Heading

• By Susan Martin
• /
• Luty 2020-Vol.6 Nr 2
• /

Graby to drzewa liściaste z rodziny Betulaceae (brzozy) i rodzaju Carpinus, rośliny kwitnącej. 30-40 gatunków grabów występuje w dużej części umiarkowanych regionów półkuli północnej, z największą liczbą gatunków w Azji Wschodniej, zwłaszcza w Chinach. Tylko jeden gatunek jest rodzimy dla wschodniej części Ameryki Północnej, a dwa gatunki są rodzime dla Europy. W tym artykule skupimy się na rodzimym grabie amerykańskim (Carpinus caroliniana) oraz na europejskim gatunku grabu pospolitego (Carpinus betulus). Opisane zostanie również trzecie rodzime drzewo – grab wirginijski Ostrya virginiana. Jest on również członkiem rodziny Betulaceae, należącym do rodzaju Ostrya, rodzaju ośmiu do dziesięciu małych drzew liściastych.

Grab amerykański jest często mylony z grabem amerykańskim. Oba drzewa są powszechnie nazywane drzewami żelaznymi. Oba są drzewami podszytu i mogą rosnąć w cieniu do półcienia, mają podobny kształt liści, znane są z bardzo twardego drewna, charakterystycznej kory, efektownych kotków i żółtego, pomarańczowego i czerwonego koloru liści jesienią. Grab amerykański toleruje warunki wilgotne, woli cień (choć może rosnąć na słońcu) i jest mniej odporny na suszę; grab amerykański jest bardziej odporny na suszę, nie toleruje zalania i może rosnąć w bardziej nasłonecznionych miejscach.

Grab europejski, zwłaszcza odmiana 'Fastigiata', jest często spotykany w krajobrazach USA. Może być stosowany jako drzewo lub przycinany w żywopłot. Ma podobne cechy do grabu amerykańskiego i amerykańskiego grabu chmielowego, takie jak kształt liści, bardzo twarde drewno, charakterystyczny pień i efektowne kotki. Jednak grab europejski jest większy w wieku dojrzałym niż którykolwiek z rodzimych gatunków. Mimo że może rosnąć w półcieniu, lubi pełne słońce i jest umiarkowanie odporny na suszę.

Zanim omówię graby bardziej szczegółowo, zajmę się korzyściami płynącymi z sadzenia rodzimego drzewa, gdy warunki panujące w danym miejscu są korzystne i gdy rodzime drzewo spełnia cele sadzenia.

ZALETY NATURALNYCH DRZEW

Załóżmy, że zdecydowaliśmy się na dodanie drzewa do naszego krajobrazu i czujemy się dobrze, robiąc coś, co jest korzystne dla środowiska i dla potomnych. Słyszeliśmy o korzyściach płynących z sadzenia drzew rodzimych. Czy nie wszystkie drzewa oferują pewne korzyści i służą różnym celom? Być może wolimy po prostu ozdobny urok nierodzimego drzewa.

W krajobrazie może rosnąć wiele różnych rodzajów roślin, ale ważne jest, aby zdawać sobie sprawę ze szczególnych zalet rodzimych drzew, tak aby mając odpowiednią lokalizację i cel sadzenia, móc celowo wybrać rodzime drzewo. Doug Tallamy, autor książki Bringing Nature Home, opisuje rodzime drzewa jako ważny filar interaktywnej sieci pokarmowej, sieci pokarmowej rodzimych roślin i rodzimych owadów, która wspiera dzikie zwierzęta, a ostatecznie wspiera nas. Ponieważ rośliny i owady w danym regionie ewoluowały razem, rodzime owady szukają pożywienia wśród tych roślin. Kiedy rodzime rośliny są zastępowane roślinami nierodzimymi, owady nie mają pożywienia, a ptaki nie mogą wykarmić swoich młodych. Dzikie zwierzęta są pozbawione rodzimych roślin, owadów i ptaków.

