- Stock market crashes can leave positive legacies in their wake – even though they cause plenty of immediate pain.
- In the US, stock market crashes led to the creation of the Federal Reserve System, the SEC, and the FDIC.
- Hoewel de triggers voor beurscrashes variëren, is het uiteindelijke resultaat altijd hetzelfde: de markt herstelt zich.
- Bezoek Business Insider’s Investing Reference bibliotheek voor meer verhalen.
Drie kleine woordjes slaan meer angst in de harten van beleggers dan iets anders: beurscrash.
Het is niet alleen dat ze verliezen betekenen (een ander woord dat beleggers angst aanjaagt). Het is ook dat niemand zeker weet wanneer een beurscrash zal plaatsvinden – hoewel de tekenen er vaak achteraf waren – of zelfs wat het precies is. Er is geen officiële definitie.
In het algemeen wordt een beurscrash echter gezien als één enkele handelsdag waarop een beurs/markt met ten minste 10% daalt. Maar het kan ook “op elk moment dat er plotseling veel volatiliteit is waardoor je je afvraagt of de wereld morgen vergaat”, zegt Terry Marsh, emeritus hoogleraar financiën aan de Haas School of Business van de University of California Berkeley.
Hier volgt de primeur van acht van de meest opmerkelijke beurscrashes in de recente financiële geschiedenis, hun oorzaken en de gevolgen ervan. Tenzij anders vermeld, vonden ze plaats op Amerikaanse beurzen, hoewel het effect zich vaak uitbreidde naar andere landen.
De Paniek van 1907
Wat gebeurde er: Een groep investeerders leende geld van banken om een poging te financieren aandelen van United Copper Company in te pikken. UCC ging failliet onder het gewicht van de speculatie, en daarna volgden andere bedrijven: Aandelen verloren 15% tot 20% van hun waarde. Het vertrouwen van het publiek in de banken daalde en depositohouders haastten zich om hun geld op te nemen, wat tot rampzalige runs leidde.
De schade: Sommige banken en effectenmakelaars gingen failliet, en veel topmanagers van overlevende financiële instellingen namen ontslag of werden ontslagen. Bedrijven konden geen bankleningen meer krijgen, waardoor ze failliet gingen.
Wat resulteerde: “We leerden dat wanneer meer dan één financiële instelling in de problemen zit, iemand liquiditeit in het systeem moet injecteren’, zegt Carola Frydman, een hoogleraar financiën aan de Kellogg School of Management van de Northwestern University. In die tijd stelde private financier J.P. Morgan een reddingspakket samen dat uiteindelijk de orde op de beurzen herstelde. De Amerikaanse regering realiseerde zich echter hoe belangrijk de aandelenmarkt voor de economie was geworden en richtte het Federal Reserve System op om het monetaire beleid te formuleren en noodfondsen in crisissituaties te verschaffen.
Wall Street Crash of 1929
Wat gebeurde er: Bijna een decennium lang was de aandelenmarkt blijven stijgen in een speculatieve spiraal. Overproductie in fabrieken en een Roaring 20-er jaren duizeling leidden ertoe dat consumenten zich te veel in de schulden staken en geloofden dat financiële instrumenten eeuwig zouden blijven stijgen. Toen ze eindelijk doorkregen dat de situatie oververhit was, begonnen ervaren beleggers te cashen. De aandelenkoersen daalden eerst op de 24e, herstelden zich kortstondig – en gingen vervolgens in vrije val op 28-29 oktober. De Dow Jones Industrial Average daalde 25% in die dagen. Uiteindelijk verloor de markt 85% van zijn waarde.
