Heading

Aeschylus (ca. 525 – ca. 456 v. Chr.) was een van de grote schrijvers van de Griekse Tragedie in het klassieke Athene van de 5e eeuw v. Chr. Bekend als ‘de vader van de tragedie’, schreef de toneelschrijver wel 90 toneelstukken, waarvan hij de helft won op de grote Atheense festivals van het Griekse drama. Misschien wel zijn beroemdste werk is Prometheus Bound, waarin de mythe wordt verteld van de Titaan die door Zeus wordt gestraft omdat hij de mensheid het geschenk van het vuur heeft gegeven. Al zijn overgeleverde stukken worden vandaag de dag nog steeds opgevoerd in theaters over de hele wereld. Aeschylus, een vernieuwer van het genre, zou zijn werk hebben beschreven als ‘hapjes uit het feestmaal van Homerus’.

Aeschylus’ leven

5e eeuw BCE Athene was gezegend met drie grote tragedieschrijvers: Aeschylus, Euripides (ca. 484 – 407 v. Chr.), en Sophocles (ca. 496 – ca. 406 v. Chr.). De oudste van de drie, Aeschylus, werd geboren in Eleusis in ca. 525 v. Chr. Aeschylus’ vader was Euphorion, en volgens oude bronnen behoorde de familie tot de aristocratie. Aeschylus leefde tijdens de Perzische oorlogen en nam vrijwel zeker deel aan beroemde en beslissende veldslagen als Marathon en Salamis. Zijn broer Kynegeiros sneuvelde in de eerste slag en zijn andere broer Ameinias vocht in de tweede. Aeschylus’ grafschrift, naar men zegt zelf geschreven, vermeldde niets over zijn succes als toneelschrijver, maar alleen dat hij bij Marathon had gevochten. Deze ervaringen en de verandering van de politieke structuur van Athene toen het de weg naar de democratie insloeg, hadden een grote invloed op het werk van de toneelschrijvers.

Andere stukjes biografie, die bewaard zijn gebleven uit de oudheid, onthullen dat Aeschylus ooit vervolgd werd voor het onthullen van details over de geheime Eleusinische mysteriën cultus, maar erin slaagde zijn onschuld te bewijzen. Ergens na 458 v. Chr. reisde Aeschylus naar Sicilië, waar hij Syracuse bezocht op uitnodiging van Hieron I, en rond 456 v. Chr. stierf hij op het eiland in de stad Gela. De toneelstukken van Aeschylus werden reeds erkend als klassiekers en hun openbare opvoeringen kregen bijzondere voorrechten. Zijn zoon Euphorion en neef Philocles werden beiden bekende toneelschrijvers.

Aeschylus de vernieuwer

Een Griekse tragedie werd meestal opgevoerd tijdens belangrijke religieuze festivals zoals de Dionysia van de stad, waar drie toneelschrijvers elk drie tragische stukken en een saterspel schreven om mee te dingen naar een prijs. Tragedies werden beperkt door bepaalde conventies: het thema was bijna altijd mythologisch met elementen van religie en familieaangelegenheden, het aantal acteurs dat spreekrollen kon hebben was beperkt (hoewel ze meerdere personages konden spelen), een koor bestond uit 12 of 15 zangers, en alle acteurs waren mannen die maskers droegen.

Aeschylus was volgens Aristoteles een vernieuwend toneelschrijver, die een tweede acteur toevoegde voor minder belangrijke rollen, en door meer dialoog in zijn stukken op te nemen, perste hij meer drama uit de eeuwenoude verhalen die zijn publiek zo vertrouwd waren. Aeschylus wordt ook gezien als de eerste die gebruik maakte van de ekkyklema, een platform op wielen dat gebruikt werd om van decor te veranderen, en de mechane, een kraan die gebruikt werd om acteurs op te tillen. Hij stond ook bekend om zijn extravagante kostuumontwerpen en het gebruik van opvallende beelden.

De verhalen in Aeschylus’ toneelstukken illustreren dat er geen ontkomen is aan de slechte daden van iemands voorouders en aan goddelijke vergelding. Andere thema’s die Aeschylus aanspraken waren het conflict tussen het individu en de staat, tussen de mensen en de goden, en tegen de oude vijand Tijd. Een andere rode draad in het werk van Aeschylus is zijn aandacht voor de bedreiging van de rede en de overtuigingskracht die geweld met zich meebrengt.

Teken in voor onze wekelijkse e-mail nieuwsbrief!

Omdat toneelstukken in groepen van vier (drie tragedies en een saterspel) werden ingezonden voor competitie, zette Aeschylus vaak een thema voort tussen de toneelstukken door, en creëerde zo vervolgen die meerdere generaties van een enkele familie volgden. Eén zo’n thematische trilogie is Agamemnon, De Libatiedragers (of Cheoephori), en De Furiën (of Eumeniden), gezamenlijk bekend als de Oresteia. Dit model van trilogie zou worden gekopieerd door hedendaagse en latere toneelschrijvers en hielp Aeschylus zijn reputatie te verdienen als de grondlegger van de Griekse Tragedie zoals we die vandaag kennen.