W książce Tallamy’ego (str. 147) znajduje się imponująca lista 20 rodzimych drzew i roślin drzewiastych, które wspierają gatunki Lepidoptera (ćmy i motyle). Gąsienice Lepidoptera są ważnym źródłem pożywienia dla ptaków karmiących swoje młode. Graby, na których skupimy się w tym artykule, nie znalazły się na liście 20 najlepszych, ale mimo to są ważnym rodzimym źródłem pożywienia. Carpinus caroliniana znajduje się na liście Tallamy’ego „Native Plants with Wildlife Value and Desirable Landscaping Attributes for the Mid-Atlantic and Middle States” (str. 294).

GRĄB AMERYKAŃSKI (CARPINUS CAROLINIANA)

HABITAT

Rodzaj pochodzący ze wschodniej części Stanów Zjednoczonych grab amerykański jest powszechnie spotykany na terenach zalesionych jako drzewo podszytu w strefach mrozoodporności USDA 3-9. Preferuje głębokie, żyzne, wilgotne, kwaśne gleby i najlepiej rośnie w półcieniu, ale może rosnąć w pełnym słońcu. Nie radzi sobie dobrze w zbitej glebie. Zwykle występuje wzdłuż strumieni, brzegów rzek, na terenach zalewowych i na terenach podmokłych, jest sadzona w krajobrazie i na terenach naturalizowanych. Rośnie z atrakcyjnym otwartym pokrojem w całkowitym cieniu, ale staje się gęsty w pełnym słońcu.

Jak zauważono w TreeBaltimore, dr Michael A. Dirr, ekspert od roślin drzewiastych i profesor ogrodnictwa na Uniwersytecie Georgii, tak mówi o grabie amerykańskim:

„Obserwowałem ten gatunek w wielu sytuacjach krajobrazowych i uważam, że ma on znacznie większe możliwości adaptacyjne niż kiedykolwiek przypisywano mu zasługi. Dobrze radzi sobie nawet w miejscach zalanych wodą przez kilka dni do tygodnia lub dwóch, gdy już się zadomowi. Chociaż jest umiarkowanie odporny na suszę, prawdopodobnie najlepiej jest zapewnić nawet ugruntowanym drzewom pewne nawadnianie podczas okresów suszy na południu.”

Jego głównymi wadami w uprawie są stosunkowo wolne tempo wzrostu i trudności w przesadzaniu z powodu głębokich, rozłożystych, bocznych korzeni. Grab amerykański jest trudniejszy do przesadzania niż grab europejski.

CHARAKTERYSTYKA

Jego potoczna nazwa, musclewood, pochodzi od atrakcyjnej niebiesko-szarej kory, poprzecinanej długimi, ścięgnistymi grzbietami. Wyjątkowo twarde drewno tego drzewa jest inspiracją dla innej potocznej nazwy – ironwood (nazwa wspólna z amerykańskim grabem). Jak sama nazwa wskazuje, drewno to nabiera rogowego połysku i było niegdyś używane przez pierwszych Amerykanów do wyrobu mis, rękojeści narzędzi i jarzm wołów. Komercyjne wykorzystanie drewna grabowego nie jest jednak możliwe ze względu na ograniczoną ilość drewna, które można zebrać z jednego drzewa.

Grab amerykański może być uprawiany jako wielopniowy krzew lub jako jednopienne drzewo. Jest on bardziej wąski i wyprostowany niż grab europejski. Grab amerykański rośnie powoli, około 12″ rocznie, osiągając średnią wysokość i rozpiętość 20-30′ w ciągu życia 50-150 lat. Największy zarejestrowany grab amerykański na południowym wschodzie ma 75 stóp!

Liście są liściaste, naprzemianległe i proste z ostrym, podwójnie ząbkowanym brzegiem z większymi zębami na końcach żyłek. Liście mają zazwyczaj od 1 do 4 cali długości. Kolor jesienny może być piękny, z żółciami, pomarańczami i czerwieniami. Mimo że są to rośliny liściaste, graby i graby chmielowe zachowują zaschnięte liście na zimę. Marcescencja to termin techniczny określający części roślin, które więdną, ale nie odpadają. Może odnosić się do liści, kwiatów lub owoców. Marcescencyjne liście grabu amerykańskiego i europejskiego oraz amerykańskiego grabu chmielowego stanowią bezpieczne i pewne siedlisko dla dzikich zwierząt ogrodowych w zimnych porach roku.

