Wanneer mensen aan Hawaï denken, stellen ze zich palmbomen en kristalheldere oceanen voor. Wat velen zich niet voorstellen, is een dieper begrip van de Kanaka, of de inboorlingen van Hawaï.
Vijftienhonderd jaar geleden arriveerden de Polynesiërs in wat nu bekend staat als Hawaï. Vol van rijke tradities en geschiedenis, bouwden zij hun huizen, families en creëerden zij de Kanaka cultuur. Maar in 1778 zette de eerste kolonisator, Kapitein Cook, voet op Hawaï en veranderde abrupt de levenswijze van de Kanaka. Tegen de tijd dat de eerste suikerplantage op het eiland Kaui in 1835 werd geopend, werden de Kanaka door buitenstaanders tot slaven gemaakt op het land dat zij zelf hadden gesticht. Kolonisatoren vernietigden en persten het volk van Hawaii af, en slaagden er bijna in een hele bevolking uit te roeien.
Heden ten dage maken de Kanaka nog maar 6% uit van de bevolking op de eilanden. Toen de Verenigde Staten Hawaï in 1898 annexeerden, werd de geschiedenis van de behandeling van de inheemsen op Hawaï verweven in het weefsel van Amerika. Hoewel we nog veel te leren hebben over het slavernijverleden van onze natie, is de Kanaka-cultuur ongetwijfeld een aanwinst voor de Amerikaanse samenleving, en biedt ze veel lessen die we er verstandig aan zouden doen aandacht aan te schenken.
De drie geslachten in de Kanaka-cultuur
“A Place In The Middle” is een documentaire van PBS Hawaii die de inheemse Hawaïaanse cultuur onderzocht, en in het bijzonder de Kanaka-aanpak van genderdiversiteit. De film wordt geleid door de stem van Kumu Hinaleimoana Wong-Kalu, alias Kumu (leraar) Hina die een māhū is.
In de Hawaiiaanse cultuur zijn er drie geslachten: kane (mannen), wahine (vrouwen), en ten slotte māhū’s, die bekend staan als mensen die zich in het midden bevinden. Māhūs omarmt zowel vrouwelijke als mannelijke eigenschappen die in ieder van ons belichaamd zijn, aldus Kumu Hina in de documentaire.
ZIE OOK: Hoe het is om twee keer uit de kast te komen – een keer als lesbienne en een keer als transgender
Historisch gezien had in de Hawaïaanse cultuur iedereen een rol, van opperhoofd tot verzorger. In het verleden werden māhū’s gewaardeerd en gerespecteerd, gezien als verzorgers, genezers, en leraren van oude tradities.
Kumu Hina streeft ernaar de westerse invloed op haar cultuur en leven te ontmantelen om te behouden wat er nog over is van de Hawaiiaanse cultuur. In de documentaire bespreekt Kumu Hina hoe het haar rol is om haar studenten zo goed mogelijk te vormen. Ze doet dit door een van haar leerlingen, die ervan droomt om deel uit te maken van de mannelijke hoela troupe van de school, de ruimte te geven om zowel hun vrouwelijke als hun mannelijke kant te omarmen en te verkennen.
We spraken met Kumu Hina om dieper in te gaan op de betekenis van māhū, en hoe haar levensreis als māhū is geweest.
Wat is māhū?
Onder de westerse lens kan het worden omschreven als transgender of gender non-conformistisch. Veel māhū’s identificeren zich met zijn of haar voornaamwoorden, in plaats van zij/hen. Het is belangrijk te benadrukken dat māhū ook een staat van zijn is. Historisch gezien wordt het vermogen om beide kanten te omarmen zeer gewaardeerd in de Kanaka-cultuur.
Biseksualiteit in de Hawaïaanse cultuur
Een andere term die lijkt op māhū is het Hawaïaanse woord ‘aikane.’ Aikane verwijst naar een vriendschap die “samenwoont als man met man, vrouw met vrouw.” Dit soort relaties werden nooit afgekeurd. Volgens Kumu Hina waren ze zeer belangrijk in de Hawaiiaanse cultuur en kwamen ze op verschillende niveaus voor, vooral onder opperhoofden.
“Aikane relaties waren vaak de meest geduchte relaties,” herinnert zij zich. “Ze verstevigden de sociale cultuur en de sociale grenzen die hielpen hoe mensen met elkaar omgingen, zozeer zelfs dat Aikane de macht hadden om namens het opperhoofd executies uit te voeren.”
Historisch gezien was de lens rond seksuele en genderfluïditeit veel minder taboe in de Hawaïaanse cultuur dan vandaag de dag bestaat in de Amerikaanse cultuur. “Biseksualiteit was een grotere norm dan waarover gesproken wordt en er was dus een groter evenwicht tussen sociale constructies en relaties in het algemeen,” zegt Kumu Hina. “Er was een duidelijk begrip van beide dualiteiten in relaties. Deze relaties zijn anders dan hoe Amerikanen naar homorelaties kijken.” Wat in de Kanaka-cultuur het belangrijkst is, benadrukt Kumu, zijn je bijdragen aan je familie en de samenleving.
Māhū’s plaats in de LGBTQIA-cultuur van vandaag
Familie is vandaag de dag nog steeds het belangrijkst voor haar. “Wie ik ben, is stevig geworteld in wie ik afstam,” zegt ze. Toen ze opgroeide, bracht Kumu Hina tijd door op het eiland Ni’ihau met uitgebreide familie, waar ze vloeiend Hawaiiaans ging spreken en meer in harmonie kwam met haar cultuur. “Wat het belangrijkste is, is de naam die ik van mijn familie heb en die afkomstig is van de plaatsen waar we vandaan komen,” zegt Kumu Hina.
Het zijn van de derde persoon levert voordelen op die kane (mannen) en wahine (vrouwen) misschien missen. “Als het gaat om mijn begrip van māhū, heeft niet iedereen het voorrecht gekregen om het leven te zien en de wereld te zien vanuit meerdere perspectieven,” zegt Kumu Hina. Ze schrijft het feit dat ze māhū is toe aan haar vermogen om zowel een mannelijk als vrouwelijk perspectief te hebben om haar te helpen door de uitdagingen van het leven te navigeren. Deze dualiteit heeft ertoe geleid dat Kumu Hina meer dan een dozijn prijzen heeft gewonnen, waaronder de GLAAD Media Award voor Outstanding Documentary in 2016.
Hoewel Kumu nederig blijft, is ze een van de weinigen die zo publiekelijk spreekt om de māhū cultuur te delen. Als het gaat om zichzelf gedreven te houden, is haar aanpak geworteld in haar opvoeding. “Toen ik opgroeide, kreeg ik veel en bleef ik nooit zonder, dus ik begrijp dat van wie veel geeft, ook veel wordt verwacht,” legt ze uit. “Jarenlang heb ik veel gegeven en dit is een tijd dat ik nu in staat moet zijn om mezelf op te geven voor wat dat ook is.”
Zij benadrukt het belang van het begrijpen van māhū en wat het werkelijk betekent vanuit een niet-Amerikaans perspectief. “Als het gaat om LGBTQIA-achtige dingen, vooral met de term māhū, is het duidelijk gericht op het culturele begrip dat geworteld is in de taal, dat geworteld is in de geschiedenis, en dat verder gaat dan de parameters over wat we opgelegd krijgen om te weten, te geloven en te accepteren vanuit de Amerikaanse cultuur,” zegt Kumu Hina. “Ik heb er in mijn leven een punt van gemaakt om het onderscheid te begrijpen tussen wat mij Kanaka maakt en wat mij in staat stelt om te interfacen met de Amerikaanse cultuur.”