Waarom zoeken we toch altijd naar een hamer als we een spijker in een muur willen slaan? In veel gevallen zou elk zwaar voorwerp de klus kunnen klaren, en toch bezwijken we voor de behoefte om het meest traditionele gereedschap te gebruiken om de klus te klaren. Deze mentale snelkoppeling stelt mensen in staat om terugkerende problemen snel op te lossen. Het weerhoudt hen er echter ook van alternatieve oplossingen voor problemen te zien.
Definitie: Functionele fixatie is een cognitieve bias die mensen ertoe drijft objecten op traditionele, standaardmanieren te gebruiken.
Fysieke objecten alleen gebruiken zoals ze oorspronkelijk bedoeld waren, is in het dagelijks leven meestal geen probleem: als je al een hamer bezit, zou het immers nogal verspillend zijn om een ideatiesessie bijeen te roepen om manieren te verzinnen om de spijker in de muur te slaan telkens wanneer je een schilderij wilt ophangen. Maar als het je taak is om innovatieve ontwerpoplossingen te produceren, kan het een lastige hindernis zijn om “in de doos” te blijven hangen.
Ruts Deepen Over Time
Niet om gemeen te doen, maar vijfjarigen zijn beter in creatief denken dan jij. In het klassieke functionele-fixatie-experiment krijgen de deelnemers een kaars, een luciferdoosje en een doosje spijkers en wordt hen gevraagd de kaars op een verticaal oppervlak te bevestigen, zodat hij kan branden. Onderzoekers ontdekten dat volwassenen en oudere kinderen (6- en 7-jarigen) beduidend langzamer waren dan 5-jarigen om het spijkerdoosje als plank voor de kaars te gebruiken. Als de doos op zichzelf werd aangeboden, niet als een houder voor de spijkers, daalde de tijd om de oplossing te bereiken drastisch voor de oudere kinderen – wat erop wijst dat de fixatie op de insluitfunctie van de doos de schuldige was. De 5-jarigen echter, waren net zo snel met het oplossen van de taak wanneer de conventionele functie van de doos werd gedemonstreerd als wanneer dat niet het geval was – er was geen voordeel aan het presenteren van de doos op zichzelf.
Het negeren van alternatieve benaderingen en functies belemmert ons probleemoplossend vermogen. In het kaarsexperiment zagen 5-jarigen beter alternatieve gebruiksmogelijkheden voor voorwerpen, wat van invloed was op hun kijk op het probleem als geheel en dus op hun aanpak van de oplossing ervan. Naarmate we ouder worden en meer ervaring opdoen met het gebruik van voorwerpen, verliezen we deze functionele vloeiendheid en raken we gefixeerd op het “juiste” gebruik ervan.
Functionele gefixeerdheid is een vooroordeel dat in de loop van de tijd sterker wordt. Hoe meer we een oplossing hebben geoefend, hoe moeilijker het is om alternatieven te zien. Klinkt dat bekend? Ik weet zeker dat we ons allemaal wel een situatie kunnen herinneren waarin we het gevoel hadden dat de traditionele oplossing niet langer effectief was, maar toch waren we gedwongen die te accepteren omdat het “de manier is waarop het altijd is gedaan.”
Een frisse blik van buitenaf kan vaak alternatieve manieren aan het licht brengen om een taak te benaderen. Dit is een van de belangrijkste redenen waarom wij adviseren om in groepsverband ideeën op te doen en mensen uit verschillende disciplines erbij te betrekken: het horen van de perspectieven en ideeën van anderen kan ervoor zorgen dat je je niet fixeert op een enkele oplossing.
Breaking Out of the Box
Hoe kunnen we, afgezien van het vragen van een second opinion, uit deze sleur breken en de manier van denken van een vijfjarige kanaliseren? Zoals met zoveel kwalen, is de eerste stap om functionele vastgeroestheid te overwinnen, het probleem erkennen. We moeten onszelf er actief toe aanzetten ideeën niet te vroeg te veroordelen, en een verscheidenheid aan alternatieve functies en perspectieven in overweging te nemen. Vraag: Hoe zou dit anders kunnen werken? Wat zijn andere benaderingen om dit probleem op te lossen?