De schade: De Crash van 1929 veroorzaakte niet de daaropvolgende Grote Depressie, maar maakte wel de enorme onderliggende economische problemen duidelijk en verergerde deze. Een paniekerige stormloop om geld op te nemen deed banken omvallen, waardoor spaarders hun spaargeld kwijtraakten. Zonder kredietverstrekkers begonnen bedrijven in te storten, wat leidde tot schaarste van goederen. Maar liefst 25% van de Amerikanen kwam zonder werk te zitten, wat leidde tot executieverkopen, migratie en demoraliserende armoede. De bruto binnenlandse productie (BBP) daalde met 30%. De economische ellende verspreidde zich overzee en trof vooral Europa.
Wat resulteerde: Een stortvloed van hervormingen en nieuwe wetgeving. Daartoe behoorde de Glass Steagall Act van 1933, die retail banking scheidde van investment banking – en die leidde tot de oprichting van de Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) om de inleg van bankdeposito’s te verzekeren. De National Industrial Recovery Act werd aangenomen om stabiele groei en eerlijke concurrentie te bevorderen, en de Securities and Exchange Commission (SEC) werd opgericht om toezicht te houden op de aandelenmarkt en beleggers te beschermen tegen frauduleuze praktijken.
“Zwarte Maandag”-crash van 1987
Wat gebeurde er: De dalende olieprijzen en de spanningen tussen de VS en Iran hadden de markt pessimistisch gemaakt. Maar wat leidde tot de ondergang op 19 oktober – griezelig dicht bij de 58ste verjaardag van de crash van 1929 – was de relatief nieuwe verspreiding van gecomputeriseerde handelsprogramma’s die makelaars in staat stelden grotere en snellere orders te plaatsen. Helaas maakten zij het ook moeilijk om transacties snel genoeg te stoppen zodra de prijzen begonnen te kelderen. Uiteindelijk daalden de Dow en de S&P 500 elk met meer dan 20% en de Nasdaq verloor 11%. Ook de internationale beurzen gingen onderuit.
De schade: Gelukkig leidde de crash niet tot een recessie of ontbering. Handelaar Blair Hull hielp de zaken recht te zetten door op Zwarte Maandag een grote order voor opties op de Chicago Board Options Exchange in te leggen. Het grootste slachtoffer van de crash was het consumentenvertrouwen. Het was in wezen een computer-IT “loodgietersprobleem” dat “mensen bang maakte”, zegt Marsh.
Wat resulteerde: De financiële gemeenschap realiseerde zich hoe beurzen over de hele wereld met elkaar verbonden waren. De SEC voerde circuit breakers in, ook wel trading curbs genoemd, om de handel voor een dag te stoppen zodra een beurs met een bepaald bedrag daalt. Om liquiditeit te garanderen, zorgde toenmalig voorzitter Alan Greenspan van de Federal Reserve ervoor dat krediet beschikbaar was en maakte hij duidelijk dat “de Fed je rug dekt”, zegt Marc Chandler, een chief market strateeg bij Bannockburn Global Forex.
Japanse activabubbel barstte in 1992
Wat gebeurde er: De Japanse vastgoed- en aandelenmarkten waren in de jaren tachtig naar ongekende hoogten gevlogen. Aanvankelijk werd de spiraal gesteund door fundamentele economische groei, maar tegen het einde van het decennium was deze speculatief geworden. In 1992 spatte de zeepbel van opgeblazen vastgoed- en aandelenprijzen uiteindelijk uiteen.
De schade: De Nikkei-index daalde met bijna de helft, waarmee een kleine, traag verlopende Japanse recessie in gang werd gezet. Er waren geen massale bedrijfssluitingen – hoewel “dure restaurants minder zaken deden,” zegt Marsh – maar ook niet veel groei. Amerikaanse beleggers werden niet zwaar getroffen omdat zij doorgaans slechts kleine hoeveelheden Japanse aandelen in hun portefeuilles hadden. Japanse beleggers hebben hun vertrouwen in de aandelenmarkt echter nooit helemaal teruggekregen.
