Heading

Św. Bartłomiej
Sąd Ostateczny Michała Anioła ukazuje św. Bartłomieja trzymającego nóż swojej męczeńskiej śmierci i jego skalaną skórę. Twarz ze skóry jest rozpoznawalna jako twarz Michała Anioła.
Dar Boży (Nathaniel)
Czczony w	Ormiańskim Kościele Apostolskim, Kościele Rzymskokatolickim, Kościele Prawosławnym, Bartłomieja nad Tybrem w Rzymie, katedrze w Canterbury, katedrze we Frankfurcie i katedrze San Bartolomeo w Lipari.
Święto	24 sierpnia (zachodnie), 11 czerwca (prawosławne)
Atrybuty	Jeden z Dwunastu Apostołów. Prawdopodobnie bliski przyjaciel św. Filipa; jego imię jest zawsze wymieniane w Ewangeliach w powiązaniu z nim, i to właśnie Filip przyprowadził Bartłomieja do Jezusa.
Patronat	Armenia; introligatorzy; rzeźnicy; szewcy; florenccy handlarze serem; florenccy handlarze solą; Gambatesa, Włochy; pracownicy skórzani; choroby nerwowe; choroby neurologiczne; tynkarze; szewcy; garbarze; traperzy; drgawki; bielarze

Bartłomiej był jednym z 12 Apostołów Jezusa. Jest wymieniony jako szósty apostoł w trzech Ewangeliach synoptycznych (Mt 10,3; Mk 3,18; Łk 6,14), a jako siódmy w Księdze Dziejów Apostolskich (1,13). Pojawia się także jako jeden ze świadków Wniebowstąpienia (Dz 1,4; 12,13). W tradycji chrześcijańskiej znany jest jako nieszczęsny święty, który został żywcem obdarty ze skóry.

Bartholomew (greckie: Βαρθολομαίος, w transliteracji „Bartholomaios”) pochodzi od aramejskiego bar-Tôlmay (תולמי-בר), co oznacza syna Tołomaja (Ptolemeusza) lub syna bruzd (być może oracza). Opierając się na tym znaczeniu, jest prawdopodobne, że Batolomeusz nie był pierwotnie imieniem nadanym, lecz rodzinnym. Często identyfikowany jako Apostoł Nathanael, niewiele wiadomo o jego działalności jako ucznia, poza tym, co jest opisane w Ewangelii Jana o pierwszym spotkaniu Nathanaela z Jezusem. Tradycyjnie uważa się, że po zmartwychwstaniu głosił kazania w Indiach i Armenii. Jest patronem Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, a wokół jego relikwii odnotowuje się wiele cudów.

Bartholomew i Nathanael

Imiona Bartłomiej i Nathanael są uważane przez wielu studentów za reprezentatywne dla tej samej osoby biblijnej, chociaż nie jest to wyraźnie stwierdzone w tekście. Almanach Katolicki podaje tę kwestię po prostu jako „apostoła Bartłomieja, którego pełne imię brzmiało Nathanael Bartholomew.”

W Ewangeliach synoptycznych Filip i Bartłomiej są zawsze wymieniani razem, natomiast Nathanael nie jest wymieniany nigdy. W Ewangelii Jana, z drugiej strony, Filip i Nathanael są wymienieni razem, ale nic nie mówi się o Bartłomieju.

W Ewangelii Jana (J 1:45-51), Nathanael jest przedstawiony jako przyjaciel Filipa i zauważa się, że przybył „z Kany Galilejskiej”; stąd niektórzy komentatorzy doszli do wniosku, że Bartłomiej był panem młodym na uczcie weselnej w Kanie. Z drugiej strony, krytyczni badacze zauważają, że Ewangelia Jana pozornie zaprzecza Synoptykom, przedstawiając kilku głównych uczniów, którzy zdecydowali się pójść za Jezusem nad rzekę Jordan, gdzie przyjęli chrzest z rąk Jana Chrzciciela, podczas gdy Synoptycy widzą ich po raz pierwszy spotykających Go w Galilei, gdzie pracowali jako rybacy. Dlatego niektórzy uczeni zadowalają się po prostu uznaniem, że Ewangelie nie zgadzają się co do imion uczniów, i że Nathanael i Bartłomiej to prawdopodobnie różne osoby.

Nathanael jest opisany jako początkowo sceptyczny wobec Mesjasza pochodzącego z Nazaretu, mówiąc: „Czy z Nazaretu może wyjść coś dobrego?”. Mimo to, podąża za zaproszeniem Filipa. Jezus natychmiast charakteryzuje go jako „Izraelitę, w którym nie ma podstępu”. Niektórzy uczeni utrzymują, że cytat Jezusa „Zanim Filip cię zawołał, gdy byłeś pod drzewem figowym, widziałem cię” oparty jest na żydowskiej figurze mowy odnoszącej się do studiowania Tory. Nathanael rozpoznaje Jezusa jako „Syna Bożego” i „Króla Izraela”. Pojawia się ponownie pod koniec Ewangelii Jana (J 21, 2) jako jeden z uczniów, którym Jezus ukazał się nad Jeziorem Tyberiadzkim po zmartwychwstaniu.

Tradycja

Według tradycji syryjskiej pierwotne imię Bartłomieja brzmiało Jezus (Yeshua)- powszechne imię w tamtych czasach, oznaczające Jozuego – co spowodowało, że przyjął inne imię.

Historia kościelna Euzebiusza z Cezarei podaje, że po Wniebowstąpieniu Bartłomiej udał się na wyprawę misyjną do Indii, gdzie pozostawił po sobie egzemplarz Ewangelii Mateusza. Inne tradycje podają, że służył jako misjonarz w Etiopii, Mezopotamii, Partii i Likonii.

