In de Elementary Forms of Religious Life (1912) betoogde Durkheim dat alle samenlevingen de wereld in twee basiscategorieën verdelen: het heilige en het profane:
- Het profane verwijst naar het alledaagse gewone leven: onze dagelijkse routine/ sleur van ’s morgens opstaan, onze wassingen doen, naar school gaan, onze dagelijkse Nachos eten en de afwas doen.
- Het heilige verwijst naar alles wat het alledaagse overstijgt: meestal in de vorm van collectieve representaties die losstaan van de maatschappij (spirituele plaatsen zoals kerken of moskeeën zijn de meest voor de hand liggende voorbeelden van ‘heilige’ ruimten).)
Voor Durkheim is religie de collectieve praktijk van het afbakenen en afstand bewaren tussen het heilige en het profane, wat typisch gebeurt door middel van rituelen, zoals die welke samenhangen met het dagelijkse of wekelijkse bezoek aan de kerk of moskee: het gebed is een voor de hand liggend voorbeeld van een ‘incidenteel (heilig) ritueel’ dat wordt afgebakend van het gewone mondaine (of profane) leven.
Of in Durkheims eigen woorden:
Belangrijk voor Durkheim is dat alles heilig kan zijn (of beter gezegd, een samenleving kan bepalen dat alles heilig is): er is niets in een voorwerp of handeling dat het inherent heilig maakt: alles kan heilig zijn: niet alleen kerken, moskeeën en religieuze boeken, maar in sommige culturen kunnen bomen, of zelfs rotsen als heilig worden beschouwd.
Durkheim geloofde dat, om de rol van religie in de samenleving te begrijpen, de relatie tussen heilige symbolen en wat zij vertegenwoordigen moet worden ontdekt.
Een werk in uitvoering, dat binnenkort wordt bijgewerkt!
Totemisme
Durkheim zag het totemisme als een van de vroegste en eenvoudigste vormen van religieuze praktijk. Het wordt het meest aangetroffen bij inheemse volken, zoals de Australische aboriginals, en de Noordwest Amerikaanse Indianen, die op clans gebaseerde samenlevingen hebben.
Durkheim gebruikte de totemreligie van de Australische aboriginals om zijn theorie over religie te ontwikkelen. De aboriginal samenleving was verdeeld in een aantal clans, en de leden van de clan hadden bepaalde verplichtingen die vervuld moesten worden – zoals rouwen om de dood van andere clanleden of helpen wraak te nemen als een ander lid onrecht werd aangedaan door iemand van buiten de clan. Elke clan was ook exogeen – men moest trouwen met iemand van buiten de clan.
Elke clan had een totem, meestal een dier of een plant die werd voorgesteld door tekeningen of houtsnijwerk op hout of steen, meestal verbonden met een ‘scheppingsmythe’ die de oorsprong van die clan verklaarde en de huidige leden in die geschiedenis verbond. De totem diende om de clan te onderscheiden van alle andere clans.
Voor clanleden was de totem een heilig voorwerp, niets minder dan ‘de uiterlijke en zichtbare vorm van het totemprincipe of de totemgod’ – hun dier/plant was heilig en de totemvoorstelling net zo heilig, zo niet heiliger.
Durkheims ‘grote idee’ is dat clanleden door de totem te vereren in feite de samenleving vereren, en dat individuen er zo aan worden herinnerd dat de samenleving belangrijker is dan het individu, wat essentieel is in de functionalistische theorie omdat individuen afhankelijk zijn van de samenleving.
De reden waarom de mensheid een totem nodig heeft om te aanbidden in plaats van gewoon letterlijk de maatschappij (of de clan in het geval van de Aboriginals) te aanbidden, is dat de clan te complex is om te kunnen worden geconceptualiseerd – religieuze symbolen zijn gewoon veel eenvoudiger entiteiten om te aanbidden!
Bronnen die voor dit artikel zijn gebruikt
- Haralamabos and Holborn: Sociologie: Themes and Perspective, eight edition.
- Social Theory Rewired – Sacred and Profane, Emile Durkheim
Geloven in de maatschappij revisiebundel te koop
Als je van dit soort dingen houdt, dan vind je mijn ‘geloven in de maatschappij’ revisiebundel misschien wel leuk.
De bundel bevat het volgende:
- Acht mindmaps die de sociologische perspectieven op overtuigingen in de samenleving behandelen. In kleur!
- 52 Pagina’s met aantekeningen over de gehele AQA ‘beliefs in society’ specificatie: van perspectieven op religie, organisaties, klasse, geslacht, etniciteit en leeftijd tot secularisatie, globalisering en fundamentalisme.
- Drie oefenexamenvragen van 10 punten ‘schets en leg uit’ en modelantwoorden
- Drie oefenexamenvragen van 10 punten ‘analyseer met behulp van het item’ en antwoorden
- Drie essayvragen van 30 punten en uitgebreide essayplannen.
De inhoud is gericht op de AQA A-level sociologie specificatie. En dat alles voor een spotprijsje van slechts £4.99!
Ik heb 16 jaar A-level sociologie gedoceerd en ben 10 jaar daarvan AQA-examinator geweest, dus ik weet waar ik het over heb, en als je bij mij koopt vermijd je al die afschuwelijke bedrijven die de belangrijkste A-level tekstboeken bezitten en steun je een volwaardig vrijgevochten mens, NIET een wereldwijd opererende uitgeverij.