Al sinds de eerste geregistreerde staatsstraf, toen de kolonie Jamestown meer dan 400 jaar geleden een Spaanse spion executeerde door een vuurpeloton, hebben Amerikanen gesleuteld aan de technologieën die worden gebruikt om veroordeelde gevangenen te doden.
Er zijn sinds 1976 1.476 executies geweest (0-98 per jaar), waarbij in 88% van de gevallen dodelijke injectie werd gebruikt.
Sinds 2015 hebben drie staten, Oklahoma, Alabama en Mississippi, in een poging om de huidige executiemethoden in Amerika te verbeteren – gaskamer, ophanging en dodelijke injectie – stikstofgasverstikking toegevoegd aan hun arsenaal voor de doodstraf.
Stikstof, dat ongeveer 78% uitmaakt van de lucht die wij inademen, is een kleurloos, reukloos, smaakloos gas dat wordt gebruikt in een breed commercieel gebied, waaronder de fabricage van keramiek en de fabricage van staal. Hoewel het niet giftig is, zorgt het inademen van zuivere stikstof ervoor dat de hersenen niet genoeg zuurstof krijgen, wat op zichzelf direct dodelijk is.
In feite worden er elk jaar een aantal dodelijke industriële ongelukken gemeld waarbij ingeademde stikstof betrokken is. Hoewel het mogelijke gebruik ervan bij executies nog niet formeel is onderzocht, hebben voorstanders al gesuggereerd dat de wettelijke dood door inhalatie van stikstof snel, vreedzaam en humaan zou zijn.
We moeten drie vragen stellen over het mogelijke gebruik van stikstof in doodstrafzaken. Zou het werken? Biedt het voordelen ten opzichte van de huidige methoden? En, is het wreed en ongebruikelijk en schendt het het achtste amendement van de Amerikaanse grondwet? De antwoorden zijn ja, misschien, en we weten het niet (maar waarschijnlijk wel).
Hoewel het nog niet is gebruikt in een doodstrafzaak, bestaat er geen twijfel over dat het gebruik van stikstof voor de executie van gevangenen zeer effectief zou zijn. Geplaatst in een zuivere stikstofomgeving zou de veroordeelde binnen een minuut bewusteloos zijn (mogelijk zelfs na een ademhaling of twee) en kort daarna dood zijn. Het uitvalpercentage, dat wil zeggen de gevallen waarin de gevangene overleeft, zou waarschijnlijk veel lager zijn dan wat we zien bij de huidige doodstrafmethoden.
De tweede vraag, of het gebruik van stikstof beter is dan wat we nu doen, is moeilijker te beantwoorden. We moeten voorzichtig zijn met het goedkeuren van nieuwe methoden voor gebruik in doodstrafzaken. Elke techniek die tot nu toe is omarmd, ongeacht de theoretische voordelen, heeft in de praktijk tekortkomingen gehad, variërend van bescheiden tot gruwelijk.
Veroordeelden op de elektrische stoel zijn in vlammen opgegaan of hadden meerdere schokken nodig. De gaskamer, die door 12 staten als humaan wordt beschouwd, faalt in vijf procent van de gevallen, waarbij sommige gevangenen langdurig naar lucht moeten happen. Anderen kregen stuiptrekkingen.
Lethale injectie, de procedure die in elke staat met een bepaling over de doodstraf wordt toegepast, heeft het hoogste percentage mislukkingen van alle methodes, meer dan zeven procent. Bij een recente mislukte executiepoging in Alabama leidde dit naar verluidt tot hevige bloedingen en een geperforeerde blaas.
Tot slot hebben meerdere bedrijven die de medicijnen voor medisch gebruik produceren, het gebruik van de doodstraf veroordeeld en de distributie van hun producten naar gevangenissen beperkt, waardoor dodelijke injecties onbetrouwbaar zijn.
Er zijn nog veel onbeantwoorde vragen over wat er mis kan gaan met het gebruik van stikstof. Als gevangenissen de veroordeelden zouden dwingen een nauwsluitend masker te dragen, zou dit dan het gevoel van verstikking versterken? Zouden ze nog kunnen lekken? Of zou een hele kamer gevuld moeten worden met zuivere stikstof? Zou een toevallige verdunning met zuurstofhoudende kamerlucht (masker of kamer) de dood vertragen of zelfs voorkomen, en gevangenen in coma of met hersenbeschadiging achterlaten?
