Heading

Overview

Dit resource sheet is ontworpen om praktijkmensen en onderzoekers te informeren over de leeftijdswetgeving in Australië.

Toestemmingswetten proberen een evenwicht te vinden tussen de bescherming van kinderen en jongeren tegen uitbuiting en andere schade, en het behoud van hun recht op privacy en een gezonde seksuele ontwikkeling. Jongeren die meerderjarig zijn, worden door de wet geacht de algemene seksuele competentie te bezitten om persoonlijke grenzen af te bakenen en de risico’s van seksuele activiteiten te onderkennen. Wanneer een volwassene seksueel gedrag vertoont met iemand die nog niet meerderjarig is, begaat hij een strafbaar feit (seksueel misbruik van kinderen).

Wetgeving over meerderjarigheid kan niet los worden gezien van andere wetgeving over zaken als aanranding en seksueel misbruik van kinderen. Voor meer informatie over de wetgeving met betrekking tot deze kwesties, zie de Brief Review of Contemporary Sexual Offence and Child Sexual Abuse Legislation in Australia (Boxall, 2014). Voor meer informatie over het voorkomen van seksueel misbruik van kinderen, zie het rapport Conceptualising the Prevention of Child Sexual Abuse (Quadara, Nagy, Higgins, & Siegel, 2015).

Waarom zijn er age of consent-wetten?

Age of consent-wetten zijn bedoeld om kinderen en jongeren te beschermen tegen seksuele uitbuiting en misbruik. Dergelijke wetten bepalen in feite dat kinderen en jongeren onder de leeftijd waarop zij kunnen instemmen, nog niet voldoende volwassen zijn om veilig deel te nemen aan seksuele activiteiten. Het belangrijkste verschil tussen seksueel misbruik van kinderen en volwassenen in elke staat en gebied is dat seksueel misbruik van volwassenen gebaseerd is op de afwezigheid van seksuele instemming, terwijl bij seksueel misbruik van kinderen de instemmingskwestie wordt verdrongen door wetten inzake leeftijdsgrens (Eade, 2003). Er moet een belangrijk onderscheid worden gemaakt tussen “bereidheid” en “toestemming”. Een kind kan bereid zijn om seksueel gedrag te vertonen, maar omdat het volgens de wet niet in staat is om toestemming te geven, worden alle seksuele interacties tussen een volwassene en iemand die nog niet meerderjarig is, beschouwd als misbruik (Barbaree & Marshall, 2006).

Wat is de wettelijke toestemmingsleeftijd in de Australische rechtsgebieden?

De wettelijke leeftijd voor vrijwillige seks verschilt in de Australische rechtsgebieden (zie tabel 1). In het Australian Capital Territory, New South Wales, Northern Territory, Queensland, Victoria en Western Australia is de toestemmingsleeftijd 16 jaar. In Tasmanië en Zuid-Australië is de toestemmingsleeftijd 17 jaar.

TAS

Tabel 1: Wetten inzake meerderjarigheid

Staat	Wetgeving	Toestemmingsleeftijd
ACT	Crimes Act 1900 (Section 55)	De toestemmingsleeftijd voor seksuele interacties is 16 jaar.
NSW	Crimes Act 1900 (Section 66C)	De toestemmingsleeftijd voor seksuele interacties is 16 jaar.
NT	Criminal Code Act 1983 (Section 127)	De leeftijd van toestemming voor seksuele interacties is 16 jaar.
QLD	Criminal Code Act 1899 (Section 215) Health and Other Legislation Amendment Bill 2016	De toestemmingsleeftijd voor seksuele interacties is 16 jaar.
SA	Criminal Law Consolidation Act 1935 (Section 49)	De leeftijd van toestemming voor seksuele interacties is 17 jaar.
Criminal Code Act 1924 (Section 124)	De toestemmingsleeftijd voor seksuele interacties is 17 jaar.
VIC	Crimes Act 1958 (Section 45)	De toestemmingsleeftijd voor seksuele interacties is 16 jaar.
WA	Criminal Code Act Compilation Act 1913 (Section 321)	De leeftijd van toestemming voor seksuele interacties is 16 jaar.

