Cultuur is een patroon van inspelen op basisbehoeften aan voedsel, onderdak, kleding, familie-organisatie, religie, overheid, en sociale structuren. Cultuur kan verder worden omschreven als discrete gedragingen, tradities, gewoonten of gebruiken die worden gedeeld en kunnen worden waargenomen, alsmede de som van ideeën, overtuigingen, gewoonten, kennis, materiële artefacten en waarden die in een samenleving van generatie op generatie worden doorgegeven. Culturele artefacten zijn de voorwerpen of producten die door mensen zijn ontworpen en worden gebruikt om in terugkerende behoeften te voorzien of om problemen op te lossen. Instituties zijn structuren en mechanismen van sociale orde en samenwerking die het gedrag van twee of meer individuen regelen. Culturele normen zijn regels die sociaal worden gehandhaafd. Sociale sanctionering is wat normen onderscheidt van waarden.
Waarden zijn kernovertuigingen en praktijken van waaruit mensen werken. Elke cultuur bezit zijn eigen specifieke waarden, tradities en idealen. Integriteit in de toepassing van een “waarde” door de tijd heen verzekert de continuïteit ervan, en deze continuïteit scheidt een waarde van eenvoudige overtuigingen, meningen, en idealen. Culturele groepen kunnen gedeelde waarden onderschrijven. Een individu binnen die cultuur kan echter verschillen in overeenstemming met de culturele waarden van de groep.
Rol van Culturele Waarden
Cultureel universalisme beweert dat alle menselijke wezens cultuur creëren in antwoord op overlevingsbehoeften. Alleen mensen vertrouwen op cultuur in plaats van op instinct om het voortbestaan van hun soort te verzekeren. Wat uniek lijkt voor de mensheid is het vermogen om cultuur te scheppen. Cultuurrelativisme leert ons dat elke cultuur haar eigen specifieke tradities, waarden en idealen bezit. Oordelen over wat goed of fout, goed of slecht, aanvaardbaar of taboe is, zijn gebaseerd op bepaalde culturele waarden. Waarden liggen ten grondslag aan voorkeuren, geven richting aan keuzes, en geven aan wat de moeite waard is in het leven. Waarden helpen het karakter van een cultuur te definiëren, maar zij geven gewoonlijk geen specifieke gedragslijn aan. Waarden schrijven over het algemeen voor wat men “zou moeten” doen, maar niet hoe men dat moet doen. Omdat waarden standpunten aanreiken over idealen, doelen en gedragingen, dienen zij als normen voor het sociale leven. Alle groepen, ongeacht hun grootte, hebben hun eigen waarden, normen en sancties.
Hoewel het voor de hand lijkt te liggen dat waarden geworteld zijn in de cultuur waaruit zij voortkomen, is dit niet altijd de manier geweest waarop waarden zijn geoperationaliseerd.
Voor vele jaren werden in de Verenigde Staten de fundamentele waarden van blanke Europees-Amerikaanse mannen vaak eerder als universeel dan als cultuurspecifiek aanvaard. Afwijkingen van de heersende waarden werden eerder als abnormaal en inferieur bestempeld dan als louter anders. De psycholoog Gilbert Wrenn bestreed het idee dat de blanke Europees-Amerikaanse cultuur universeel was door te schrijven over de “cultureel ingekapselde counselor,” en de multiculturele counseling beweging heeft het begrip van cultureel gebonden waarden uitgebreid.
Vorming van culturele waarden
Culturele waarden worden gevormd door aanpassingen in de omgeving, historische factoren, sociale en economische evolutie, en contact met andere groepen. Individuen ontwikkelen culturele perceptuele patronen die bepalen welke stimuli hun bewustzijn bereiken. Deze culturele perceptuele patronen bepalen ook de oordelen over mensen, voorwerpen en gebeurtenissen. Wanneer het individu of de samenleving prioriteit geeft aan een reeks waarden (gewoonlijk van de ethische of doctrinaire categorieën), wordt een waardesysteem gevormd.
Waarden dicteren wat belangrijk is. Zij dienen als leidraad voor de idealen en het gedrag van de leden van een cultuur. Cultuur, geleid door haar waarden, kan worden gezien als een dynamisch systeem van symbolen en betekenissen dat een doorlopend dialectisch proces inhoudt waarbij ervaringen uit het verleden betekenissen beïnvloeden, die op hun beurt toekomstige ervaringen beïnvloeden, die op hun beurt weer latere betekenissen beïnvloeden. Culturele waarden verschaffen levenspatronen en schrijven regels en modellen voor houding en gedrag voor.
Er zijn bijvoorbeeld verschillende cultuurspecifieke waarden voor specifieke groepen geïdentificeerd. Er moet echter worden opgemerkt dat er binnen groepen aanzienlijke variatie bestaat in wat wordt gewaardeerd. In de traditionele Latijns-Amerikaanse en Latino/a-culturen zijn de volgende waarden geïdentificeerd als gedeelde culturele waarden onder veel van de leden: een nadruk op eenheid, welzijn en eer van het gezin (familismo), een voorkeur voor hechte persoonlijke relaties (personalismo), en respect (respeto) voor ouderen en gezagsdragers.
