Franciscus Xaverius had zich voorgenomen zich te wijden aan het intellectuele leven, maar op een strategisch moment gaf hij zich over aan God, die hem lang en geduldig had achtervolgd. Die overgave veranderde de loop van zijn leven en ook de loop van de geschiedenis. Zelfs Ignatius van Loyola, de leider van de nieuwe jezuïetengemeenschap, was van plan Franciscus als geleerde in te zetten. Maar India lonkte, en Ignatius stuurde Franciscus met tegenzin om er het evangelie te verkondigen. Zo werd de man die een rustig intellectueel leven had gepland, een missionair apostel, misschien wel de tweede na Sint Paulus.
In 1525 verliet Franciscus Xavier, het kasteel van zijn moeder in de buurt van Pamplona in Navarra, om aan de universiteit van Parijs te gaan studeren. Hij schreef zich in aan het College van St. Barbara, waar hij een onwrikbaar succesvolle academische carrière nastreefde. Binnen drie korte jaren had hij zijn diploma behaald en doceerde hij filosofie. In St. Barbara zetten omstandigheden Xavier’s spirituele carrière op het juiste spoor. Via zijn kamergenoot, de heilige Petrus Faber, raakte Franciscus bevriend met Ignatius van Loyola. Deze relatie revolutioneerde geleidelijk zijn leven.
Ignatius had een radicale bekering tot Christus doorgemaakt en had zijn leven gewijd aan het helpen van anderen bij hun spirituele zoektochten. Hij daagde zijn vrienden uit hun leven aan Christus over te geven, hun eigen plannen op te geven en het ontwerp van de Heer voor hun leven te volgen. Hoewel Franciscus zich aangetrokken voelde tot de idealen van Ignatius, was hij er huiverig voor om ze tot de zijne te maken. Zes jaar lang verzette hij zich tegen de magnetische invloed van Ignatius, omdat die een bedreiging vormde voor het comfortabele leven dat hij als door de kerk gesteunde geleerde wilde leiden.
Toen Franciscus tot zijn besluit kwam, schoot de tekst van Genesis 12:1 hem te binnen: “Verlaat uw land, uw volk en uw vaders huis en ga naar het land dat ik u wijzen zal.” Dat vers gaf hem een profetisch voorgevoel van de onverwachte richting die zijn leven zou inslaan.
In 1534 behoorde Franciscus Xaverius tot de eerste zeven mannen die besloten zich formeel aan te sluiten bij de gemeenschap van Ignatius van Loyola. Zij waren de eerste jezuïeten, en Franciscus werd drie jaar later tot priester gewijd. Loyola had langetermijnplannen om Xavier in te zetten als geleerde en leraar, maar door omstandigheden ontspoorden die plannen. Vanaf het begin was er veel vraag naar de jezuïeten, en Ignatius moest zich een slag in de rondte werken om aan alle verzoeken te voldoen. Koning Jan III van Portugal vroeg om zes mannen voor missiewerk in de Portugese gebieden in India. Ignatius zei dat hij er twee kon missen: Simon Rodriguez en Nicholas Bobadilla, die in 1541 naar Goa zouden varen. Op het laatste moment werd Bobadilla echter ernstig ziek. Met enige aarzeling en onbehagen vroeg Ignatius aan Franciscus om in de plaats van Bobadilla te gaan. Zo begon Xavier bij toeval zijn leven als apostel in het Oosten.
Franciscus Xavier geloofde dat niemand beter toegerust was dan hij om het evangelie overzee te brengen. Maar hij had het mis. Onderweg van Lissabon naar Goa toonde Franciscus al de opgewektheid en vrijgevigheid die het handelsmerk van zijn werk zouden worden. Door zijn persoonlijke charme sloot hij vriendschap met de taaiste zeelieden op het schip. Vervolgens hield hij “apostolische gesprekken” met hen, om hen voor Christus te winnen.
