Dit woord is afgeleid van de Griekse term empátheia, wordt ook wel interpersoonlijke intelligentie genoemd (een term bedacht door Howard Gardner) en verwijst naar het cognitieve vermogen van een persoon om het emotionele universum van een ander te begrijpen.
Voordat we verder gaan, moeten we twee begrippen die soms met elkaar worden verward, empathie en sympathie, uit elkaar houden. Terwijl het eerste verwijst naar een vermogen, verwijst het tweede naar een absoluut emotioneel proces dat ons in staat stelt de stemmingen van de ander waar te nemen, maar dat niet vereist dat wij ze begrijpen.
Emotionele intelligentie is het systeem dat alle vaardigheden omvat die verband houden met de communicatie tussen het individu en gevoelens (of die van henzelf of van anderen). Het bestaat uit vijf vaardigheden: zelfbewustzijn (de oorsprong van gevoelens begrijpen), emotionele controle (leren om emoties positief te kanaliseren), motivatie (redenen vinden voor verbetering en het vermogen hebben om anderen te motiveren), relatiebeheer (gezonde relaties, anderen respecteren en gerespecteerd worden). Empathie, de vijfde vaardigheid, is de vaardigheid die ons in staat stelt de gevoelens van anderen waar te nemen en hen minder alleen te laten voelen. Het is geen gave, we kunnen het allemaal ontwikkelen als we willen, gewoon je geest openstellen en proberen het leven van de ander te vatten vanuit hun perspectief en niet vanuit onze ogen.
Om empathie te laten bestaan is het nodig de morele oordelen en verschijnselen van affectieve wortel (sympathie, antipathie) terzijde te laten; zodat je een sympathieke houding kunt hebben maar geen medelijden met de omstandigheid van de ander. Zij bestaat in de inspanning van een objectief en rationeel karakter om een proces van intellectueel begrip uit te voeren dat het mogelijk maakt de gevoelens van de ander te begrijpen. Om deze redenen is het een van de instrumenten die psychologen in hun professionele werk gebruiken om hun patiënten te benaderen.
Met andere woorden, empathie verwijst naar het intellectuele vermogen van ieder menselijk wezen om te ervaren hoe een ander zich voelt. Dit vermogen kan leiden tot een beter begrip van hun handelingen of hun manier om over bepaalde kwesties te beslissen. Empathie geeft het vermogen om de behoeften, houdingen, gevoelens, reacties en problemen van anderen te begrijpen, zich in hun plaats te stellen en hun emotionele reacties op de meest geschikte manier tegemoet te treden.
Het is interessant op te merken dat de ontwikkeling van empathie een bepaald intelligentieniveau vereist: daarom ontbreekt het degenen die gediagnosticeerd zijn met het syndroom van Asperger, autisme of lijden aan bepaalde psychopathieën aan dit cognitieve vermogen. Empathische mensen, zeggen deskundigen, hebben het vermogen om naar anderen te luisteren en zowel hun problemen als hun handelingen te begrijpen.
Het ontwikkelen van empathie
Wanneer iemand zich extreem benauwd voelt en het zien van een ander zijn stemming drastisch verandert door alleen maar bij hem te zijn, ervaart hij het gevoel van empathie. Dit vereist niet dat beide mensen dezelfde ervaringen hebben, maar dat een van hen het vermogen heeft om zowel de non-verbale als de verbale boodschappen die de ander overbrengt op te pikken en precies dat te doen wat de ander nodig heeft om zich op een unieke manier begrepen te voelen.
Een veel voorkomend probleem dat zich voordoet wanneer twee mensen proberen te communiceren, is dat wanneer een van hen zijn gevoelens moet uiten, hij zich terugtrekt, het onderwerp vermijdt of gewoon probeert een grapje te maken dat het gesprek verplaatst naar een ruimte waar hij zich veilig kan voelen. Dit gebeurt omdat die persoon de aanwezigheid van bepaalde barrières ervaart die tussen hem, de gevoelens, en de andere persoon staan.
De externe elementen die een persoon beïnvloeden om zich niet te kunnen uiten, hebben, naast hun interne barrières, te maken met de reactie die zij van de andere persoon verwachten. Om tot een goede empathische relatie te komen is het van essentieel belang dat wij, wanneer wij tegenover een persoon staan die zijn gevoelens uit, de volgende houdingen vermijden:
*Downplayen wat die persoon kwetst of zorgen baart, een manier zoeken om de gevoelens die zij hebben belachelijk te maken en redenen op te leggen om zich niet zo te voelen;
*Het gesprek ingaan met vooroordelen, analyseren wat de ander manifesteert op basis van onze ideeën, hen benaderen met een sluier van overtuigingen en ideeën;
*Zegels gebruiken als “op die manier bereik je niets”, “waarom doe je uiteindelijk toch altijd hetzelfde?”
*Het hebben van gevoelens van medelijden met de ander;
*Het tonen van onszelf als positief voorbeeld, door de situatie van de ander te vergelijken met een situatie die we eerder hebben meegemaakt;
*Andere gelijksoortige houdingen.
Met deze manier van handelen wordt alleen bereikt dat de verontruste persoon zich verwijdert, zich in zijn schulp verstopt en de mogelijkheid overweegt om dat onderwerp niet meer aan te raken met die persoon. Om een relatie van empathie tussen de twee te ontwikkelen, is het noodzakelijk dat de gesprekspartner zichzelf en zijn principes vergeet en probeert de wereld van de ander te benaderen, alsof hij een onbekende taal probeert te leren.
Voordat we afsluiten, willen we het ware belang verduidelijken van het feit dat een individu in staat is over zijn gevoelens te praten, een essentieel instrument om in de maatschappij te kunnen leven. Leren verwoorden wat je voelt is iets dat je in je kindertijd moet leren en is essentieel om tot een goede emotionele communicatie te komen. Het zijn de ouders die hun jonge kinderen moeten helpen om hun eigen gevoelens en die van anderen te ontdekken en te begrijpen. Wie niet kan uitdrukken hoe hij zich voelt, zal waarschijnlijk geen echte empathie kunnen ontwikkelen met wie dan ook in zijn omgeving, omdat hij niet in staat zal zijn de wereld vanuit een gevoelig gezichtspunt te begrijpen.