Seksuele interacties met 16- en 17-jarigen onder speciale zorg

Hoewel de wettelijke leeftijd van toestemming in heel Australië 16 of 17 jaar is, maakt de wetgeving in New South Wales, Victoria, Western Australia, South Australia en het Northern Territory het voor een persoon in een toezichthoudende rol strafbaar om seksuele handelingen te verrichten met een persoon die onder zijn of haar speciale zorg staat en die 16 of 17 jaar oud is. Een persoon in een toezichthoudende rol die “speciale zorg” verleent, kan zijn: een leraar, pleegouder, religieuze ambtenaar of geestelijk leider, een arts, een werkgever van het kind of een ambtenaar van de voogdijraad. Voor meer informatie over seksuele interactie met 16- en 17-jarigen onder speciale zorg, zie de relevante wetgeving van de staat of het grondgebied.

Wat als beide partijen jonger zijn dan de leeftijd waarop zij toestemming geven?

Ontwikkelingsgeschikte seksuele exploratie

Het is een gebruikelijk en normaal onderdeel van de seksuele ontwikkeling voor jongeren om seksuele interacties met hun leeftijdsgenoten te verkennen en te experimenteren (Araji, 2004; Barbaree & Marshall, 2006; Eade, 2003). Van ontwikkelingsgeschikte seksuele exploratie is sprake als er wederzijdse instemming is tussen leeftijdsgenoten, het niet dwingend is en alle deelnemers de controle hebben om deel te nemen, door te gaan of te stoppen met het gedrag (Barbaree & Marshall, 2006). De jurisdicties van de staten die een wettelijke verdediging bieden wanneer de seksuele interactie plaatsvindt tussen twee jongeren die dicht bij de leeftijd liggen (West-Australië, Tasmanië, Victoria en het Australian Capital Territory) proberen een balans te vinden die kinderen en jongeren beschermt tegen seksuele uitbuiting door volwassenen op een manier die hen niet criminaliseert voor het hebben van seksuele relaties met hun leeftijdsgenoten.

Problematisch of schadelijk seksueel gedrag

Seksuele interactie die schadelijk en misbruikend is tussen twee jongeren onder de wettelijke leeftijd kan moeilijk te identificeren en vast te stellen zijn. In situaties waar er een duidelijk leeftijdsverschil is – bijvoorbeeld een tiener en een jong kind – is elke seksuele interactie seksueel misbruik, aangezien er een duidelijke machtsongelijkheid is. Wanneer beide partijen echter dicht bij elkaar liggen in leeftijd, is het ingewikkelder om te bepalen of de seksuele activiteit misbruik inhoudt. Ryan (1997) stelde drie factoren voor die in overweging moeten worden genomen om seksuele interacties tussen twee of meer kinderen te evalueren: toestemming, gelijkheid en dwang. Reflecteren op deze drie factoren kan helpen om duidelijk te maken wanneer gedrag misbruik is.

Toestemming

Vier kennisgebieden zijn nodig om toestemming te geven: begrip van wat de fysieke handeling(en) inhouden, de betekenis ervan, de wetten en culturele normen van de samenleving, en de mogelijke gevolgen (McCarthy & Thompson, 2004). Volgens theoretische en praktische opvattingen over toestemming omvatten deze sleutelelementen:

• transparantie over wat wordt voorgesteld (niet bedrogen of voor de gek gehouden worden);
• dat alle partijen vergelijkbare culturele kennis bezitten over gedragsnormen;
• dat alle partijen zich op vergelijkbare wijze bewust zijn van mogelijke gevolgen, zoals zwangerschap of ziekte;
• het hebben van respect voor instemming of onenigheid zonder repercussie; en
• dat de toestemming vrijelijk wordt gegeven, en dat alle partijen de wettelijke bevoegdheid hebben om vrijelijk toestemming te geven (in het bezit zijn van besluitvaardigheid en niet beïnvloed zijn door dronkenschap)

