Heading

Italië heeft een geschiedenis die duizenden jaren teruggaat en die de Etrusken van Toscane, het oude Romeinse rijk en Karel de Grote (Karel de Grote), ook bekend als de “Vader van Europa”, omvat. Veel van de 61 miljoen inwoners stammen af van deze oude volkeren. Bovendien zijn er in Italië meer UNESCO-werelderfgoederen te vinden dan in enig ander land ter wereld en herbergt het land meer dan 60% van alle kunstwerken ter wereld. Toch is Italië zelf minder dan 200 jaar oud. Hoe is dat mogelijk?

Het blijkt dat het grondgebied dat nu Italië vormt, onder de oude Romeinen verenigd was, maar na de val van het Romeinse Rijk rond 476 na Christus geleidelijk aan versplinterde. De controle ging eerst over op de Ostrogoten, oorspronkelijk afkomstig uit Oost-Europa tussen de Oostzee en de Zwarte Zee, en vervolgens op de Byzantijnen uit Turkije. Karel de Grote probeerde ook over vele delen te heersen, maar geleidelijk aan kwamen een aantal verschillende koninkrijken, republieken en stadstaten op om de controle over het verdeelde land en volk over te nemen. Het zou nog bijna 1400 jaar duren voordat de landen van het schiereiland, liefkozend “Il stivale” of “de laars” genoemd, op 17 maart 1861 werden herenigd. Maar zelfs toen waren de regio’s Lazio (Rome) en Veneto (Venetië) nog niet inbegrepen. Daar komen we later nog op terug!

Wat bracht steden als Florence en Bologna en de koninkrijken Sardinië en Sicilië dan uiteindelijk weer samen in één natiestaat?

Het Italiaanse schiereiland was eeuwenlang politiek en geografisch versplinterd. Er bestonden aparte territoria voor steden als Florence, geregeerd door de Medicis, Napels, geregeerd door zijn koning en de maritieme republieken Genua, Venetië en Pisa. Vele floreerden tijdens de Middeleeuwen en tijdens de Renaissance van de 14e tot de 17e eeuw. Ze hadden elk hun eigen regering, taal en zelfs geld. Maar terwijl de verschillende stadsrepublieken en koninkrijken elkaar eeuwenlang maar al te graag bestreden, was een van de dingen die hen uiteindelijk verenigde het opleggen van buitenlandse overheersing door Frankrijk, Oostenrijk en zelfs de Pauselijke Staat.

Zo ver terug als de jaren 1300 hadden schrijvers als Dante Alighieri, beroemd om zijn Goddelijke Komedie, zich uitgesproken tegen buitenlandse overheersing. Ook de beroemde Florentijnse politicus en strateeg Niccolò Machiavelli riep in zijn boek De Prins uit 1513 op tot een politiek leider om Italië te verenigen en “te bevrijden van de barbaren”. En rond de tijd dat Kapitein Cook Australië en Nieuw-Zeeland verkende, vlak voordat de Verenigde Staten van Amerika hun onafhankelijkheid van Groot-Brittannië aankondigden, werd het artikel Della Patria degli Italiani, Vaderland van de Italianen, van de schrijver Gian Rinaldo Carli een opzwepende oproep voor Italiaanse nationalisten. Het artikel, geschreven in 1764, ging over een man die, toen hij een café in Milaan binnenkwam, gevraagd werd waar hij vandaan kwam. Hij antwoordde dat hij “noch een buitenlander noch een Milanees was, ik ben een Italiaan.”

Maar tot zover, was het idee van “Italië” als natie, of Rome als hoofdstad, niet meer dan dat, louter bestaand in de artikelen, boeken en gedachten van nationalisten, niet op een officiële kaart.

Dat alles zou veranderen toen in 1792 de oorlog uitbrak tussen Oostenrijk en het revolutionaire Frankrijk. De Fransen vielen het Italiaanse schiereiland binnen en ontdeden het van het oude establishment en de laatste overblijfselen van de feodale heerschappij. Hun inval consolideerde ook veel van de Italiaanse staten en legde een republikeins bewind op. De Oostenrijkers verdreven de Fransen kort in 1799, maar Napoleon veroverde kort daarna opnieuw het Italiaanse schiereiland en verdeelde het in 3 delen. Het noorden (Piëmont, Ligurië, Parma, Piacenza, Toscane en Rome) werd bij het Franse keizerrijk gevoegd. Het nieuw gecreëerde Koninkrijk Italië (Lombardije, Venetië, Reggio, Modena, Romagna, en de Moerassen) werd door Napoleon zelf bestuurd, tot eeuwige afkeer van velen, waaronder de Venetianen. En het Koninkrijk Napels werd eerst geregeerd door Napoleons broer Joseph Bonaparte en daarna door Napoleons zwager Joachim Murat.