Bartłomiej, wraz ze swoim współtowarzyszem apostołem Judą, podobno przyniósł chrześcijaństwo do Armenii w I wieku. Dlatego obaj święci są uważani za patronów Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Istnieje również lokalna tradycja, że został on zamęczony w miejscu, gdzie stoi Wieża Dziewicy w Baku, w Azerbejdżanie, przez obnażenie żywcem, a następnie ukrzyżowanie głową w dół.

Święto św. Bartłomieja obchodzone jest 24 sierpnia w Kościele zachodnim i 11 czerwca w Kościołach wschodnich. Ormiański Kościół Apostolski czci świętego Bartłomieja, obok świętego Judy, jako swojego patrona. Kościół koptyjski wspomina go 1 stycznia.

Martyrologium Rzymskie podaje, że głosił kazania w Indiach i Wielkiej Armenii. Tradycyjnie, był aktywny w ormiańskim mieście Albanopolis na zachodnim wybrzeżu Morza Kaspijskiego, a także głosił kazania w Mezopotamii, Persji i Egipcie. Przypisuje mu się apokryficzną Ewangelię Bartłomieja, ale niestety zaginęła. Może ona być identyczna z Pytaniem o Bartłomieja lub Zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa (przez Bartłomieja) i została potępiona jako heretycka w dekrecie Pseudo-Gelazjusza.

Sposób jego śmierci, która miała nastąpić w Albanopolis, jest niepewny. Według niektórych został ścięty, według innych żywcem spalony i ukrzyżowany, głową w dół, na rozkaz króla za nawrócenie brata. To właśnie z powodu tej ostatniej legendy jest on często przedstawiany w sztuce jako skalany i trzymający w ręku własną skórę.

Relikwie świętego Bartłomieja

Po jego męczeńskiej śmierci w (dzisiejszym) Azerbejdżanie lub Armenii, gdzieś w latach 600-tnych, ciało Bartłomieja zostało podobno przewiezione na Lipari (małą wyspę u wybrzeży Sycylii). W 809 r. szczątki te zostały przeniesione z Lipari do Benewentu. W 983 r. cesarz rzymski Otton II przywiózł relikwie Bartłomieja do Rzymu, na wyspę Tyber (na rzece Tyber), gdzie wreszcie znalazły się w kościele zbudowanym na jego cześć (w bazylice San Bartolomeo all’Isola). Z biegiem czasu tamtejszy kościół odziedziczył dawne pogańskie centrum medyczne. To bezpośrednio doprowadziło do tego, że imię Bartłomieja zaczęto kojarzyć z medycyną i szpitalami.

Statua św. Bartłomieja, z własną skórą, autorstwa Marco d’Agrate, umieszczona w Duomo di Milano w 1562 roku.

Kult świętego Bartłomieja rozwinął się wokół jego rzekomych relikwii i był szczególnie popularny w południowych Włoszech i Anglii, ponieważ były one różnie dzielone i rozprowadzane daleko i szeroko. Jeden z kronikarzy podaje, że ręka została podarowana Edwardowi Wyznawcy przez biskupa Benewentu, a następnie Edward umieścił ją na honorowym miejscu w katedrze w Canterbury, gdzie jest czczona do dziś. Część jego czaszki została przeniesiona do Frankfurtu dopiero w 1238 r. i zachowana w katedrze Bartłomieja.

Popularne historie związane z relikwiami szczątków cielesnych Bartłomieja były opowiadane i powtarzane przez wieki. Na małej wyspie Lipari opowiada się o tym, że jego szczątki zostały wyrzucone na brzeg i odkryte przez ówczesnego biskupa. Mówi się, że biskup ten nakazał grupie mężczyzn wydobyć ciało, ale nie udało im się to z powodu jego zaskakującej, ekstremalnej wagi. Wysłał więc dzieci z miasta, które cudem, dość łatwo wyniosły ciało na brzeg.

W dziełach sztuki często przedstawiany jest z dużym nożem lub, jak na Sądzie Ostatecznym Michała Anioła, z własną skórą przewieszoną przez ramię. Tradycja głosi, że w Armenii został żywcem obdarty ze skóry, a następnie ukrzyżowany do góry nogami.

Święty Bartłomiej odgrywa rolę w utopijnej opowieści Francisa Bacona Nowa Atlantyda, a sierpniowy festiwal (lub święto) świętego Bartłomieja służy jako scena dla Bartholomew Fair, sztuki Bena Jonsona.

Notatki

• Attwater, Donald i Catherine Rachel John. The Penguin Dictionary of Saints. New York: Penguin Books, 1993. ISBN 978-0140513127
• Hanks, Patrick, Flavia Hodges, and Kate Hardcastle. Dictionary of First Names. Oxford University Press, 1996. ISBN 978-0198610601
• Hitchcock, ks. Robert B. The Gnostic Gospel of Bartholomew. 2007. ISBN 978-1430302995

All links retrieved August 31, 2019.

• The Gospel of Bartholomew www.gnosis.org.
• Catholic Encyclopedia; St. Bartholomew www.newadvent.org.
• Męczeństwo świętego i chwalebnego apostoła Bartłomieja, przypisywane Pseudo-Abdiaszowi, jednemu z pomniejszych Ojców Kościoła. www.bible.ca.
• Przyłączenia św. Bartłomieja w Indiach konkanicatholics.blogspot.com.
• Święty Bartłomiej: Patron Klanu Odrowążów napisany i przebadany przez Małgorzatę Odrowąż-Sypniewską. www.angelfire.com/mi4.