Gelijkheid en dwang

Gelijkheid heeft betrekking op het evenwicht van macht en controle tussen degenen die bij seksuele activiteiten betrokken zijn. Er moet een redelijke mate van gelijkheid bestaan tussen de partijen die betrokken zijn bij seksuele activiteiten, of dat nu betrekking heeft op relaties (autoriteit en afhankelijkheid), fysieke en/of intellectuele capaciteiten, of leeftijd (Conroy, Krishnakumar, & Leone, 2015; Craig, 2014; McCarthy & Thompson, 2004; Ryan, 1997). Gender en genderongelijkheid spelen ook een rol bij seksuele instemming. Templeton, Lohan, Kelly, & Lundy (2017, p. 1294) vinden dat “adolescente seksuele waarden, persoonlijke overtuigingen en verwachtingen over seks diepgaand worden gevormd door geslachtsgebonden gedragingen die worden gereguleerd door hun peer- en sociale omgeving.”

Coercion kan worden omschreven als de groepsdruk die door een ander kind op een kind wordt uitgeoefend om overeenstemming te bereiken (Ryan, 1997). Dergelijke druk kan op een continuüm worden geplaatst. De onderkant kan bestaan uit impliciete autoriteit, manipulatie, bedrog of omkoping.

Als de relatie tussen twee kinderen of jongeren onder de wettelijke meerderjarigheid ongelijkwaardig, niet-vrijwillig of dwingend is, is er sprake van misbruik en moet er mogelijk een kinderbeschermingsmaatregel of een gerechtelijke maatregel worden genomen.

Toestemmingsleeftijd en digitale technologieën

De recente seksuele-educatieprogramma’s voor kinderen en jongeren onder of op de toestemmingsleeftijd zijn verschoven van een overwegend op risico’s gebaseerd paradigma naar het opbouwen van kennis en weerbaarheid, vooral met betrekking tot hedendaagse zaken als digitale technologieën. De publieke bezorgdheid over de gezonde seksuele ontwikkeling van jongeren omvat nu debatten over hun gebruik van informatie- en communicatietechnologieën, waarvan de meeste gebruikmaken van internet.

Het wijdverbreide gebruik van mobiele telefoons heeft geleid tot een aantal wettelijke maatregelen die kinderen proberen te beschermen tegen seksuele uitbuiting in online-omgevingen. Sexting-wetten bieden een goed voorbeeld van hoe digitale seksuele activiteit niet noodzakelijkerwijs in overeenstemming is met bredere wetten inzake meerderjarigheid in Australië. McLelland (2016, p.4) wijst erop dat “in veel rechtsgebieden bepalingen die bedoeld zijn om jongeren te beschermen tegen seksuele predatie en uitbuiting ook kunnen worden gebruikt om de seksuele zelfexpressie van personen onder de 18 jaar te criminaliseren en te vervolgen” – zelfs wanneer de jongere de leeftijd heeft bereikt waarop hij of zij kan instemmen. Een onderzoek onder Australische tieners en hun sextinggedrag toont aan dat “16- tot 17-jarigen moeten navigeren tussen seksuele praktijken die zowel consensueel als legaal kunnen zijn, maar illegaal om visueel vast te leggen” (Albury, Crawford, & Byron, 2013, p. 4). Dit kan uitdagingen opleveren voor jongeren en degenen die met hen werken.

Voor meer informatie over jongeren en sexting, zie Lawstuff en het Office of the Children’s eSafety Commissioner.

Verweermiddelen in zaken betreffende seksuele handelingen met een persoon beneden de wettelijke leeftijd

Als een persoon wordt beschuldigd van seksuele handelingen met iemand beneden de wettelijke leeftijd, zijn er verschillende wettelijke verweermiddelen beschikbaar, die in de wetgeving zijn uiteengezet. Hoewel de wetgeving per staat en grondgebied verschilt, zijn er over het algemeen twee soorten verweermiddelen beschikbaar (Cameron, 2007). De eerste soort heeft betrekking op de vraag of de beschuldigde op redelijke gronden geloofde dat de persoon met wie hij seksueel contact had, ouder was dan de wettelijke leeftijd voor toestemming. Alle jurisdicties (behalve New South Wales) hebben bepalingen voor deze verdediging in de wetgeving; er bestaan echter verschillende variaties wat betreft de beperkingen op het gebruik van de verdediging naargelang de leeftijd van het vermeende slachtoffer. De verdediging kan niet worden gebruikt als het slachtoffer ten tijde van het vermeende strafbare feit de volgende leeftijd had:

• 10 jaar of jonger in het Australian Capital Territory;
• 12 jaar of jonger in Queensland, Tasmanië en Victoria;
• 13 jaar of jonger in Western Australia;
• 14 jaar of jonger in het Northern Territory;
• 16 jaar of jonger in South Australia.