Traditionele Afro-Amerikaanse waarden zijn onder meer: een nadruk op collectivisme, verwantschap, het belang van uitgebreide families, de centrale rol van spiritualiteit, en holistisch denken. Onder Afro-Amerikanen zijn zowel het kerngezin (ouders en kinderen) als het uitgebreide gezin (verwanten, vrienden) belangrijk. Het concept familismo onder Afro-Amerikanen omvat over het algemeen zowel biologische als niet-biologische leden.
Een andere gedeelde culturele waarde van Afro-Amerikaanse gezinnen is die van rolflexibiliteit. Het hoofd van het huishouden hoeft niet noodzakelijkerwijs de vader te zijn, aangezien veel Afro-Amerikaanse gezinnen worden geleid door de moeder of grootouders.
Traditionele “Amerikaanse” waarden (afgeleid van een blank Europees mannelijk perspectief) omvatten individualisme, competitie, accumulatie van materiële bezittingen, kerngezinnen, de scheiding van religie en andere aspecten van de cultuur, en meesterschap over de natuur. Het is belangrijk te erkennen dat deze waarden niet door alle Europese Amerikanen in gelijke mate worden geïnternaliseerd; er bestaat dus een grote mate van variabiliteit in de aanvaarding en uitdrukking van traditionele “Amerikaanse” waarden.
Culturele waarden sturen interacties, en deze waarden kunnen in conflict komen met de waarden van een dominante culturele groep en kunnen leiden tot acculturele stress. Culturen zijn niet beperkt tot raciale of etnische groepen. Culturele waarden kunnen worden aangetroffen in diverse groepen op grond van geslacht, seksuele identiteit, klasse, land van herkomst, handicap, of een verscheidenheid van variabelen. Daarom kan een individu tegelijkertijd tot een groot aantal culturen behoren, en de kwestie van het navigeren door culturen met onverenigbare waardesystemen (bijv. religie en seksuele identiteit) kan leiden tot een gefragmenteerd identiteitsgevoel of zelfhaat.
Categorieën van culturele waarden
Sommige onderzoekers suggereren dat culturele waarden kunnen worden onderverdeeld in zes hoofdcategorieën: (1) ethiek (noties van goed en fout, goed en kwaad, en verantwoordelijkheid); (2) esthetiek (noties van schoonheid en aantrekkelijkheid); (3) leerstellige (politieke, ideologische, religieuze, of sociale overtuigingen en waarden); (4) aangeboren/aangeboren (waarden zoals voortplanting en overleven; dit is een omstreden categorie); (5) niet-gebruik/passief (omvat de waarde gebaseerd op iets dat nooit wordt gebruikt of gezien, of iets dat wordt nagelaten voor de volgende generatie); en (6) potentieel (de waarde van iets waarvan bekend is dat het slechts potentieel waardevol is, zoals een plant waarvan in de toekomst zou kunnen worden ontdekt dat zij medicinale waarde heeft).
In multiculturele samenlevingen kunnen culturen met elkaar in conflict komen. Parochialisme treedt op wanneer leden van een bepaalde cultuur geloven dat hun manier de “enige” manier is. Zij erkennen andere manieren van leven, werken of dingen doen niet als geldig. Gelijkwaardigheid is voorgesteld als een geschiktere veronderstelling om te maken in een multiculturele wereld. Deze veronderstelling houdt in dat de manier van een bepaalde cultuur niet de enige manier is.
In plaats daarvan zijn er vele cultureel verschillende manieren om hetzelfde doel te bereiken of iemands leven te leiden. Een ander conflict kan etnocentrisme zijn. Dit doet zich voor wanneer leden van een cultuur het bestaan van andere culturen erkennen en toch geloven dat hun manier de “beste” manier is en dat alle andere culturele waarderingen inferieur zijn. In een multiculturele wereld kan de notie van culturele contingentie een passender antwoord zijn; dat wil zeggen dat culturele waarden worden gezien als keuzes die voor de betrokken individuen even geldig zijn.
Rol van psychologen
Psychologen zijn op verschillende manieren belast met het omgaan met culturele waarden. Ten eerste zijn zij verplicht hun eigen culturele waarden te begrijpen en hoe deze waarden hun werk en wereldbeeld beïnvloeden. Daarom moeten psychologen zich bewust zijn van hun eigen culturele waarden, en in gevallen waarin hun culturele waarden kunnen leiden tot schade bij cultureel andere cliënten, moeten psychologen deze cliënten doorverwijzen naar cultureel competente behandelaars. Daarnaast moeten psychologen zich actief verdiepen in de culturele waarden van hun cliënten en, waar mogelijk, met deze culturele waarden werken als sterke punten in plaats van als aansprakelijkheden of pathologische overtuigingen. Zo zouden psychologen bijvoorbeeld culturele geestelijk verzorgers kunnen betrekken bij de behandeling van cultureel verschillende cliënten. De notie van culturele competentie strekt zich uit tot alle andere professionele arena’s van psychologen, inclusief onderwijs, lesgeven, onderzoek en consultatie.
- American Psychological Association. (2003). Richtlijnen voor multicultureel onderwijs, training, onderzoek, praktijk en organisatorische verandering voor psychologen. American Psychologist, 58, 377-1-02.
- Paniagua, F. A. (2005). Het beoordelen en behandelen van cultureel diverse cliënten: Een praktische gids. Thousand Oaks, CA: Sage.
- Pedersen, P. B., Draguns, J. G., Lonner, W. J., & Trimble, J. E. (Eds.). (2002). Counseling across cultures (5e ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Zie ook:
- Counseling Psychology
- Multicultural Counseling