Wat gebeurde er: De Japanse regering plaatste subtiele controles op haar financiële systeem. “Toch heeft het tientallen jaren geduurd voordat de Japanse markt zich herstelde”, zegt Tyler Muir, universitair hoofddocent financiën aan de UCLA Anderson School of Management. De economie ook: De jaren negentig worden in Japan wel “het verloren decennium” genoemd.
Een ineenstorting van de waarde van de Thaise bhat veroorzaakte eind jaren negentig in heel Zuidoost-Azië economische chaos. Paula Bronstein / Stringer/Getty Images
Asia Financial Crash of 1997
Wat gebeurde er: Onder druk omdat het land te veel Amerikaanse dollars leende, zag Thailand op 2 juli 1997 zijn baht ineenstorten. De baht daalde 20% in waarde en veroorzaakte schulden en wanbetalingen die een rimpeling teweegbrachten in verschillende Aziatische financiële systemen.
De schade: De valuta in andere Aziatische landen, waaronder Maleisië en Indonesië, kelderden ook. “In Zuid-Korea gaven vrouwen hun gouden ringen aan de regering om ze om te smelten” en er staven van te maken voor de internationale verkoop om de plotseling failliete natie te helpen haar schulden af te betalen, aldus Chandler.
Wat resulteerde: “Oost-Azië kreeg de les om zichzelf te verzekeren” nadat het Internationaal Monetair Fonds harde maatregelen oplegde in ruil voor financiële hulp, zegt Marsh. En door de crash werd men zich bewust van de onderlinge verbondenheid van regionale financiële markten en economieën.
Dot-Com zeepbel gebarsten in 2000
Wat gebeurde er: In de jaren negentig, toen internet een revolutie in het professionele en persoonlijke leven teweegbracht, stegen de aandelen van bedrijven met “.com” achter hun naam. Twaalf large-cap aandelen stegen met meer dan 1.000%; één, chipmaker Qualcomm, zag zijn aandelen met meer dan 2.500% stijgen. Beleggers slokten aandelen van tech IPO’s op, maar leken zich er niet van bewust dat niet elk bedrijf dat verbonden was met het World Wide Web zijn groei kon volhouden – of zelfs maar een levensvatbaar bedrijfsplan had. “Er werd een nieuwe economie geboren en het was moeilijk om daar een waarde aan te hechten,” zegt Chandler. Maar uiteindelijk deden de mensen dat wel – geholpen door wat strakker geldbeleid opgelegd door de Federal Reserve. Ze begonnen te verkopen. In oktober 2002 was de technologie-intensieve Nasdaq meer dan 75% gedaald ten opzichte van het hoogtepunt in maart 2000 van 5.048,62.
De schade: Pets.com, Toys.com en WebVan.com gingen failliet, samen met talloze andere grote en kleine internetbedrijven. Zelfs grotere, blue-chip tech-bedrijven leden schade.
Wat resulteerde: Naast de onthulling dat veel tech-startups geen kleren aan hadden, “legde de algehele neergang ook dingen bloot die anders verborgen zouden zijn gebleven” in andere bedrijven, zoals boekhoudkundige onregelmatigheden, aldus Muir. De Sarbanes-Oxley Act van 2002 is in het leven geroepen om beleggers te beschermen tegen bedrijfsfraude. En “veel broker-dealers hebben waarschijnlijk meer due diligence gedaan voordat ze meer geld in internetfondsen stopten”, zegt Marsh.
7. Subprime-hypotheekcrisis van 2007-08
Wat gebeurde er: Aan het begin van de 21e eeuw was vastgoed hot. Hongerig naar commissies, gaven kredietverstrekkers praktisch geld aan ondergekwalificeerde huizenkopers. Beleggers kochten door hypotheek gedekte waardepapieren en andere nieuwe investeringen op basis van deze “subprime”-leningen. Maar uiteindelijk gebeurde het onvermijdelijke: Onder druk van de schulden begonnen leners in gebreke te blijven, de vastgoedprijzen daalden, de daarop gebaseerde investeringen doken in waarde. Wall Street merkte het, en in 2008 begon de aandelenmarkt te dalen. Begin september waren ze bijna 20% gezakt. Op 15 september zakte de Dow Jones Industrial Average bijna 500 punten.