De tweede wettelijke verdediging heeft betrekking op situaties waarin de twee personen dicht bij elkaar in leeftijd zijn. In Tasmanië bijvoorbeeld is het een verweermiddel indien het kind 15 jaar oud is en de beschuldigde persoon niet meer dan 5 jaar ouder was dan het kind, of indien het kind ouder dan 12 jaar was en de beschuldigde persoon niet meer dan 3 jaar ouder was dan het kind. In Victoria en het Australian Capital Territory kan seksuele gedraging onder de wettelijke leeftijd worden verdedigd indien de beschuldigde niet meer dan twee jaar ouder was, en in West-Australië niet meer dan drie jaar ouder was, dan de persoon tegen wie het strafbare feit zou zijn gepleegd. In Victoria en Western Australia is er ook een wettelijke bepaling voor de verdediging indien de beschuldigde kan aantonen wettig met het kind gehuwd te zijn. Bijzonderheden voor andere staten zijn te vinden in tabel 2.

Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele activiteiten met een persoon onder de wettelijke leeftijd, wordt een wettelijke verdediging geschetst in sectie 215(5). Daarin staat dat:

• Als het strafbare feit zou zijn gepleegd met betrekking tot een kind van 12 jaar of ouder, is het een verweermiddel om te bewijzen dat de beschuldigde persoon op redelijke gronden geloofde dat het kind 16 jaar of ouder was.

