Heading

Naam

Baobab Andere namen zijn boab, boaboa, tabaldi, flessenboom, omgekeerde boom, en apenbroodboom.

Latijnse naam

Adansonia digitata

Beschrijving

Alle Baobabs zijn bladverliezende bomen die in hoogte variëren van 5 tot 20 meter. De Baobab boom is een vreemd uitziende boom die groeit in laaggelegen gebieden in Afrika en Australië. Hij kan enorm groot worden en koolstofdatering geeft aan dat ze 3000 jaar oud kunnen worden.

Een oude holle Baobab boom in Zimbabwe is zo groot dat wel 40 mensen in zijn stam kunnen schuilen. Verschillende Baobabs zijn gebruikt als winkel, gevangenis, huis, opslagschuur en bushokje. De boom is zeker heel anders dan alle andere. De stam is glad en glanzend, helemaal niet zoals de schors van andere bomen, en hij is rozig grijs of soms koperkleurig.

Als hij ontbladerd is, zien de uitgespreide takken van de Baobab eruit als wortels die de lucht in steken, alsof hij ondersteboven geplant is. Baobabs zijn zeer moeilijk te doden, ze kunnen worden verbrand, of ontdaan van hun schors, en ze zullen gewoon nieuwe schors vormen en verder groeien.

Als ze toch sterven, rotten ze gewoon van binnenuit en storten ze plotseling in, een hoop vezels achterlatend, waardoor veel mensen denken dat ze helemaal niet sterven, maar gewoon verdwijnen.

Een oude Baobab boom kan zijn eigen ecosysteem creëren, omdat hij het leven van talloze wezens ondersteunt, van de grootste zoogdieren tot de duizenden kleine wezentjes die in en uit zijn spleten scharrelen. Vogels nestelen in de takken, bavianen verslinden het fruit, bosbaby’s en fruitvleermuizen drinken de nectar en bestuiven de bloemen, en van olifanten is bekend dat ze een hele boom omhakken en verorberen.

Een baby Baobab boom ziet er heel anders uit dan zijn volwassen vorm en daarom geloven de Bosjesmannen dat hij niet groeit zoals andere bomen, maar plotseling met een dreun op de grond neerstort, volgroeid, en dan op een dag gewoon verdwijnt. Geen wonder dat ze als magische bomen worden beschouwd.

Bloemen en vruchten

De Baobab boom heeft grote witachtige bloemen die ’s nachts opengaan. De vruchten, die tot een meter lang kunnen worden, bevatten wijnsteenzuur en vitamine C en kunnen worden opgezogen of geweekt in water om er een verfrissende drank van te maken. Ze kunnen ook worden geroosterd en vermalen om een koffieachtige drank te maken.

De vrucht is niet het enige deel van de Baobab dat kan worden gebruikt. De schors wordt fijngestampt om touw, matten, manden, papier en stof van te maken; de bladeren kunnen worden gekookt en gegeten, en van het stuifmeel kan lijm worden gemaakt.

Toepassingen

De vezels van de schors worden gebruikt om touw, manden, stof, snaren van muziekinstrumenten en waterdichte hoeden te maken. Terwijl het strippen van de schors van de onderste stam van de meeste bomen gewoonlijk tot hun dood leidt, overleven baobabs niet alleen deze gebruikelijke praktijk, maar ze regenereren ook nieuwe schors.

Verse baobabbladeren vormen een eetbare groente, vergelijkbaar met spinazie, die ook medicinaal wordt gebruikt voor de behandeling van nier- en blaasaandoeningen, astma, insectenbeten, en verschillende andere kwalen. De smakelijke en voedzame vruchten en zaden van verschillende soorten zijn gewild, terwijl stuifmeel van de Afrikaanse en Australische baobabs wordt gemengd met water om lijm te maken.

Inheemse legenden

Aan de Zambezi, geloven de stammen dat toen de wereld nog jong was, de baobabs rechtop en trots waren. De goden werden boos en ontwortelden de baobabs en staken ze met hun wortels omhoog weer in de grond.

Dode geesten spoken nu rond in de zoete witte bloemen en iedereen die er een plukt, wordt gedood door een leeuw. Van een reusachtige baobab in Zambia wordt gezegd dat hij wordt achtervolgd door een spookachtige python.

Voor de komst van de blanke mens leefde er een grote python in de holle stam, die door de inheemse bevolking werd vereerd. Als ze baden om regen, goede oogsten en een goede jacht, verhoorde de python hun gebeden. De eerste blanke jager schoot de python dood en deze gebeurtenis leidde tot rampzalige gevolgen. De inboorlingen beweren dat ze bij nacht en ontij een voortdurend sissend geluid uit de oude boom horen.

In het Kafue National Park in Zambia staat een van de grootste Baobabs bekend als ‘Kondanamwali’ – de boom die maagden eet. Deze enorme boom werd verliefd op de vier mooie meisjes die in zijn schaduw woonden. Toen zij de puberteit bereikten, zochten zij echtgenoten en maakten de boom jaloers.

Op een nacht, tijdens een razende onweersbui, opende de boom zijn stam en nam de maagden mee naar binnen. In de takken van de boom was een rusthuis gebouwd. In stormachtige nachten is het het gehuil van de opgesloten maagden dat de mensen binnen doet beven – niet de geluiden van de wilde dieren.

Op de Limpopo gelooft men dat wanneer een jongetje wordt gewassen in water dat wordt gebruikt om baobabschors in te weken, hij zal opgroeien tot een grote man. Sommige inheemse geloofsovertuigingen blijken een wetenschappelijke basis te hebben.

Inheemsen geloven dat vrouwen die in kraals wonen waar baobabs overvloedig aanwezig zijn, meer kinderen krijgen dan vrouwen die buiten de baobabzones wonen. Ze eten soep gemaakt van baobabbladeren, die rijk is aan vitaminen. Dit compenseert eventuele tekorten in hun voeding. Artsen hebben bevestigd dat dit inderdaad tot een hoger vruchtbaarheidscijfer leidt.

De Afrikaanse bosjesman heeft een legende die verhaalt over de god Thora. Deze had een hekel aan de Baobab die in zijn tuin groeide, dus gooide hij hem over de muur van het paradijs naar de aarde beneden, en hoewel de boom ondersteboven terechtkwam, bleef hij groeien. Het is niet verwonderlijk dat aan zo’n vreemd uitziende boom bijgeloof is verbonden:

Sommige mensen geloven dat je door een leeuw wordt opgegeten als je een bloem van een Baobabboom plukt, maar als je water drinkt waarin de zaden van een Baobab zijn gedrenkt, ben je veilig voor een aanval van krokodillen. Sommige stammen in Transvaal wassen babyjongens in water dat gedrenkt is in de schors van een baobab. Dan zullen ze, net als de boom, machtig en sterk opgroeien.

Waar komen ze voor

Baobabs zijn wijd verspreid in gordels over heel Afrika. Ze groeien ook in Madagaskar, India, Ceylon en Australië. Ze groeien in veel gebieden van Zimbabwe. In de Noordelijke Provincie worden ze gevonden tussen de Limpopo en de Zoutpansberg bergketen.

Messina is inderdaad een Baobab stad. Er is een beroemde `halfweg Baobab’ tussen Louis Trichardt en Messina, een reservoir waaruit velen hebben geput. Baobabs schijnen een voorkeur te hebben voor hete, zanderige vlaktes.