschodniej Rusi, co skutecznie uwolniło Moskwę od dawnych obowiązków.

Zagarnięcie ziem przez Moskwę

Inną ważną zmianą polityczną, którą zapoczątkował Iwan III, była konsolidacja władzy w północnych księstwach, często nazywana „Zbieraniem ziem ruskich”. Pierwotny rywal Moskwy, Nowogród, stał się pierwszym celem Iwana Wielkiego. Oba wielkie miasta toczyły ze sobą spór od ponad stu lat, ale Iwan III prowadził ostrą wojnę, która zmusiła Nowogród do oddania swoich ziem Moskwie po wielu powstaniach i próbach zawarcia sojuszu między Nowogrodem a Litwą. Oficjalny dokument państwowy akceptujący panowanie Moskwy został podpisany przez arcybiskupa nowogrodzkiego Feofila w 1478 roku. Wszelkie bunty, które wybuchały w Nowogrodzie w ciągu następnej dekady, były szybko tłumione, a nieposłuszni nowogrodzcy członkowie rodziny królewskiej byli usuwani do Moskwy lub innych placówek, by zniechęcić ich do dalszych wybuchów.

Oprócz zdobycia miasta, które było jego największym rywalem, Iwan III zebrał także lokalne ziemie swoich czterech braci w trakcie swoich rządów, dalej rozszerzając i konsolidując ziemie pod władzą wielkiego księcia moskiewskiego. Iwan III wykorzystał również swoją potęgę polityczną, gospodarczą i militarną, by przejąć kontrolę nad Jarosławiem, Rostowem, Twerem i Wiatką, tworząc jedną z najbardziej zjednoczonych formacji politycznych w regionie od czasów Włodzimierza Wielkiego. Ta nowa formacja polityczna była przeciwieństwem wieków, kiedy to lokalni książęta rządzili swoimi regionami względnie autonomicznie.

Pałac Facetów. Ten dekadencki filar znajduje się w Pałacu Faset zbudowanym przez włoskich architektów z kamienia w przeważnie drewnianym moskiewskim Kremlu. Ta sala bankietowa była tylko jednym z wielu wielkich wyczynów architektonicznych, które Iwan III zbudował podczas swojego panowania w Moskwie.

Iwan Wielki w znacznym stopniu ukształtował również przyszłość ziem ruskich. Te główne zmiany obejmowały:

• Stylizując się na „cara i autokratę” w stylu bizantyjskim, zasadniczo wkraczał na nową pozycję przywódczą w prawosławiu po upadku Cesarstwa Bizantyjskiego. Zmiany te nastąpiły również po jego ślubie z Zofią Paleolog z Konstantynopola, która przywiozła dwór i rytuały religijne z Cesarstwa Bizantyjskiego.
• Odarł bojarów z ich lokalnej i państwowej władzy i w zasadzie stworzył suwerenne państwo, które złożyło hołd Moskwie.W 1497 r. nadzorował tworzenie nowego kodeksu prawnego, zwanego Sudebnikiem Moskiewskim, który jeszcze bardziej umocnił jego pozycję jako najwyższego władcy ziem północnej Rusi i wprowadził surowe kary za nieposłuszeństwo, świętokradztwo lub próby podważenia korony.
• Książęta z dawniej potężnych księstw, teraz pod panowaniem Moskwy, zostali postawieni w roli szlachty służebnej, a nie suwerennych władców, jak kiedyś.
• Władza Iwana III wynikała częściowo z jego sojuszu z rosyjskim prawosławiem, co stworzyło atmosferę antykatolicyzmu i stłumiło szansę na zbudowanie potężniejszych zachodnich sojuszy.

Wasili III

Wasili III był synem Zofii Paleologicznej i Iwana Wielkiego oraz wielkim księciem moskiewskim w latach 1505-1533. Poszedł w ślady ojca i kontynuował rozbudowę moskiewskich posiadłości ziemskich i wpływów politycznych. W czasie swego panowania zaanektował Psków, Wołokołamsk, Riazań i Nowogród Siewierski. Jego najbardziej spektakularną próbą zdobycia władzy było zajęcie Smoleńska, wielkiej twierdzy litewskiej. W tym ważnym zwycięstwie wykorzystał zbuntowanego sojusznika w postaci litewskiego księcia Michała Glińskiego.

Wasyl II. Dzieło to zostało stworzone przez współczesnego artystę i przedstawia Wasilija III jako uczonego i przywódcę.

Wasilij III również poszedł w ślady opresyjnego ojca. Wykorzystywał sojusze z cerkwią prawosławną do tłumienia wszelkich buntów i sporów feudalnych. Ograniczył władzę bojarów i potężnych niegdyś dynastii Rurykowiczów w nowo podbitych prowincjach. Zwiększył też majątki ziemskie szlachty, ponownie konsolidując władzę wokół Moskwy. Ogólnie rządy Wasilija III cechowała atmosfera opresji; stosował on surowe kary za wystąpienia przeciwko układowi władzy lub najmniejsze nieposłuszeństwo wobec korony.