PRODUKCJA NASION

Grab jest jednopienny: roślina lub gatunek roślin wytwarzający męskie i żeńskie struktury rozrodcze na tej samej roślinie, ale na oddzielnych kwiatach. Kwiaty męskie i żeńskie pojawiają się wiosną na oddzielnych kotkach (smukłe, cylindryczne skupiska kwiatów). Kwiaty te są zapylane przez wiatr. Żeńskie kotki mają około czterech cali długości, są nieco dłuższe niż męskie, ustępując miejsca charakterystycznym skupiskom oskrzydlonych orzeszków (owoców). Zazwyczaj na każdej kotce znajduje się 10-30 nasion. Dojrzewające w październiku orzeszki znajdują się w przylistku (zmodyfikowanym lub wyspecjalizowanym liściu) na końcu łodygi, stanowiąc pożywienie dla ptaków śpiewających i małych ssaków. Jesienią przylistki zmieniają kolor z jasnozielonego na żółty. Nasiona są wprawdzie rozsiewane przez wiatr, ale głównie przez ptaki.

Minimalny wiek nasienny grabu amerykańskiego wynosi 15 lat. Produkcja nasion jest największa w wieku 25 do 50 lat i prawdopodobnie ustaje około 75 roku życia.

SIEWKI

Siewki, pąki i kotki są zjadane przez wiele ptaków śpiewających, głuszce, bażanty, bobrki, indyki, lisy i szare wiewiórki. Liśćmi, gałązkami i większymi pędami żywią się cottontail, bóbr i jeleń biały. Grab amerykański jest często wykorzystywany przez bobry, ponieważ drzewo jest łatwo dostępne w typowych siedliskach bobrowych.

Wielość gatunków owadów wykorzystuje grab amerykański jako źródło pokarmu larwalnego. Według Native Plant Finder, dla kodu pocztowego Charlottesville 22901 grab amerykański jest rośliną żywicielską dla 72 gatunków motyli i ćmy, w tym ćmy Io, wschodniego tygrysiego ogona, orzechowego sfinksa, ćmy Luna i ćmy Polyphemus, by wymienić tylko kilka. Ta baza danych, oparta na pracy Douga Tallamy’ego i sponsorowana przez National Wildlife Federation, dostarczy informacji o roślinach żywicielskich gąsienic na temat konkretnych roślin rodzimych według kodów pocztowych!

PESZCZURY I CHOROBY

Grab amerykański nie wykazuje poważnych problemów z owadami lub chorobami. Wykazuje odporność na więdnięcie verticillium. Plamistość liści, korniki i zgorzel gałązek są sporadycznymi problemami chorobowymi. Może być podatny na łuskowatość.

GRĄB EUROPEJSKI (CARPINUS BETULUS)

HABITAT

Grab europejski pochodzi z Azji Zachodniej oraz środkowej, wschodniej i południowej Europy, w tym z południowej Anglii. Rośnie w strefach mrozoodporności USDA 4-8. Wymaga ciepłego klimatu dla dobrego wzrostu i występuje tylko na wysokościach do około 2000 stóp. Może rosnąć w pełnym słońcu lub półcieniu, w wilgotnej glebie, gliniastej lub ilastej, toleruje pH gleby od bardzo kwaśnego do obojętnego. Grab europejski jest bardziej odporny na suszę niż grab amerykański.

CHARAKTERYSTYKA

Podobnie jak u grabu amerykańskiego, pnie mają gładką, szarą korę i charakterystyczne, przypominające mięśnie żłobienia. Drewno grabu jest najtwardsze spośród wszystkich drzew europejskich. To liściaste, średniej wielkości drzewo dorasta do 40-60′ wysokości i 30-40′ szerokości przy tempie wzrostu około 12-24″ rocznie. W młodości ma kształt nieco piramidalny lub owalny, a w miarę dojrzewania staje się coraz szerszy i bardziej zaokrąglony. Nie wymaga dużego przycinania, gdy jest uprawiany jako drzewo, ale dobrze reaguje na silne przycinanie, gdy jest uprawiany jako żywopłot. Jego średnia długość życia wynosi 50-150 lat.

