Termin „triangulacja” pochodzi z dziedziny nawigacji, gdzie lokalizacja jest określana przy użyciu kątów z dwóch znanych punktów.1 Triangulacja w badaniach naukowych polega na zastosowaniu więcej niż jednego podejścia do badania danego zagadnienia. Celem jest zwiększenie zaufania do wyników badań poprzez potwierdzenie tezy przy użyciu dwóch lub więcej niezależnych środków.2 Połączenie wyników z dwóch lub więcej rygorystycznych podejść daje bardziej kompleksowy obraz wyników, niż byłoby to możliwe w przypadku zastosowania jednego z nich.3
Triangulacja jest zazwyczaj kojarzona z metodami i projektami badawczymi. Istnieje jednak kilka innych odmian tego terminu. Triangulacja może polegać na wykorzystaniu wielu teorii, źródeł danych, metod lub badaczy w ramach badania jednego zjawiska.2,4 Technika ta została pierwotnie wprowadzona do badań jakościowych w latach 50-tych XX wieku jako sposób na uniknięcie potencjalnych błędów wynikających z zastosowania jednej metodologii.4 Technika ta jest stosowana w celu potwierdzenia sugerowanych ustaleń, ale może być również stosowana w celu określenia kompletności danych.
Triangulacja metodologiczna jest najczęstszym rodzajem triangulacji.2 Badania wykorzystujące triangulację mogą obejmować dwa lub więcej zestawów zbierania danych przy użyciu tej samej metodologii, np. ze źródeł danych jakościowych. Alternatywnie, badanie może wykorzystywać dwie różne metody zbierania danych, jak w przypadku metod jakościowych i ilościowych.4 „Może to pozwolić na przekroczenie ograniczeń każdej z metod poprzez porównanie wyników z różnych perspektyw…. „4
Triangulacja jest często używana do opisania badań, w których stosowane są dwie lub więcej metod, znanych jako metody mieszane. Łączenie metod ilościowych i jakościowych w celu odpowiedzi na konkretne pytanie badawcze może prowadzić do jednego z trzech następujących rezultatów: (1) wyniki mogą być zbieżne i prowadzić do tych samych wniosków; (2) wyniki mogą odnosić się do różnych obiektów lub zjawisk, ale mogą być względem siebie komplementarne i służyć do uzupełnienia poszczególnych wyników oraz (3) wyniki mogą być rozbieżne lub sprzeczne. Wyniki zbieżne mają na celu zwiększenie ważności poprzez weryfikację; wyniki uzupełniające podkreślają różne aspekty zjawiska lub ilustrują różne zjawiska, a wyniki rozbieżne mogą prowadzić do nowych i lepszych wyjaśnień badanego zjawiska.3
Przykłady triangulacji, czyli metod mieszanych, są tak różnorodne, jak różnorodne są badania. Postawy pielęgniarek na temat pracy zespołowej mogą zostać zebrane za pomocą ankiety i dyskusji w grupie fokusowej. Badanie nad obniżeniem ciśnienia krwi poprzez program edukacji żywieniowej może obejmować przegląd przestrzegania zmian w diecie przez uczestników poprzez codzienne dzienniki wraz z serią odczytów ciśnienia tętniczego. W każdym przypadku badacze łączą i porównują różne metody związane z jednym pytaniem badawczym.
Ale choć uważana jest za sposób na dodanie bogactwa i głębi do badania, istnieje kilka krytycznych uwag na temat stosowania triangulacji w badaniach. Triangulacja zakłada, że dane pochodzące z dwóch różnych metod badawczych są porównywalne i mogą, ale nie muszą, mieć równą wagę w badaniu. Ponadto, gdy dwa lub więcej zestawów danych ma zbieżne wyniki, należy zachować ostrożność w ich interpretacji, ponieważ może to po prostu oznaczać, że każdy z zestawów danych jest wadliwy. Inni3 kwestionują, czy termin triangulacja ma jakiekolwiek znaczenie, skoro jest on tak szeroko zdefiniowany, że preferowane są metody mieszane. Pomimo tej krytyki, triangulacja jest powszechnie uważana za narzędzie promujące bardziej wszechstronne zrozumienie badanego zjawiska i zwiększające rygor badania.
.