De schade: Financiële giganten die zwaar hadden geïnvesteerd in vastgoedobligaties, waaronder de gerenommeerde bedrijven Bear Stearns en Lehman Brothers, gingen failliet. Bedrijven konden geen leningen krijgen omdat banken “niet meer wisten wie ze konden vertrouwen”, aldus Muir. De werkloosheid naderde de 10%. De ellende verspreidde zich overzee, waar de Nikkei op 8 oktober 2008 bijna 10% daalde. De VS kwam in de Grote Recessie, die officieel tot 2009 duurde, hoewel het economisch herstel jarenlang traag verliep.
Wat resulteerde: Door middel van het Troubled Asset Relief Program, of TARP, redde de federale overheid gehavende financiële instellingen; zij nam ook de controle over van andere agentschappen, zoals de in moeilijkheden verkerende hypotheekmarkt-makers Fannie Mae en Freddie Mac. De Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act van 2010 reguleerde voor het eerst swaps en andere exotische investeringen en leidde tot de oprichting van het Consumer Financial Protection Bureau.
De COVID-19 Crash van 2020
Wat gebeurde er: Tegen het begin van 2020 had COVID-19 zich wijd verspreid in China en vervolgens naar Europa – met name Italië – en naar de VS, waar restaurants en niet-essentiële winkels sloten om de vloed van besmetting te stoppen.
Toen beleggers zich realiseerden in welke mate het coronavirus zich kon verspreiden en de economie negatief kon beïnvloeden, begon de aandelenmarkt te beven. Op 16 maart, toen verplichte lockdowns werden aangekondigd, verloor de Dow Jones Industrial Average bijna 13% en de S&P 500 daalde met 12%.
De schade: Bedrijven in moeilijkheden ontsloegen werknemers en sommige sloten hun deuren voorgoed. Restaurants werden beperkt tot leveringen en tafelbediening met gedeeltelijke capaciteit. Reisbeperkingen legden de luchtvaart- en hotelsector lam. Het menselijke verlies van de COVID-pandemie is verwoestend geweest, met meer dan 300.000 doden in de VS en 1,5 miljoen wereldwijd. In september 2020 waren volgens het Center on Budget and Policy Priorities meer dan 31 miljoen mensen werkloos of leefden samen met een werkloos gezinslid.
Wat resulteerde: De CARES Act van 2020 maakte verlengde werkloosheidsuitkeringen mogelijk, en stimuleringsfondsen van de overheid hielpen Amerikanen overeind te blijven. De aandelenmarkt veerde weer op doordat e-commercebedrijven zoals Amazon, fabrikanten van persoonlijke beschermingsmiddelen en farmaceutische bedrijven in waarde stegen. Veel bedrijven waarvan de werknemers tijdens de COVID-crisis op afstand werkten, zeiden dat ze een soortgelijke regeling zouden voortzetten als de pandemie voorbij was, maar “het valt nog te bezien of het een permanente verschuiving is”, zegt Muir.
De financiële afleiding
Veel van de bovenstaande voorbeelden laten zien hoe rampen die de aandelenbeurzen treffen, positieve erfenissen in hun kielzog kunnen achterlaten – ook al veroorzaken ze veel directe pijn.
Sommige beurscrashes vermorzelen economieën voor jaren. Andere schudden alleen het vertrouwen van beleggers op, waardoor mensen voorzichtiger worden in hun keuzes. Ze kunnen menselijke tragedies veroorzaken en resulteren in ingrijpende overheidshervormingen.
Hoewel de gebeurtenissen die de beurskrach veroorzaken variëren – van kopergekte tot huizenprijzen – is het uiteindelijke resultaat altijd hetzelfde geweest: de markt herstelt zich.