Ongeveer twee jaar geleden stuurde Thekla Bollinger een stripje naar de sms-draad waarin zij en haar vrienden vaak memes uitwisselden. Het beschreef op luchtige wijze veel voorkomende ADHD-symptomen. Meestal erkende de groep de relateerbaarheid of de humor wanneer iemand een meme deelde, maar deze keer was de reactie anders.
“Iedereen had zoiets van: ‘Nee, niet echt. Ik snap dat niet echt,” zegt de 28-jarige. “
Bollinger had zich de memes over ADHD in stilte eigen gemaakt, totdat ze vorig jaar een arts zocht die de diagnose officieel bij haar stelde. Ze noemde de memes aan haar arts, die enthousiast was over haar online zelfdiagnose. Plotseling werden alle jaren waarin ze zich verlamd voelde door besluiteloosheid en zelfveroorzaakte luiheid duidelijk.
“Het is vreemd dat een klein stukje grappige internetcultuur in wezen het traject van mijn leven ingrijpend heeft veranderd,” zegt Bollinger. “Dat is leuk, maar ook enorm vreemd.”
Memes worden gemaakt met relateerbaarheid en deelbaarheid in het achterhoofd. Een succesvolle meme wekt emotionele resonantie bij kijkers, die zich vervolgens gedwongen voelen om de foto of video te posten of rond te sturen. Ze zijn een vorm van cultureel ruilmiddel dat ons kan helpen bij het identificeren, verwoorden en bespotten van een breed scala aan emoties en ervaringen. Ze kunnen ook onze overtuigingen en ons gedrag beïnvloeden: Studies hebben aangetoond dat memes politieke voorkeuren kunnen beïnvloeden en informatie kunnen verspreiden in een groep.
Scopes
The Bot Will See You Now
Medische memes variëren, maar de meeste geven een aspect weer van het leven met een gezondheidsprobleem, zoals hersenmist als gevolg van een auto-immuunziekte of slaapproblemen die vaak gepaard gaan met een stemmingsstoornis. Voor mensen die gediagnosticeerd zijn met een bepaalde aandoening, kan een meme die de impact van een moeilijk symptoom illustreert, een bevestigend gevoel geven. Andere mensen kunnen dezelfde meme zien en zich afvragen: “Heb ik dat ook?”
Hoewel het googelen van symptomen nauwelijks een nieuw fenomeen is, worden jongere generaties steeds afhankelijker van sociale platforms voor medische informatie. De memeificatie van medische symptomen en gezondheidsgedragingen heeft een nieuwe weg naar zelfdiagnose gecreëerd, wat niet altijd een positieve zaak is. Zonder de juiste begeleiding of context kan deze praktijk paranoia en angst veroorzaken en de deur openzetten voor niet-helpende vormen van zelfbehandeling. Memes op Instagram, TikTok en andere sites kunnen een grote invloed hebben op iemands perceptie van de eigen gezondheid, of ze nu naar de dokter gaan of niet.
Dr. Max Harland, een tandarts die medeoprichter is van het mondverzorgingsplatform Dentaly, merkte in september vorig jaar dat patiënten tijdens hun afspraak naar memes verwezen. Veel patiënten, vaak tijdens hun eerste tandartsbezoek, dachten dat ze problemen hadden met hun tandvlees, wat ze vaak uitlegden met behulp van taal die Harland in memes had gezien. Zoiets simpels als “Flossen doet je tandvlees bloeden? Fout, niet flossen doet je tandvlees bloeden!” had ertoe geleid dat een patiënt op zoek ging naar een diagnose voor bloedend tandvlees op basis van hun afkeer van flossen. “Tandvlees bloedt door verschillende oorzaken, en niet flossen hoort daar niet bij,” zegt Harland. Tot nu toe heeft geen van zijn patiënten die zichzelf een diagnose hebben gesteld via de meme het bij het rechte eind gehad.
Harland vindt het niet erg als patiënten over meme’s beginnen als ze het over hun zorgen hebben. “Het is onze taak hen voor te lichten, en dat doen we,” zegt hij. Maar hij vindt dat mensen kritisch moeten blijven bij de medische inhoud die ze online consumeren en een zelfdiagnose moeten laten volgen door een bezoek aan de dokter.
De afgelopen jaren heeft Jordan Duncan, een chiropractor die pijnklachten aan het bewegingsapparaat behandelt, zijn deel van de patiënten gezien die in de onderzoekskamer memes aanhaalden. Zonder mankeren beschrijven deze patiënten hun verwondingen met verouderde of onnauwkeurige chiropractische termen, zoals “gooide mijn rug eruit” of “hernia”. “We proberen af te stappen van het gebruik van woorden als ‘hernia’, ‘gescheurde tussenwervelschijf’, ‘mijn rug is eruit gegooid’,” zegt hij. “Sommigen in de medische beroepsgroep gebruiken nog steeds , maar ik denk dat op het internet of in memes, dat zou meer waarschijnlijk zijn waar ze waarschijnlijk dat spul zouden zien.”
Net als Harland, dringt Duncan er bij patiënten op aan om professioneel advies in te winnen in plaats van zelf een diagnose te stellen, onder verwijzing naar de lage waarschijnlijkheid dat een leek zijn eigen rugletsel goed identificeert en behandelt. Hoewel patiënten misschien terecht aannemen dat ze een schijfprobleem hebben (het is een veel voorkomend probleem), slippen of scheuren schijven niet. Duncan vreest dat een patiënt die zelf een diagnose stelt, bang wordt en weigert te bewegen, terwijl fysiotherapie de pijn effectief kan verlichten.
