Agens en inlichtingenofficieren
Spionnen die voor staten werken, vallen uiteen in twee categorieën: inlichtingenofficieren en agenten.
Inlichtingenofficieren
Inlichtingenofficieren zijn leden van inlichtingendiensten. Zij zijn hoog opgeleid in spionagetechnieken en het gebruik van agenten. Zij kunnen openlijk opereren en zich voordoen als vertegenwoordigers van buitenlandse inlichtingendiensten in hun gastland, of heimelijk onder de dekmantel van andere officiële functies, zoals diplomatiek personeel of handelsvertegenwoordigers.
Sommige inlichtingenofficieren kunnen onder een niet-officiële dekmantel opereren om te verhullen dat zij voor een inlichtingendienst werken – zich voordoen als zakenman, student of journalist bijvoorbeeld. In sommige gevallen werken zij “deep cover” onder valse namen en nationaliteiten. Zulke spionnen worden “illegalen” genoemd, omdat zij opereren zonder de bescherming die diplomatieke immuniteit biedt.
Agenten
In het Verenigd Koninkrijk is een agent, meer formeel bekend als een “heimelijke menselijke inlichtingenbron”, iemand die in het geheim informatie verstrekt aan een inlichtingenofficier. Hij is waarschijnlijk geen professionele “spion”, maar kan wel een basisopleiding in spionagemethoden hebben genoten. Een agent kan worden gemotiveerd door allerlei persoonlijke of ideologische factoren.
Verschillen in terminologie
Vaak ontstaat verwarring over wat wordt bedoeld met een officier en een agent. Andere landen gebruiken dezelfde terminologie op verschillende manieren. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld is een agent een lid van een inlichtingen- of veiligheidsdienst, zoals de FBI of de CIA. Dergelijke agentschappen noemen een menselijke inlichtingenbron een “informant” in plaats van een “agent.”
Hoe inlichtingenofficieren en agenten te werk gaan
Inlichtingenofficieren proberen rechtstreeks geheime inlichtingen te verzamelen en agenten te werven om namens hen inlichtingen te verkrijgen.
De methoden die inlichtingenofficieren gebruiken lopen sterk uiteen, en worden vaak alleen beperkt door hun vindingrijkheid. Zij maken vaak gebruik van de nieuwste technologie om af te luisteren, telefoongesprekken af te luisteren en heimelijk te communiceren. De menselijke relatie tussen inlichtingenofficieren en hun agenten blijft echter een sleutelelement van spionage.
Buitenlandse inlichtingendiensten trachten doorgaans netwerken van agenten op te zetten die zij gedurende een langere periode kunnen gebruiken, zodat zij een betrouwbare stroom van informatie kunnen verkrijgen. Agenten maken gebruik van vertrouwensrelaties en -posities om gevoelige informatie te verkrijgen. Zij kunnen ook op zoek gaan naar zwakke plekken bij degenen die met geheimen omgaan. Zij kunnen op de hoogte zijn van zwakke plekken in de beveiliging van hun organisatie die zij kunnen uitbuiten.
Cyberspionage
Spionageactiviteiten vinden ook plaats in cyberspace. Buitenlandse inlichtingendiensten maken in toenemende mate gebruik van internet en cybertechnieken om spionage te plegen tegen Britse belangen. Cyber kan om verschillende redenen een aantrekkelijke methode zijn om inlichtingen te vergaren:
- Het kan kosteneffectiever zijn dan traditionele middelen;
- Het feit dat het op afstand gebeurt, betekent dat de betrokkenen een extra laag van ontkenning hebben;
- De hoeveelheid gegevens die kan worden gestolen, is potentieel immens.
Cyber maakt ook de noodzaak van een menselijke agent overbodig, omdat het verzamelen van informatie op afstand kan gebeuren, zonder dat een inlichtingenofficier zijn bureau hoeft te verlaten, laat staan zijn land.
Naarmate we in ons dagelijks leven afhankelijker worden van internet, zal de dreiging van cyberspionage alleen maar toenemen. Daarom heeft de regering een Britse strategie voor cyberveiligheid gepubliceerd. Deze zal het Verenigd Koninkrijk helpen zijn voorsprong in cyberspace te behouden.
Voor meer informatie over hoe je je tegen deze dreiging kunt beschermen, zie de website van het Centre for the Protection of National Infrastructure (CPNI).