W dzisiejszych czasach drewno jest używane głównie do produkcji mebli, podłóg i do toczenia drewna, ale tradycyjnie było wykorzystywane do produkcji jarzm dla wołów. Rzymianie produkowali rydwany z grabu ze względu na jego wytrzymałość. Tonik z grabu miał łagodzić zmęczenie i wyczerpanie, a jego liście były używane do tamowania krwawienia i gojenia ran.

Liście są proste, naprzemianległe, podłużne, podwójnie ząbkowane, z wyraźnymi żyłkami. Długość liści wynosi 2-5 cali; kolor liści jest ciemnozielony i zmienia się na atrakcyjny żółty lub pomarańczowy jesienią. Liście są zazwyczaj gęste i stają się bardziej gęste przy większym nasłonecznieniu. Kora i pąki są ozdobne w zimie.

PRODUKCJA NASION

Drzewo jest jednopienne, jak opisano w rozdziale o grabie amerykańskim. Wczesną wiosną grab tworzy również kotki męskie i żeńskie, przy czym kotki żeńskie są nieco dłuższe od męskich i mają zielonkawy kolor; kotki męskie są żółtawe. Kotki żeńskie tworzą małe, brązowe, uskrzydlone orzeszki (owoce), które są umieszczone w przylistkach. Orzeszki dojrzewają w październiku. Jesienią przylistki zmieniają barwę z jasnozielonej na żółtą.

Grabik zwyczajny jest rośliną pokarmową dla gąsienic wielu gatunków ćm, w tym orzechówki i kazuarów. Jesienią nasiona zjadają zięby, cieciorki i małe ssaki.

PESZCZURY I CHOROBY

Grabik europejski jest w dużym stopniu odporny na szkodniki i choroby, w tym na więdnięcie werticillium (choroba grzybowa). Może być podatny na armillarię (grzyby pasożytnicze), zgniliznę korzeni i łuskowce (owady).

C. BETULUS 'FASTIGIATA'

Odmiana uprawna 'Fastigiata' jest znacznie częściej spotykana w handlu niż gatunek. Nazywany czasem wyprostowanym grabem europejskim, w młodości ma wąską, szybką formę (gałęzie skierowane ku górze), ale z wiekiem stopniowo nabiera kształtu kropli łzy lub owalnego wazonu, osiągając zwykle 40′ wysokości i 30′ szerokości. Jowate, ząbkowane, jasnozielone liście (do 4 cali długości) są czyste i atrakcyjne przez cały sezon wegetacyjny, a podatność na choroby liści jest niewielka. Jesienią liście przebarwiają się na żółto-pomarańczowo. Pnie mają gładką, szarą korę i charakterystyczne, przypominające mięśnie żłobienia.

AMERYKAŃSKI GRAB CHMIELOWY (OSTRYA VIRGINIANA)

Jako członek rodziny brzozowatych, Betulaceae, amerykański grab chmielowy jest spokrewniony z olchami, brzozami, grabami i grabami. Potocznie nazywany jest drewnem żelaznym, tę nazwę dzieli z wieloma innymi roślinami, w tym z grabem amerykańskim.

HABITAT

Naturalnie występuje we wschodniej części Ameryki Północnej i w Meksyku, rośnie w strefach mrozoodporności USDA 3-9. Nadaje się do miejsc zacienionych, ale dobrze radzi sobie także na stanowiskach słonecznych, gdzie tworzy szerszą koronę. Preferuje gleby wilgotne, dobrze zdrenowane, toleruje zarówno gleby kwaśne, jak i zasadowe. Może rosnąć w glebie gliniastej, ilastej lub piaszczystej. Dobrze znosi suszę, ale nie toleruje zalania. Po posadzeniu toleruje suche, żwirowe gleby w półcieniu. Drzewo jest trudne do przesadzania i wolno się zadomawia.