Net als bij andere vormen van zeer deelbare online content, kan het moeilijk zijn om de herkomst van medische memes te achterhalen. Daardoor wordt het steeds waarschijnlijker dat een meme over een ziektesymptoom of medicijnbijwerking niet door een medische professional is gemaakt of doorgelicht, of zelfs maar op feiten is gecontroleerd. In tegenstelling tot bronnen als WebMD, de Mayo Clinic en andere online symptoom trackers, hebben maar weinig memes banden met de medische gemeenschap. Omdat het formaat is ontworpen om in een paar seconden te worden geconsumeerd, vlakken memes genuanceerde medische ervaringen af. Bovendien duiken memes ook op in sociale media-feeds, onafhankelijk van de context en van door deskundigen ondersteunde informatie. Hoewel ze een breed en divers publiek bereiken, kunnen ze niet meteen als gezaghebbend worden beschouwd.
Hoewel patiënten de onbetrouwbaarheid van gezondheidsinformatie op sociale media erkennen, groeit het aantal internetgebruikers dat via deze platforms medisch advies inwint, voor een groot deel dankzij solidariteit en steun van online gemeenschappen. Ook voor patiënten die de ene na de andere arts hebben bezocht, maar zich genegeerd of onbegrepen voelen, kan de toevlucht tot memes een daad van verzet tegen het medische establishment zijn. In een context waarin medische desinformatie in overvloed aanwezig is, zeggen sommige zelfdiagnose-memes dat het bevrijdend is om een label te krijgen voor, en een manier om, voorheen onbenoemde symptomen en worstelingen te verklaren.
Elena (die haar achternaam geheimhield) begaf zich vorig jaar in een autisme-memes konijnenhol. Ze had al lang het vermoeden dat ze neurodivergent was, niet in de laatste plaats omdat twee van haar broers en zussen ADHD hebben. Een meme over maskeren, een tactiek die mensen met autisme gebruiken om neurotypisch gedrag zoals oogcontact na te bootsen, gaf Elena het gevoel dat ze op de juiste diagnose was beland. De 32-jarige vertelde haar voorgevoel aan een vriend met autisme en sloot zich aan bij een aantal online steungroepen waar gebruikers regelmatig memes plaatsen. “Het heeft me een mooie verklaring gegeven voor waarom ik zo raar ben,” zegt Elena.
Elena heeft niet gezocht naar een formele diagnose. Ze denkt dat een arts haar zorgen niet serieus zou nemen, omdat ze zo effectief is in het maskeren. “Dat zou echt invaliderend zijn,” zegt ze, “als iemand anders die niet in mijn brein heeft gezeten me zou vertellen: ‘Dat kan niet, want je gedraagt je niet op deze manier.'” Memes, gekoppeld aan inzicht van leden van Elena’s Facebook-ondersteuningsgroepen, hebben bevestigd dat alles wat ze heeft ervaren – zintuiglijke overbelasting, terloopse opmerkingen die als onbeleefd worden opgevat, maskeren – wijst op autisme, en dat is genoeg voor haar.
Bridget, een 32-jarige die haar achternaam weigerde te delen, gelooft dat gezondheidsgerelateerde memes kunnen helpen gestigmatiseerde ervaringen te normaliseren. Het internet hielp Bridget, die “opgroeide bij hippies in the middle of nowhere”, te begrijpen dat jeugdervaringen die zij vervreemdend vond, wijdverbreid waren. In de loop van een paar jaar verzamelde Bridget relativerende memes die ze op Twitter vond, en later realiseerde ze zich dat veel van hen te maken hadden met ADHD. Ze vertelde haar psychiater niets over haar zelfdiagnose van memes, die haar vorig jaar op de juiste manier diagnosticeerde op basis van de criteria in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Maar ze heeft het wel over memes gehad met haar therapeut, die haar steunde in haar zelfdiagnose en de manier waarop het gebeurde.
Memes bieden toegang tot medische informatie die patiënten in staat stelt om voor zichzelf op te komen op een manier die eerdere generaties niet konden, aldus Bridget. Hoewel ze erkent dat niet alle gezondheidsadviezen die online circuleren betrouwbaar zijn, is ze van mening dat het verzamelen van inzichten uit de online cultuur nog steeds kan helpen bij het ontrafelen van je gezondheid.
“Memes zijn als een paard van Troje voor zelfdiagnose, waarbij je kunt genieten van de humor en het niet zo serieus en zwaar hoeft te nemen,” zegt Bridget, “en dat kan medische problemen makkelijker te verwerken maken.”
Medici hebben echter liever dat patiënten hun expertise inroepen, hoe ze ook denken over hun doe-het-zelf-diagnoses. Will Peach, een vierdejaars student geneeskunde in Bulgarije, gelooft dat het bekendmaken van een zelfdiagnose kan helpen om een bezoek effectiever te maken. Niet alleen kunnen artsen precies aangeven welke tekenen of symptomen een patiënt denkt te vertonen, ze kunnen ook de angsten van de patiënt wegnemen en sneller tot een conclusie komen.
“Als je je kaarten laat zien, wordt het systeem beter,” zegt Peach. “Zelfs als je je beschaamd voelt, doe je iedereen een plezier door je kwetsbaarheid te tonen of eerlijk te praten. Ik vind dat artsen zich daar ontvankelijk voor moeten voelen.”