Om gemakkelijker alternatieve, innovatieve oplossingen te zien, moet je het ontwerpprobleem herdefiniëren. Door het probleem te abstraheren door de oppervlaktedetails te verwijderen, minimaliseert u de mogelijkheden voor functionele fixatie en kunt u zich concentreren op de kern van het probleem. Als het probleem eenmaal is geabstraheerd, is het gemakkelijker om verwante expertisegebieden te herkennen waaruit inspiratie kan worden geput. Onderzoek heeft uitgewezen dat wanneer mensen inspiratie zoeken in verafgelegen domeinen, ze creatievere oplossingen genereren dan wanneer ze alleen domeinen in ogenschouw nemen die nauw verwant zijn aan de oorspronkelijke, niet-geabstraheerde representatie van het probleem.
Bij een onderzoek aan de Carnegie Mellon University werd deelnemers bijvoorbeeld gevraagd een stekkerdoos te ontwerpen waarin grote stekkers de aangrenzende stopcontacten niet blokkeren. Onderzoekers creëerden ook een geabstraheerde versie van dit probleem: Hoe plaats je voorwerpen van verschillende grootte in een container, zodat ze elkaar niet blokkeren en de capaciteit van de container volledig wordt benut? In dit geabstraheerde probleem werden de oppervlaktekenmerken van stopcontacten, stekkers en stopcontacten weggelaten om functionele fixatie te vermijden. Toen deelnemers aan het onderzoek het geabstraheerde probleem voorgeschoteld kregen, waren ze in staat om op afstand verwante, maar potentieel relevante expertisedomeinen te identificeren, zoals contortionisme, landschapsarchitectuur, timmerwerk en Japanse esthetiek. Mensen die inspiratie haalden uit deze verafgelegen maar structureel relevante domeinen produceerden de meest nieuwe, praktische oplossingen voor het oorspronkelijke ontwerpprobleem, wat bewijst dat creativiteit toeneemt wanneer functionele gefixeerdheid wordt voorkomen.
Op vergelijkbare wijze, wanneer je wordt geconfronteerd met een ontwerpprobleem, weersta dan de drang om onmiddellijk te beginnen met het brainstormen over oplossingen. Abstraheer in plaats daarvan het probleem en zoek naar mogelijk gerelateerde inspiratiebronnen. (Tip: Nadat u het probleem hebt geabstraheerd, neemt u een pauze, zodat u de oorspronkelijke formulering kunt “vergeten”). Bedenk vervolgens hoe het probleem op deze andere gebieden wordt opgelost, en hoe die oplossingen naar jouw ontwerp vertaald kunnen worden.
Conclusie
Cognitieve vooringenomenheid zoals functionele fixatie weerhoudt ontwerpers ervan het volledige scala aan oplossingen voor een probleem te zien en beïnvloedt de ideeën die worden gegenereerd en overwogen. Het onvermogen om alternatieve benaderingen en gebruik van elementen te herkennen beperkt de creativiteit, en dus de ideevorming en probleemoplossing.
Hier volgt een methode in drie stappen om functionele fixatie te vermijden:
- Abstraheer het probleem: breng het probleem terug tot de basis en elimineer alle oppervlakkige details.
- Identificeer alternatieve expertisegebieden die kunnen helpen het probleem op te lossen.
- Haal inspiratie uit deze verre domeinen om outside-the-box concepten toe te passen om het oorspronkelijke ontwerpprobleem op te lossen. In dit stadium is geen concept te gek: gebruik de idee-techniek van het uitstellen van een oordeel en ga zo ver mogelijk naar buiten om creatieve potentiële oplossingen te genereren.
We kunnen er ook naar streven om innovatief te denken en onze verbeeldingskracht meer te gebruiken in ons dagelijks leven. Oefen waar mogelijk met het overwinnen van functionele vastheid: Gebruik een dun muntje om een schroef vast te draaien in plaats van naar een schroevendraaier te grijpen; open een pakje met je autosleutel in plaats van met een stanleymes; of denk als De Kleine Zeemeermin en maak een haarkam van een vork! Hoe vaker je jezelf pusht om divergent te denken en nieuwe toepassingen te zien voor oude voorwerpen, hoe makkelijker het zal worden.
Practice outside-the-box denken en leer meer tips om creatieve ideeën te cultiveren in onze training Effectieve Ideeën Technieken van een hele dag.
German, T. P., and Defeyter, M. (2000). Immuniteit voor Functionele Vastheid bij Jonge Kinderen. Psychonomic Bulletin & Review, 7(4), 707-712.
Yu, L., Kittur, A., and Kraut, R. (2016). Encouraging “Outside-the-box” Thinking in Crowd Innovation Through Identifying Domains of Expertise. Proceedings of the 19th ACM Conference on Computer-Supported Cooperative Work & Social Computing, 1214-1222