Tabel 2: Wettelijke verweermiddelen tegen wetten inzake meerderjarigheid

Staat	Wetgeving	Wettelijke verweermiddelen
ACT	Crimes Act 1900 (Section 55)	Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele activiteiten met een persoon onder de wettelijke leeftijd, is er een wettelijke verdediging in sectie 55(3). Daarin staat dat: Het is een verdediging tegen een vervolging voor een overtreding van subsectie (2) indien de verdachte aantoont dat – (a) hij of zij op redelijke gronden geloofde dat de persoon op wie het misdrijf zou zijn gepleegd, de leeftijd van 16 jaar of ouder had; of (b) ten tijde van het vermeende strafbare feit – (i) de persoon waarop het strafbare feit zou zijn gepleegd, ten minste 10 jaar oud was; en (ii) de verdachte niet meer dan 2 jaar ouder was; en dat die persoon met de seksuele gemeenschap instemde.
NSW	Crimes Act 1900 (Section 66C)	Er is geen wettelijk verweer in de wetgeving wanneer een persoon beschuldigd wordt van het aangaan van seksuele handelingen met een persoon onder de wettelijke leeftijd.
NT	Criminal Code Act 1983 (Section 127)	Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele activiteiten met een persoon onder de wettelijke leeftijd, is er een wettelijk verweer beschreven in section 127(4). Daarin staat dat: Het is een verweer tegen een beschuldiging van een misdrijf in de zin van deze sectie om te bewijzen: (a) dat het kind 14 jaar of ouder was; EN (b) dat de beschuldigde persoon op redelijke gronden geloofde dat het kind 16 jaar of ouder was.
QLD	Criminal Code Act 1899 (Section 215) Health and Other Legislation Amendment Bill 2016
SA	Criminal Law Consolidation Act 1935 (Section 49)	Als een persoon wordt beschuldigd van het plegen van seksuele handelingen met een persoon onder de wettelijke leeftijd, wordt in section 49(4) een wettelijke verdediging uiteengezet. Daarin staat dat: Het is een verweer tegen een aanklacht op grond van subsectie (3) om te bewijzen dat – (a) de persoon met wie de beschuldigde seksuele gemeenschap zou hebben gehad, op de datum waarop het strafbare feit zou zijn gepleegd, zestien jaar of ouder was; en (b) de beschuldigde – (i) op de datum waarop het strafbare feit zou zijn gepleegd, jonger was dan zeventien jaar; of (ii) op redelijke gronden geloofde dat de persoon met wie hij seksuele gemeenschap zou hebben gehad, zeventien jaar of ouder was.
TAS	Criminal Code Act 1924 (Section 124)	Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele handelingen met een persoon onder de wettelijke leeftijd, wordt een wettelijke verdediging uiteengezet in section 124(3). Daarin staat: Het is een verdediging tegen een aanklacht op grond van deze sectie om te bewijzen dat de beschuldigde persoon op redelijke gronden geloofde dat de andere persoon de leeftijd van 17 jaar of ouder had. Subsectie (3) beschrijft de verdediging tegen deze beschuldiging: De instemming van een persoon tegen wie krachtens deze afdeling een misdrijf zou zijn gepleegd, is alleen een verweer tegen een dergelijke beschuldiging wanneer, op het tijdstip waarop het misdrijf zou zijn gepleegd (a) die persoon 15 jaar of ouder was en de beschuldigde persoon niet meer dan 5 jaar ouder was dan die persoon; of (b) die persoon 12 jaar of ouder was en de beschuldigde persoon niet meer dan 3 jaar ouder was dan die persoon.
VIC	Crimes Act 1958 (Section 45)	Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele activiteiten met een persoon onder de wettelijke leeftijd, wordt een wettelijke verdediging uiteengezet in sectie 45(4). Daarin staat dat: Instemming is geen verweer tegen een tenlastelegging tenzij het kind ten tijde van het vermeende strafbare feit 12 jaar of ouder was en – (a) de beschuldigde de rechtbank op grond van een afweging van waarschijnlijkheden ervan overtuigt dat hij of zij op redelijke gronden geloofde dat het kind 16 jaar of ouder was; of (b) de beschuldigde niet meer dan 2 jaar ouder was dan het kind; of (c) de beschuldigde op redelijke gronden ten genoegen van het gerecht aantoont dat hij of zij meende met het kind gehuwd te zijn.
WA	Criminal Code Act Compilation Act 1913 (Section 321)	Als een persoon wordt beschuldigd van het aangaan van seksuele activiteiten met een persoon onder de wettelijke leeftijd, wordt een wettelijk verweer uiteengezet in sectie 321(9-10). Daarin staat dat: Het is een verweer tegen een aanklacht op grond van deze sectie om te bewijzen dat de beschuldigde persoon – (a) op redelijke gronden geloofde dat het kind 16 jaar of ouder was; en (b) niet meer dan 3 jaar ouder was dan het kind. Opmerking: Volgens onderafdeling 9(a) is het geen verdediging indien het kind onder de hoede of het toezicht van de beschuldigde persoon was. Onder subonderdeel 10, is het een verweer tegen een beschuldiging te verplaatsen dat de beschuldigde was wettig gehuwd met het kind.

The National Framework for Protecting Australia’s Children 2009-2020

Een van de belangrijkste ondersteunende uitkomsten voor het National Framework for Protecting Australia’s Children 2009-20201 is: “seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen wordt voorkomen en overlevenden krijgen adequate ondersteuning” (Department of Social Services, 2013, para. 6). Het kader bespreekt het belang van bewustwording en bredere kennis in de gemeenschap over het belang van gezonde relaties.

Conclusie

Toestemmingswetten zijn belangrijke maatregelen om kinderen en jongeren te beschermen tegen seksuele predatie en uitbuiting. Of de seksuele interactie tussen een volwassene en een persoon onder de leeftijd van instemming consensueel lijkt, is irrelevant, aangezien kinderen en jongeren volgens de wet niet in staat zijn beslissingen te nemen om in te stemmen met seksuele activiteit met een volwassene. De adolescentie is een belangrijke groeifase, waarin jongeren autonomie ontwikkelen, leren intieme relaties buiten het gezin aan te gaan, en onderhandelen over hun verlangens. De uitdaging voor wetgeving is om het evenwicht te vinden dat ervoor zorgt dat leeftijdswetgeving jongeren beschermt tegen seksuele uitbuiting door volwassenen op een manier die hen niet ontkracht of de seksuele exploratie met leeftijdsgenoten die normaal is voor hun leeftijd en levensfase criminaliseert.