CHARAKTERYSTYKA

Grabik chmielowy jest małym do średniej wielkości drzewem podszytu z ogólnie zaokrągloną koroną. Drzewo dojrzewa do wysokości 25-45′ i szerokości 15-40′. Przyrasta około 24″ rocznie i żyje średnio 50-150 lat. Jego ciemne, żółtozielone liście (do 5″ długości) są naprzemianległe, eliptyczne, podwójnie ząbkowane, z wyraźnymi żyłkami. Boczne żyłki liści Ostryi są rozwidlone, natomiast u Carpinus są równoległe i rzadko rozwidlone. Liście, które jesienią przybierają barwę od żółtej do czerwono-pomarańczowej, w dotyku przypominają filc. Wielkość liści nie jest jednolita, te w pobliżu końców zacienionych gałęzi osiągają do 6″ długości; liście wyżej w koronie lub dalej z tyłu na gałęziach są znacznie mniejsze.

Często mylony z grabem amerykańskim, kora oferuje punkt różnicujący. Gładki, ścięgnisty, niebieskoszary pień amerykańskiego grabu łatwo kontrastuje z poszarpaną, brązowawą, żłobioną korą amerykańskiego grabu chmielowego. W miarę dojrzewania amerykańskiego grabu chmielowego, strzępiasta kora przekształca się w cienkie pionowe paski, które tylko na końcach lekko się strzępią. Zarówno młoda, jak i dojrzała kora są koloru szarobrązowego.

Drewno grabu jest twarde i wytrzymałe. Niegdyś używano go do produkcji biegaczy w saniach. Kora i wewnętrzne drewno były używane przez rdzennych Amerykanów do leczenia bólu zębów, obolałych mięśni, kaszlu i wielu innych dolegliwości.

PRODUKCJA NASION

Kwiaty są jednopienne (czerwonobrązowe kwiaty męskie i zielonkawe kwiaty żeńskie pojawiają się w oddzielnych kotkach na tym samym drzewie). Kwiaty nie są szczególnie efektowne, choć męskie kotki są bardziej widoczne i obecne przez całą zimę. Po kotkach żeńskich następują opadające kiście woreczkowatych strąków z nasionami, które – jak sugeruje potoczna nazwa – przypominają prawdziwy chmiel używany do produkcji piwa. Duże zdjęcie na górze artykułu przedstawia bardzo efektowne kotki amerykańskiego grabu chmielowego.

FOOD WEB

Kilka zwierząt kręgowych wykorzystuje grab chmielowy jako źródło pożywienia. Należą do nich głuszec (pąki, kotki), dzięcioł zielonosiwy (nasiona) i zięba (nasiona). Spośród ssaków nasiona i pąki zjadają wiewiórka lisia, wiewiórka ruda, mysz leśna i mysz białogłowa, a jeleń szlachetny oszczędnie przegląda się w gałązkach i liściach. Na liściach grabu chmielowego żerują gąsienice kilku gatunków ćmy, w tym m.in. modraszka gruszowca i bielinka. Wiele innych gatunków motyli wymieniono w tabeli dotyczącej motyli. W bazie danych Native Plant Finder dla kodów pocztowych 22901 i 22903 uzyskano zero wyników. (Wyniki bazy danych są oparte na rodzimych roślinach, które były historycznie obecne w hrabstwie na podstawie map zasięgu. Konkretne kody pocztowe mogą nie zawierać konkretnej rodzimej rośliny.)

PESTKI I CHOROBY

Drzewo jest odporne na wiele chorób i problemów z owadami, chociaż jest podatne na ćmę cygańską. W lasach jest jednym z pierwszych drzew, które zostają zniszczone przez tego szkodnika. W warunkach stresu drzewo jest również podatne na omacnicę prosowiankę. Jest odporne na wiatr, lód i większość stresów życia miejskiego, choć jest notorycznie wrażliwe na sól.

