Checkerboard Film Foundation (A Britannica Publishing Partner)See all videos for this article
Kubizm, bardzo wpływowy styl w sztukach wizualnych XX wieku, który został stworzony głównie przez artystów Pabla Picassa i Georgesa Braque’a w Paryżu w latach 1907-1914. Styl kubistyczny kładł nacisk na płaską, dwuwymiarową powierzchnię płaszczyzny obrazu, odrzucając tradycyjne techniki perspektywy, skrótów perspektywicznych, modelunku i światłocienia oraz odrzucając uświęcone tradycją teorie, że sztuka powinna naśladować naturę. Malarze kubistyczni nie byli skazani na kopiowanie formy, faktury, koloru i przestrzeni. Zamiast tego przedstawiali nową rzeczywistość w obrazach, które przedstawiały radykalnie rozdrobnione obiekty.
Kubizm wywodzi swoją nazwę od uwag poczynionych przez krytyka Louisa Vauxcellesa, który drwiąco opisał dzieło Braque’a z 1908 roku Domy w L’Estaque jako złożone z sześcianów. W obrazie Braque’a kubatura domów, cylindryczne formy drzew, a także brązowo-zielona kolorystyka przywodzą na myśl pejzaże Paula Cézanne’a, które w pierwszej fazie rozwoju (do 1909 roku) głęboko inspirowały kubistów. Zapowiedzią nowego stylu były jednak Demoiselles d’Avignon, namalowane przez Picassa w 1907 roku, w których formy pięciu aktów kobiecych przybierają pęknięte, kanciaste kształty. Podobnie jak w sztuce Cézanne’a, perspektywa oddana jest za pomocą koloru, ciepłe rudawe brązy wysuwają się do przodu, a chłodne błękity cofają.
gwen
Rozwój ruchu w latach 1910-1912 jest często określany jako kubizm analityczny. W tym okresie twórczość Picassa i Braque’a stała się tak podobna, że ich obrazy są prawie nie do odróżnienia. Obrazy analityczno-kubistyczne obu artystów ukazują rozbicie, lub analizę, formy. Picasso i Braque preferowali konstrukcję prostokątną i prostoliniową, choć czasami niektóre obszary ich obrazów wydają się rzeźbiarskie, jak w przypadku Dziewczyny z mandoliną (1910) Picassa. Uprościli kolorystykę do skali niemal monochromatycznej (preferowane były odcienie opalenizny, brązu, szarości, kremu, zieleni lub błękitu), aby nie odwracać uwagi widza od głównego zainteresowania artysty – struktury formy. Monochromatyczna kolorystyka nadawała się do prezentacji złożonych, wielokrotnych widoków obiektu, który sprowadzony został do nakładających się na siebie płaszczyzn nieprzezroczystych i przezroczystych. Płaszczyzny te wydają się wychodzić poza powierzchnię płótna, a nie cofać się w głąb. Formy są na ogół zwarte i gęste w centrum obrazu analityczno-kubistycznego, powiększając się w miarę rozpraszania ku krawędziom płótna, jak w Portrecie Ambroise’a Vollarda (1909-10) Picassa. W pracach z tego okresu Picasso i Braque często łączyli motywy przedstawieniowe z literami; ich ulubionymi motywami były instrumenty muzyczne, butelki, dzbanki, szklanki, gazety, a także ludzka twarz i postać.
Zainteresowanie tą tematyką trwało po 1912 roku, w fazie określanej ogólnie jako kubizm syntetyczny. Dzieła tej fazy kładą nacisk na łączenie, czy też syntezę form w obrazie. Dużą rolę odgrywa w nich kolor; kształty, choć nadal fragmentaryczne i płaskie, są większe i bardziej dekoracyjne. Gładkie i chropowate powierzchnie mogą być ze sobą skontrastowane, a często obce materiały, takie jak gazety czy papierki po papierosach, są naklejane na płótno w połączeniu z obszarami malowanymi. Technika ta, zwana kolażem, dodatkowo podkreśla różnice w fakturze i jednocześnie stawia pytanie o to, co jest rzeczywistością, a co iluzją.
Przypisuje się, że Picasso i Braque stworzyli ten nowy język wizualny, ale został on przyjęty i dalej rozwijany przez wielu malarzy, w tym Fernanda Légera, Roberta i Sonię Delaunay, Juana Grisa, Rogera de la Fresnaye, Marcela Duchampa, Alberta Gleizesa i Jeana Metzingera. Choć kojarzony przede wszystkim z malarstwem, kubizm wywarł również głęboki wpływ na XX-wieczną rzeźbę i architekturę. Głównymi rzeźbiarzami kubistycznymi byli Alexander Archipenko, Raymond Duchamp-Villon i Jacques Lipchitz. Przyjęcie estetyki kubistycznej przez szwajcarskiego architekta Le Corbusiera znajduje odzwierciedlenie w kształtach domów, które zaprojektował w latach 20.