Zoals bij veel bezettingen het geval is, verenigde de bevolking van het schiereiland zich steeds meer tegen de bezetters. Maar ironisch genoeg beweren velen nu dat het juist de bezetting door de Fransen was die de revolutionaire ideeën van vrijheid en gelijkheid in plaats van een terugkeer naar het oude establishment en de feodale heersende families werkelijk cultiveerde.

De kiem van het Italiaanse nationalisme was in het hele noorden en midden van het schiereiland gelegd, maar toen Napoleon in 1814 ten val kwam, werden de meeste oude Italiaanse stadstaten tijdens de vredesconferentie, het Congres van Wenen, weer in ere hersteld: het hertogdom Toscane, het koninkrijk Piëmonte-Sardinië en het hertogdom Parma, om er maar een paar te noemen. Maar het idee van een verenigd Italië bleef zich verspreiden toen zich ondergrondse genootschappen vormden om zich te verzetten tegen de pas herstelde heersende regimes en het nationalisme te bevorderen.

Een genootschap, Jong Italië genaamd, bleek belangrijk te zijn. Dit genootschap, in 1831 opgericht door Giuseppe Mazzini, was een hartstochtelijk voorvechter van de Italiaanse eenwording en speelde een belangrijke rol bij het op gang brengen van de Italiaanse Risorgimento of wederopstanding.

Toen de eenwording aan populariteit won, braken er aan het eind van de jaren 1840 verschillende opstanden uit in steden als Milaan, waar de professionele klasse in opstand kwam tegen de Oostenrijkse overheersing. Hoewel het toen geen succes werd, bleef het Risorgimento aan steun en momentum winnen totdat het Koninkrijk Piemonte en Sardinië, de rijkste en meest liberale staten, het laatste zetje gaven.

Hun premier, een nogal groots klinkende Conte Camillo Benso di Cavour, sloot een slimme alliantie met de Fransen in een poging Oostenrijk te verdrijven in de Frans-Oostenrijkse oorlog van 1859. De Oostenrijkers werden verslagen in Lombardije, dat prompt bij de Piemontisch-Sardijnse bezittingen werd gevoegd. Andere noordelijke staten van het schiereiland stemden kort daarna voor aansluiting bij het Koninkrijk Piëmonte en Sardinië en Frankrijk werd beloond met Savoye en Nice, een kleine prijs om te betalen lijkt het.

Een andere hoofdrolspeler in het verhaal was ook een inwoner van Piëmonte-Sardinië, ene Guiseppe Garibaldi, naamgever van het koekje (I digress!)

In 1860 verzamelde Garibaldi, een belangrijke leerling van Mazzini, een klein leger, bekend als de “Duizend”. Vanuit Sicilië werkten Garibaldi en zijn mannen zich vanuit het zuiden op om de Bourbon monarchie omver te werpen. En ja, ik weet wat u denkt – het Bourbon-koekje is ook naar hen vernoemd! Whoops, ik dwaal weer af!! Zoals ik al zei: ….. overwon de Bourbon monarchie en bevrijdde de mensen van Sicilië voordat ze verder gingen naar Napels. De bevrijde gebieden werden toegevoegd aan de Piemontese bezittingen onder hun Koning Victor Emmanuel II.

De eenwording kwam begin 1861 tot stand toen een nationaal parlement bijeenkwam om het Koninkrijk Italië uit te roepen, met Victor Emmanuel II aan het hoofd. Alleen Venetië en Rome moesten zich nog aansluiten, maar zij zouden uiteindelijk volgen. Venetië als eerste, in 1866, toen Italië na de Oostenrijks-Pruisische oorlog een deal sloot met de zegevierende Pruisen en Oostenrijk dwong afstand te doen van de Veneto. Rome en de Pauselijke Staat volgden 4 jaar later in 1870 toen Victor Emmanuel Rome overnam toen de Franse troepen vertrokken om de Frans-Pruisische oorlog uit te vechten. Is er nog iemand die denkt dat er in die tijd veel oorlogen zijn geweest?

De laatste daad was het verplaatsen van de Italiaanse hoofdstad van Florence naar Rome, waar hij sinds 1865 was gevestigd (de hoofdstad was daarvoor Turijn geweest). En zo werd de Risorgimento in 1871 voltooid en was de hele laars van Italië voor het eerst sinds het Romeinse rijk verenigd onder één kroon!

Dus de volgende keer dat je door Italië reist, reisgids en verfrommelde kaart in de hand, kijk eens hoeveel Via Cavours, Piazza Victor Emmanuels of Via Garibaldis je kunt vinden! Hopelijk begrijp je nu, na deze nogal simplistische tocht door de Italiaanse geschiedenis, waarom er zoveel zijn en hoe ze tot stand zijn gekomen! Het verklaart ook waarom Italië zo veel verschillende dialecten en smakelijke keukens heeft – het maakt allemaal deel uit van de prachtige lappendeken van Italië! Wat is jouw favoriete deel van het Italiaanse schiereiland? Laat een reactie achter en laat het me weten. En laten we ondertussen Italië een hele fijne 154e verjaardag toewensen!!