Heading

Voor een blik op het Parijs van het fin de siècle hoeft u niet verder te kijken dan het werk van de impressionisten. Gefascineerd door het hedendaagse leven, probeerden deze avant-garde kunstenaars vluchtige impressies van hun alledaagse omgeving vast te leggen, die ze vaak weergaven in snelle, schetsmatige streken. Hoewel deze stijl het impressionisme is gaan belichamen, volgden niet alle kunstenaars die met de beweging in verband werden gebracht deze benadering. In feite grenst het werk van Gustave Caillebotte, die al lange tijd impressionist is, aan het realisme, met Paris Street; Rainy Day als een lichtend voorbeeld.

Geschilderd in 1877, Paris Street; Rainy Day is een van Gustave Caillebotte’s meest gevierde schilderijen – en een belangrijk stuk van het impressionisme. Maar met zo’n schijnbaar ongelijksoortige esthetiek vraagt u zich misschien af hoe Paris Street; Rainy Day in het genre past. Om deze vraag te beantwoorden, moeten we eerst naar de context van het schilderij kijken, te beginnen met het verhaal van de maker.

Gustave Caillebotte

In 1848 werd de Franse schilder Gustave Caillebotte geboren in Parijs. Als kind hield hij zich al met kunst bezig, maar als jong volwassene studeerde Caillebotte rechten, werkte hij als ingenieur en vocht hij in de Frans-Pruisische oorlog. In 1873 ging hij echter naar de École des Beaux-Arts (“School voor Schone Kunsten”), en het jaar daarop raakte hij bevriend met de leden van de Société Anonyme Coopérative des Artistes Peintres, Sculpteurs, Graveurs (“Coöperatieve en Anonieme Vereniging van Schilders, Beeldhouwers, en Graveurs”), een groep Parijse schilders die later bekend zouden worden als de Impressionisten.

In 1874 organiseerde deze groep kunstenaars hun eerste van acht onafhankelijke tentoonstellingen. Deze nieuwe traditie, bedoeld om vooruitstrevende creatieven een alternatief te bieden voor de salons van de Académie des Beaux-Arts (“Academie voor Schone Kunsten”), sprak Caillebotte erg aan. Terwijl hij de eerste tentoonstelling van de impressionisten bijwoonde als toeschouwer, werd hij uitgenodigd om zijn werk te tonen – inclusief zijn beroemde Les raboteurs de parquet, of De vloerschrapers, die door de Salon was afgewezen – in de tweede editie, gehouden in 1876.

Caillebotte’s deelname aan de tentoonstelling werd met positieve kritieken begroet. Samen met de vriendschappen die hij had gesloten met kunstenaars als Edgar Degas en Pierre-Auguste Renoir, was dit voor hem aanleiding om verder te werken met de impressionisten. In 1877 exposeerde hij opnieuw zijn werk in hun jaarlijkse tentoonstelling, met Paris Street; Rainy Day als een van de meest gevierde hoogtepunten.

Parijse straat; regenachtige dag

Paris Street; Rainy Day toont een typisch Parijs kruispunt op een bijzonder druilerige dag. Het speelt zich af in de Carrefour de Moscou (tegenwoordig bekend als de Place de Dublin) in het 8e arrondissement, of “district” van de stad. Hoewel de scène eruit ziet als een momentopname, was de compositie perfect gepland. Haussmann-gebouwen – die in 1877 overal in Parijs verrezen als onderdeel van het grote moderniseringsproject van Baron Haussmann – verdwijnen naar de achtergrond; weerspiegelende, in de regen gedrenkte straten met kinderkopjes vormen de voorgrond; en stromen met paraplu’s bedekte figuren cascaderen over het doek.

Hoewel deze scenische keuze vandaag de dag misschien niet revolutionair lijkt, is het een van de belangrijkste bijdragen van het impressionisme aan de moderne kunst. Een vluchtige “impressie” van een hedendaags stadsgezicht, Paris Street; Rainy Day is ver verwijderd van de historische, mythologische en allegorische scènes die in traditionele Franse schilderijen te vinden zijn. Deze divergentie betekent echter niet dat de impressionisten niet geïnspireerd werden door andere stromingen. Caillebotte werd zelfs diepgaand beïnvloed door de fotografie, een kunstvorm die door zijn broer Martial werd beoefend.

Toen het impressionisme opkwam, was fotografie een nieuwe en baanbrekende praktijk. Geïnteresseerd in het verkennen van de artistieke mogelijkheden van deze ontluikende technologie, sneden veel impressionisten – met name Degas, een van Caillebotte’s beste vrienden – hun composities vaak uit alsof het openhartige foto’s waren. Deze benadering resulteerde in asymmetrische composities met onderwerpen die van het doek af leken te spatten.

Caillebotte paste deze techniek toe in veel van zijn schilderijen, waaronder Paris Street; Rainy Day. Het is vooral duidelijk in de manier waarop de kunstenaar zijn onderwerpen in de compositie plaatste – vooral de figuur uiterst rechts in het schilderij, die, met de helft van zijn lichaam buiten het kader, in een momentopname lijkt te lopen. Ook worden sommige figuren op de achtergrond gehinderd – niet door de rand van het doek, maar door voorbijgangers, paraplu’s en zelfs een paard.

Opzettelijk bijsnijden is niet de enige fotografische sensibiliteit die in Paris Street; Rainy Day tot uiting komt. Caillebotte wilde ook de manier oproepen waarop een camera op bepaalde objecten scherpstelt – namelijk onscherp op de achtergrond, overwegend helder op de voorgrond, en scherp in het midden. Caillebottes realistische stijl en hedendaagse invloeden lenen zich evenzeer voor deze techniek, omdat ze de kunstenaar in staat stelden zijn karakteristieke precieze streken te combineren met lossere, “impressionistische” penseelvoering.

Het schilderij vandaag

Paris Street; Rainy Day bleef in de familie Caillebotte tot 1955, toen het werd gekocht door de kunstverzamelaar Walter P. Chrysler Jr. Minder dan tien jaar later verkocht Chrysler het aan Wildenstein and Company, een historische kunsthandel, die het op zijn beurt in 1964 verkocht aan het Art Institute of Chicago.

Bijna 65 jaar later is Paris Street; Rainy Day nog steeds een hoogtepunt in de collectie van het museum. Net als andere belangrijke werken van het Art Institute of Chicago – waaronder A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte, Nighthawks, en American Gothic – bewijst dit baanbrekende schilderij dat elk onderwerp een meesterwerk kan inspireren.