Aeschylus’ werken

Aeschylus schreef tussen 70 en 90 toneelstukken, waarvan er zes of zeven compleet bewaard zijn gebleven samen met verschillende fragmenten van andere, met name De netvissers (Diktyoulkoi) en Toeschouwers bij de Isthmische Spelen (Isthmiastai). Zijn eerste toneelstuk werd in ca. 499 v. Chr. opgevoerd en hij behaalde zijn eerste van 13 festivaloverwinningen in 484 v. Chr. Zijn complete overgeleverde toneelstukken zijn:

• De Perzen (472 BCE) – speelt zich af na de Griekse overwinning (minder dan een decennium eerder) op de Perzen bij Salamis en Xerxes’ terugkeer naar Perzië.
• Zeven tegen Thebe (467 BCE) – over de vervloekte Labdaciden en de belegering van Thebe. Het is het derde deel van een trilogie waartoe ook Laius (deel I) en Oedipus (deel II) behoorden.
• Supplianten (onbekende datum, maar na Zeven tegen Thebe, mogelijk ca. 463 v. Chr.) – over de Danaïden-mythe. Eerste in een trilogie, nu verloren, bekend als de Danaid Trilogie, deel II is De Egyptenaren en deel III De Danaïden.
• Oresteia (458 v. Chr.) – een trilogie over de nasleep van de Trojaanse oorlog bestaande uit Agamemnon, De Libation Bearers (Choephori), en De Furiën (Eumenides). Proteus, het bijbehorende saterspel, is niet bewaard gebleven.
• Prometheus Bound (ca. 457 v. Chr.) – dit stuk wordt door sommige geleerden betwist als het werk van Aeschylus en het zou door Euphorion in naam van zijn vader kunnen zijn opgevoerd. Het gaat over de straf van Zeus aan de Titaan Prometheus, die het vuur van de goden stal en het aan de mensheid schonk. Het is het eerste deel van een trilogie, met als deel II Prometheus Unbound en deel III Prometheus the Fire Carrier, die nu nog slechts in fragmenten bewaard zijn gebleven.

Hieronder volgt een selectie van fragmenten uit Aeschylus’ werken:

Hier is Prometheus, de rebel:

Nagel hem aan de rots, zet hem vast op deze torenhoge top

Vast in de onwrikbare greep van onwrikbare ketenen.

Het was uw schat die hij stal, de bloemrijke pracht

Van het allesverzengende vuur, en gaf aan de mensen – een aanstoot

Steun onze Non-Profit Organisatie

Met uw hulp maken wij gratis content die miljoenen mensen helpt geschiedenis te leren, over de hele wereld.

Word Lid

Verwijder Advertenties

Advertentie

Overdraaglijk voor de goden, waarvoor hij nu moet lijden.

(Kracht spreekt, Prometheus Bound, regels 5-10)

Het brons, ijzer, zilver, goud diep verborgen – wie anders

Maar ik kan beweren dat ik ze als eerste gevonden heb? Niemand, tenzij

Verwijder Advertenties

Advertentie

Hij praat als een dwaas. Dus, hier is de hele waarheid in één woord:

Alle menselijke vaardigheid en wetenschap was Prometheus’ gave.

(Prometheus spreekt, Prometheus Bound, regels 499-502)

Nu gebeurt het: dreiging maakt plaats voor voorstelling.

De aarde schommelt; donder weerklinkt uit de diepte,

raakt als antwoord; vurige bliksemschichten draaien en flitsen.

Stof danst in een kolkende fontein;

Stormen van de vier winden strijden samen,

Zetten zich in formatie voor de strijd;

Zicht en zee woeden ononderscheidelijk.

Het cataclysme komt zichtbaar op mij af,

Gestuurd door Zeus om mij bang te maken.

(Prometheus spreekt, Prometheus Bound, regels 1076-85)

Mag moord en verwoesting

nooit komen om deze stad te verscheuren,

Om een zwaard in de hand van Ares te leggen, vader van de tranen,

Om dansen en muziek te verbannen

Met de schreeuw van burgeroorlog.

(Refrein, De Supplianten, regels 674-678)

En de moeilijkheden volgden als een zee die haar golven voortrolt;

Een breekt, en het tilt de volgende op, drie opeengestapeld,

Welke golf golft rond de romp van onze stad;

En onze barrière tussen leven en dood

is niet meer dan de breedte van een muur;

Ik vrees voor Thebe en haar lijn van koningen,

Of allen tezamen worden overweldigd.

(Refrein, Zeven tegen Thebe, regels 758-64)

Alas voor Perzië’s geëerde naam!

Verloren voor al dat edele volk,

de bloem der mannelijkheid, de trots van Azië,

Door goden veroordeeld tot dodelijke schande!

ons land treurt om de mannen die het droeg,

afgeslacht voor Xerxes, die de hongerige kaken van de hel heeft gevoed met Perzische doden.

(refrein, De Perzen, regels 910-17)