Podsumowanie

Powracając raz jeszcze do Bringing Nature Home (w Afterward), Doug Tallamy wzywa nas do uczynienia z naszych społeczności i naszych własnych krajobrazów przestrzeni, które nazywa The Last Refuge, miejscem zaludnionym przez rośliny i zwierzęta, które tam wyewoluowały. Tak więc, chociaż nie możemy zdecydować się na sadzenie wyłącznie rodzimych drzew, ich włączenie do naszych krajobrazów jest ważnym krokiem w kierunku wzmocnienia, a nawet odzyskania bioróżnorodności. W związku z tym grab amerykański i grab chmielowy są mniej znanymi rodzimymi drzewami, które mogą być doskonałym dodatkiem do Twojego krajobrazu. Jeśli interesuje Cię większe drzewo lub takie, które można przycinać w formie żywopłotu, możesz rozważyć graba europejskiego. Oceń swój krajobraz pod kątem nasłonecznienia, wilgotności i rodzaju gleby. Weź pod uwagę opcje drzew pod kątem kształtu, wielkości i koloru jesiennego. Określ, jakie są Twoje cele związane z sadzeniem drzew. Kiedy będziesz gotowy do wyboru, być może powinieneś spróbować czegoś nowego – rozważ graba!

Źródła

Bringing Nature Home (Tallamy, Douglas W., 2007)

Native Plant Finder, National Wildlife Federation, https://www.nwf.org/NativePlantFinder/About

American hornbeam, The Morton Arboretum, https://www.mortonarb.org/trees-plants/tree-plant-descriptions/american-hornbeam

„American Hornbeams Show the Upsides to Planting Native Trees”, Omaha World Herald, https://www.omaha.com/eedition/sunrise/articles/american-hornbeams-show-the-upsides-to-planting-native-trees/article_b6dbad4f-3daf-5372-a38c-39865a9db99f.html

„Tree of the Season: American Hornbeam”, TreeBaltimore*, http://treebaltimore.org/tree-of-the-season-american-hornbeam/#.Xh0wFoh7nX4 *Program koordynacji sadzenia drzew w Baltimore przez agencje miejskie, organizacje non-profit, dzielnice i stowarzyszenia społeczne.

„The Sinewy American Hornbeam”, In Defense of Plants, http://www.indefenseofplants.com/blog/2019/12/11/the-sinewy-american-hornbeam?rq=hornbeam

Carpinus caroliniana, Missouri Botanical Garden Plant Finder, https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=h540

University of Connecticut Plant Database, http://hort.uconn.edu/detail.php?pid=83

Carpinus caroliniana, USDA FEIS (Fire Effects Information System, Index of Species Information

Plant Database, Lady Bird Johnson Wildflower Center, https://www.wildflower.org/plants/result.php?id_plant=OSVI

American Hornbeam, University of Kentucky, https://www.uky.edu/hort/American-Hornbeam

Musclewood or Ironwood, Ewell A. Stowell Arboretum, Whitehouse Nature Center, Albion College, https://campus.albion.edu/stowell-arboretum/musclewood-or-ironwood/

SelecTree: Tree Detail, European Hornbeam, Calpoly Institute, Urban Forest Ecosystems Institute, https://selectree.calpoly.edu/tree-detail/carpinus-betulus

Hornbeam, Carpinus betulus, Woodland Trust, https://www.woodlandtrust.org.uk/trees-woods-and-wildlife/british-trees/a-z-of-british-trees/hornbeam/

Plant Profiles, Chicago Botanic Garden, https://www.chicagobotanic.org/plantinfo/pp/j

Amerykański grab chmielowy, Ostrya virginiana, Departament Zasobów Naturalnych Ohio, Wydział Leśnictwa, http://forestry.ohiodnr.gov/hophornbeam

Grabik wirginijski, Illinois Wildflowers, https://www.illinoiswildflowers.info/trees/plants/hop_hornbeam.htm

Featured Image, Ostrya virginiana catkins, Katja Schultz z Waszyngtonu, DC, Narodowy Ogród Botaniczny, Waszyngton, DC, Creative Commons

Przedstawienie: Ostrya virginiana, kotki, Katja Schultz, National Botanic Garden, Waszyngton, DC, Creative Commons