Franciscus’ zendingsmethoden waren primitief. Als hij in een dorp aankwam, luidde hij een bel om de kinderen en de nietsnutten te roepen. Hij leerde hun de geloofsbelijdenis van de apostelen, de tien geboden, het Onze Vader en andere gewone gebeden. Met behulp van kleine liedjes die de kinderen graag zongen, onderwees hij hen in de christelijke leer. Deze liedjes sloegen aan bij andere dorpelingen en verspreidden Franciscus’ boodschap. Toen mensen hun geloof in de geloofsbelijdenis uitspraken, doopte hij hen.
Sommigen geloven dat Franciscus Xaverius een wonderbaarlijke gave van talen had, waardoor hij vloeiend met iedereen kon communiceren, maar dat was niet het geval. Franciscus had moeite met vreemde talen en was nauwelijks in staat om de geloofsbelijdenis, geboden en gebeden in het Tamil en andere moedertalen uit te spreken. Hij moest een beroep doen op geïmproviseerde tolken en vertalers, zodat hij er nooit helemaal zeker van was dat hij zijn boodschap nauwkeurig had overgebracht. Het echte wonder van de tongentaal was dat Xaverius het evangelie zo ver en aan zovelen kon verspreiden met zo weinig kennis van hun talen.
Geweldige genezingen kwamen echter regelmatig voor in zijn bediening in arme dorpen. Op een keer, toen Franciscus door een heidens gebied reisde, hoorde hij van een vrouw die al drie dagen aan het bevallen was en waarschijnlijk bijna dood was. Vroedvrouwen en tovenaars behandelden haar met bijgelovige bezweringen. Xaverius ging naar het huis van de vrouw en riep de naam van Christus aan om haar te genezen. “Ik begon met het Credo,” schreef hij aan Ignatius, “dat mijn metgezel vertaalde in het Tamil. Door de barmhartigheid van God, kwam de vrouw tot geloof in de artikelen van het geloof. Ik vroeg haar of zij christen wilde worden en zij antwoordde dat zij dat heel graag wilde. Toen las ik uittreksels uit het Evangelie voor in dat huis, waar ze, denk ik, nog nooit eerder gehoord waren. Daarna doopte ik de vrouw.” Zodra Franciscus de vrouw had gedoopt, werd ze genezen en baarde ze een gezonde baby.
De familie van de vrouw was zo geraakt door deze goddelijke interventie dat ze Franciscus uitnodigden om hen allemaal te onderwijzen en te dopen, inclusief de pasgeborene. Het nieuws verspreidde zich vervolgens snel door het dorp. Een vertegenwoordiger van de raja, de overheerser, gaf de dorpsoudsten toestemming om Franciscus daar Christus te laten verkondigen. “Eerst doopte ik de hoofdmannen van het dorp en hun gezinnen,” schreef hij, “en daarna de rest van het volk, jong en oud.”
In een ander dorp werd Franciscus omsingeld door menigten die hem smeekten om te bidden voor zieke familieleden. Missie- en onderwijstaken overvielen hem, dus riep hij enkele enthousiaste kinderen op om de zieken te verzorgen. Hij stuurde de kinderen naar de huizen van de zieken en liet ze de familie en buren bijeenroepen. Hij leidde hen op om de geloofsbelijdenis te verkondigen en de zieken te verzekeren dat ze genezen zouden worden als ze geloofden. Zo ging Xaverius niet alleen in op verzoeken om gebed, maar slaagde hij er ook in de christelijke leer in het hele dorp te verspreiden. Omdat de zieken en hun gezinnen geloofden, zei hij, “heeft God hun grote barmhartigheid betoond, door hen te genezen naar lichaam en ziel”. De kinderen van het dorp waren kleine wonderdoeners geworden.
In zijn hartstocht voor de verspreiding van het evangelie, in zijn eenvoudige gehoorzaamheid, in zijn nederige minachting voor zichzelf, was de heilige een bijna volmaakte imitatie van Christus.
uit Mystici en Wonderen, door Bert Ghezzi
Afbeelding: Een Japanse afbeelding van Frances Xavier door onbekende kunstenaar, 17e eeuw. Publiek domein via Wikimedia.