Voor meer informatie over het onderscheiden van seksueel geweld door leeftijdsgenoten van bij hun ontwikkeling passende seksuele exploratie, zie de papers over Peer Sexual Assault en The prevalence and management of problem or harmful sexual behaviour in Australian children and young people: A review of available literature (komende AIFS-publicatie).

• Araji, S. (2004). Preadolescenten en adolescenten: Evaluatie van normatieve en niet-normatieve seksuele gedragingen en ontwikkeling. In G. O’Reilly, W. Marshall, A. Carr, & R. Beckett (Eds.), The handbook of clincal intervention with young people who sexually abuse (pp. 3-35). Hove: Brunner-Routledge.
• Albury, K., Crawford, K., & Byron, P. (2013). Jongeren en sexting in Australië: Ethiek, vertegenwoordiging en de wet. Kensington: University of New South Wales.
• Barbaree, H. E., & Marshall, W. L. (2006). Een inleiding tot de jeugdige zedendelinquent. In H. E. Barbaree & W. L. Marshall (Eds.), The juvenile sex offender. New York: The Guild Press.
• Boxall, H. (2014). Beknopt overzicht van de hedendaagse wetgeving op het gebied van seksuele delicten en seksueel misbruik van kinderen in Australië: Speciaal verslag. Canberra: Australisch Instituut voor Criminologie. Opgehaald van <www.childabuseroyalcommission.gov.au/policy-and-research/published-research/contemporary-sexual-offence-and-abuse-legislation>.
• Cameron, S. (2007). Leeftijd voor toestemming. HIV Australia, 5(3), 1-7.
• Conroy, N. E., Krishnakumar, A., & Leone, J. M. (2015). Het opnieuw onderzoeken van kwesties van conceptualisering en gewillige toestemming: The hidden role of coercion in experiences of sexual acquiescence. Journal of Interpersonal Violence, 30(1), 1828-1846.
• Craig, E. (2014). Capaciteit om in te stemmen met seksueel risico. New Criminal Law Review, 17(1), 103-134.
• Department of Social Services. (2013). Nationaal kader voor de bescherming van de kinderen van Australië 2009-2020. Canberra: Department of Social Services. Opgehaald van <www.dss.gov.au/our-responsibilities/families-and-children/publications-articles/protecting-children-is-everyones-business>.
• Eade, L. (2003). Handelingsonbekwaamheid, autonomie en kinderrechten. Newcastle Law Review, 5(2), 157-168.
• McCarthy, M., & Thompson, D. (2004). Mensen met leerproblemen: Seks, de wet en toestemming. In M. Cowling. & P. Reynolds (Eds.), Making sense of sexual consent (pp. 227-242). Burlington: Ashgate.
• McLelland, M. (2016). “Niet waar de ouders bij zijn!”: Jongeren, seksuele geletterdheid en intiem burgerschap in het internettijdperk. Sexualities, 20(1-2), 234-254.
• Quadara, A., Nagy, V., Higgins, D., & Siegel, N. (2015). Conceptualisering van de preventie van seksueel misbruik van kinderen: Eindrapport (Onderzoeksrapport nr. 33). Melbourne: Australisch Instituut voor Gezinsstudies. Opgehaald van <aifs.gov.au/publications/conceptualising-prevention-child-sexual-abuse?no_cache=1456287381>
• Ryan, G. (1997). Preventie van daderschap. In G. Ryan & S. Lane (Eds.), Juvenile sexual offending: Causes, consequences, and correction (pp. 433-454). San Fransisco: Jossey-Bass.
• Templeton, M., Lohan, M., Kelly, C., & Lundy, L. (2017). Een systemische review en kwalitatieve synthese van de opvattingen van adolescenten over seksuele paraatheid. Journal of Advanced Nursing, 73(6), 1288-1301.