Van alle relaties die iemand in de loop van zijn leven heeft, is die met een broer of zus de relatie die het langst duurt en de meest diepgaande bron van gedeelde ervaringen vormt, althans in theorie. Weliswaar zegt ongeveer 60% van de volwassenen nauwe banden te hebben met broers en zusters, maar de band tussen zuster en zuster blijkt de meest innige te zijn, maar een vrij groot aantal mensen heeft dat niet.
Dat geldt vooral als je bent opgegroeid met een moeder die lief was voor het ene kind en niet voor het andere; die openlijk en consequent favorieten uitspeelde; die voortdurend het ene kind met het andere vergeleek; die haar kinderen als verlengstukken van zichzelf zag, in plaats van als op zichzelf staande individuen; of die de relaties van haar kinderen met elkaar orkestreerde door pesten, samenscholen of zondebokken aan te moedigen.
Het blijkt dat deze moederlijke gedragingen de broer-zus relaties op belangrijke en zeer blijvende manieren vormgeven. Onderzoek toont aan dat zelfs met een liefhebbende moeder, een kind is snel te herkennen en te reageren op vriendjespolitiek; in feite, de pijn van de erkenning eigenlijk groter is dan de hoeveelheid liefde direct geuit aan haar of hem. Bij een moeder die vriendjespolitiek tot een onderdeel van het dagelijks leven maakt, zijn de gevolgen diep en aanzienlijk.
Ik had mijn zus misschien aardig gevonden als ze niet zo graag mijn moeders pion en megafoon wilde zijn. Mijn moeder heeft altijd al veel kritiek op me gehad en Julie doet daar graag aan mee. Ik veronderstel dat ze zich daardoor beter voelt over zichzelf, maar het is vreselijk. Ik heb er veertig jaar van moeten doorstaan en beperk het contact nu tot één of twee keer per jaar een familiebijeenkomst. Te giftig.
De herinneringen aan vriendjespolitiek vervagen niet
De schade die aan de broer-zusrelatie wordt toegebracht – en het lijkt er niet toe te doen of je nu wel of niet het favoriete kind bent – blijft consistent van kinds af aan tot in je volwassen leven. Hoewel veel mensen, althans anekdotisch, nieuwe spanningen tussen broers en zussen toeschrijven wanneer een ouder hulp nodig heeft, is dat niet wat een studie aantoonde. Het zorgen voor een ouder is op zich al stressvol, maar als je het zo bekijkt, blijkt vriendjespolitiek het omslagpunt te zijn. Interessant genoeg stelden de onderzoekers vast dat wanneer een ouder iemand buiten de familiekring als duurzame volmacht voor gezondheidszorg kiest, de kwaliteit van de relaties tussen broers en zussen hoger was. De les lijkt te zijn dat volwassen broer-zus rivaliteit slechts een opening nodig heeft om zich weer zichtbaar te maken.
De nevenschade die moeilijk te erkennen is
Als dochters praten over de moeilijkheden die ze hebben en hadden met hun moeders, zijn de rollen die hun broers en zussen speelden vaak cruciaal en veelzeggend. Maar het gaat verder dan dat.
Veel volwassen dochters zoeken bevestiging van hun ervaringen bij hun broers en zussen, vooral als ze zijn belicht of hun is verteld dat het probleem over hen en hun vermeende gevoeligheid gaat, maar worden meestal teleurgesteld. Af en toe is het script echter anders en een dochter vertelde wat zij, op 54-jarige leeftijd, als een doorbraak beschouwde:
Mijn zussen zijn allemaal moeders apologeten en beschouwen hun jeugd als ofwel helemaal gelukkig ofwel daar dicht bij in de buurt. Ze hebben me altijd duidelijk gemaakt dat het mijn schuld was dat ik mijn moeder boos en kritisch maakte. Vorig jaar gaf mijn broer eindelijk toe dat hij oneerlijk en zelfs onaardig tegen me was geweest en ik voelde een golf van opluchting. Hij zag het ook. Het bevestigde zo veel en veegde de laatste restjes van mijn zelftwijfel weg.
Ongelukkigerwijs blijkt uit de ervaringen van veel vrouwen dat lang na de dood van hun moeder deze in de kindertijd ontstane interactiepatronen bijna niet meer te veranderen zijn en nog een extra laag van verlies toevoegen:
Mijn beide ouders zijn overleden, maar mijn zus en broer zitten nog steeds vast in hun eigen rol. Het is alsof we altijd in de huiskamer zullen zitten van het huis waarin we zijn opgegroeid, hoe oud we ook worden. Mijn oudere zus was mama’s favoriet, maar ze is altijd jaloers geweest op mijn financiële succes en prestaties en haalt uit naar mij. Mijn jongere broer heeft altijd met mij geconcurreerd en hij is nog steeds bezig met allerlei vormen van eenpitterij waar ik en mijn man gek van worden. Ik had graag gezien dat mijn kinderen een oom en tante aan mijn kant hadden gehad, maar ik wil niet dat de patronen uit het verleden zich in het heden herhalen.
Opvoedingsverschillen en vriendjespolitiek kunnen de bron helaas al lang na de kindertijd vergiftigen. Het is weer een andere manier waarop een dochter van een liefdeloze moeder verlies ervaart en zich buitengesloten voelt.