Ook is het gebruik van stikstof niet medisch gereguleerd, en het is moeilijk voor te stellen dat er veel kwaliteitscontrole wordt toegepast bij de inspectie van het gas dat in doodstrafzaken wordt gebruikt. Wat gebeurt er als gevangenissen besmette producten kopen? Tenslotte, zouden de stikstoffabrikanten hun voorbeeld volgen van de fabrikanten van medicijnen die gebruikt worden bij dodelijke injecties en de verkoop aan gevangenissen beperken?
De belangrijkste vraag is echter of het doden van gevangenen met stikstof wreed en ongebruikelijk is, de grondwettelijke drempel voor de uitvoering van de doodstraf.
Mensen ademen normaal gesproken levensondersteunende zuurstof in en ademen kooldioxide uit, dat geproduceerd wordt tijdens de ademhaling. Slachtoffers van verstikking, die niet genoeg zuurstof kunnen krijgen, zeggen dat het een kwelling is. Voorstanders van het gebruik van stikstof in doodstrafzaken geloven dat het gevoel van verstikking eigenlijk niet komt door een gebrek aan zuurstof (bekend als hypoxie), maar door de ophoping van kooldioxide. Omdat gevangenen nog steeds kooldioxide kunnen afblazen terwijl ze zuivere stikstof inademen, zeggen voorstanders dat ze geen luchthonger zouden hebben.
Wat als ze het mis hebben? Sommige studies suggereren dat fataal lage zuurstofniveaus alleen al angst en de angst om te stikken veroorzaken. En, het zou eigenlijk niet uitmaken, zelfs als ze gelijk hebben. Hypoxie zelf kan ernstige misselijkheid, desoriëntatie, verwarring, duizeligheid, onvermogen om te bewegen en toevallen veroorzaken, ongeacht wat het kooldioxidegehalte doet.
Stikstofgas brengt mensen niet in slaap zoals de medicijnen die bij anesthesie worden gebruikt, dus gevangenen kunnen zich pijnlijk bewust zijn. Door de gevangenen eerst te verdoven wordt voorkomen dat ze onderkoeld raken, maar dan blijven alle andere problemen die met een dodelijke injectie gepaard gaan bestaan.
Opgemerkt moet worden dat stikstof vroeger werd gebruikt om dieren te doden, maar het is geen methode die nu nog wordt gebruikt – de Amerikaanse Veterinary Medical Association beveelt stikstof euthanasie niet aan, omdat er aanwijzingen zijn dat vergaste honden en katten vreselijk kunnen lijden voordat ze sterven.
Van tevoren bepalen of stikstof verstikking een “vredige” dood oplevert of niet, is onmogelijk. We hebben niet veel interviews met overlevenden van industriële stikstofongevallen, en experimenteren is onethisch – we kunnen veroordeelden niet gedeeltelijk vergassen en hen vragen hoe het ging.
Als onze ouderwetse methoden niet ideaal zijn, en stikstofverstikking is niet bewezen humaan, zijn er dan andere alternatieven? Ja. Ik heb getuigd tijdens een hoorzitting waar het United States District Court for the Northern District of Alabama onlangs in de zaak van Doyle Lee Hamm oordeelde dat orale drugs die medisch worden gebruikt in staten die terminaal zieke patiënten toestaan hun eigen leven te nemen – “dood met waardigheid”. Deze methode kan legaal worden toegepast in doodstrafzaken.
Hoewel Alabama uiteindelijk nog probeerde (zonder succes) om de standaard intraveneuze injectie te gebruiken na de rechtszaak die deze uitspraak voortbracht, worden medicijnen die via de mond worden toegediend overwogen in doodstrafzaken elders in het zuiden.
De vraag die op tafel ligt is niet of de VS de doodstraf al dan niet zou moeten handhaven. Hoewel sommige staten die de doodstraf eerder toestonden, deze hebben afgeschaft of opgeschort, blijven de Verenigde Staten de enige westerse natie die legale executies toestaat, met ongeveer 3000 veroordeelden in de dodencel.
De doodstraf blijft grondwettelijk, en het zal niet snel verdwijnen. Ons Hooggerechtshof heeft echter bepaald dat de doodstraf geen onnodige of moedwillige toebrenging van pijn mag inhouden, en dat er een grondwettelijke manier moet zijn om de doodstraf toe te passen.
We moeten meer nadenken over de gebruikte methoden, vooral omdat er geen middelen zijn om vooraf wetenschappelijk te testen of ze al dan niet in strijd zijn met het Achtste Amendement. We weten niet en kunnen niet weten of stikstofverstikking pijnloos is, en het is gewoon geen aanvaardbaar middel om een doodvonnis uit te voeren.
Charles Blanke, M.D., is oncoloog en hoogleraar geneeskunde aan de medische faculteit van Oregon Health & Science University School of Medicine.
De standpunten in dit artikel zijn die van de auteur.