Does A Chocolate A Day Keep the Doctor Away?
Ryan Bradley, ND, MPH May, 2007
Op enkele uitzonderingen na zijn we dol op chocolade. Degenen die niet van chocolade houden, hebben dat meestal eerder te wijten aan een gebrek aan oefening dan aan een echte afkeer. Recente studies hebben aangetoond dat chocolade voordelen voor de gezondheid kan hebben, wat voor sommigen van ons moeilijk te geloven is en zeker handig voor anderen die maar het minste excuus nodig hebben. Maar wat is “chocolade” en wat zijn de gezondheidseigenschappen die eraan worden toegeschreven? Waarom is chocolade zo aantrekkelijk? Waarom heb ik er trek in? En is er een evenwicht tussen de gerapporteerde gezondheidsvoordelen en de gezondheidsrisico’s die het kan veroorzaken in sommige bevolkingsgroepen zoals mensen met diabetes die zorgvuldig op hun suiker- en vetinname letten? Ik hoop dat dit artikel wat meer duidelijkheid geeft over wat we weten over chocolade, de gezondheidsvoordelen ervan en enkele speciale aanbevelingen voor mensen met diabetes.
Wat is chocolade?
Chocolade is afkomstig van de gefermenteerde en gekookte bonen van de cacaoboom (Theobroma cacao) en werd oorspronkelijk geproduceerd in Centraal-Amerika en Mexico. In de Verenigde Staten bestaan er chocoladevariëteiten zoals pure, melk- en witte chocolade. Alle variëteiten bevatten cacaoboter, het vet dat van de cacaoboon wordt gemaakt, vervolgens toegevoegde suiker, en vaak vanille. Melkchocolade bevat zuivel en vaak puur melkvet plus cacaobestanddelen of likeur. Pure chocolade bevat minder of geen zuivelproducten en een hogere cacaoconcentratie. Witte chocolade bevat geen cacaovaste of vloeibare cacao en alleen cacaoboter.
De bovenstaande beschrijving is eigenlijk nog maar het begin van het complexe en majestueuze voedsel dat wij chocolade noemen! De hoofdingrediënten van chocolade vertellen ons heel weinig over de reacties – en de voordelen voor de gezondheid – die in dit mysterieuze en kostbare voedsel zitten. In de cacaobestanddelen zitten de volgende complexe moleculen die zeer actief zijn in ons lichaam:
- Verschillende belangrijke bioactieve amines, waaronder de nu bekende neurotransmitter serotonine, maar ook dopamine, fenylethylamine, tyramine en histamine.
- Serotonine en dopamine zijn krachtige antidepressiva en zijn ook betrokken bij de beloningswegen in de hersenen. Chocolade lijkt een stimulans te zijn voor de beloningswegen, vergelijkbaar met sigaretten of andere drugs, wat leidt tot ons verlangen.
- Phenyethylamine (PEA) is ook betrokken bij de beloningswegen in de hersenen en creëert een gevoel van gelukzaligheid en kan pijn verminderen. PEA komt vrij wanneer twee mensen verliefd worden, wat de toepasselijkheid van chocolade op Valentijnsdag versterkt.
- Tyramine en histamine zijn twee aminozuren die inwerken op bloedvaten en het hart. Histamine veroorzaakt verwijding, of het openen, van vaten, terwijl . Veel mensen zijn zeer gevoelig voor deze verbindingen, wat leidt tot hoofdpijn en allergie symptomen.
- Compounds in een klasse genaamd methylxanthines, waaronder cafeïne en theobromine die beide stimulerende middelen zijn. Cafeïne is welbekend, maar theobromine is een interessante verbinding omdat het de opening van de luchtwegen stimuleert en ook het hart stimuleert.
- Interessant is dat chocolade ook vetachtige verbindingen bevat die lijken op THC, het krachtige, bedwelmende ingrediënt in het kruid marihuana (chocolade bevat geen THC, maar kan de receptoren in onze hersenen gevoeliger maken voor de THC-achtige verbindingen die we zelf aanmaken!
- Ten slotte, maar daarom niet minder belangrijk, bevat chocolade krachtige antioxidantverbindingen die polyfenolen worden genoemd, een klasse verbindingen die ook wordt aangetroffen in andere beschermende voedingsmiddelen zoals rode wijn en groene thee. Het lijkt erop dat de polyfenolen verantwoordelijk zijn voor veel van de cardiovasculaire en metabole gezondheidsvoordelen van chocolade. Je hebt goede dingen gehoord over andere voedingsmiddelen die rijk zijn aan polyfenolen – namelijk rode wijn, donker gekleurde bessen, kaneel en groene thee – en chocolade (of technisch gezien cacao) is geen uitzondering.
Chocolade-onderzoek
Verschillende studies suggereren nu dat van cacao afgeleide polyfenolen de bloeddruk verlagen, de insulinegevoeligheid verbeteren, de totale antioxidantcapaciteit verhogen, LDL-cholesterol (“slecht” cholesterol) beschermen tegen oxidatie en HDL-cholesterol verhogen.
Een van de vroegst gepubliceerde klinische studies naar chocolade was een kort rapport van Taubert et al. in het Journal of the American Medical Association in 2003. Taubert en collega’s gaven gedurende 14 dagen 100g pure chocolade of 90g witte chocolade aan 13 oudere vrijwilligers met geïsoleerde hypertensie. Significante resultaten waren verlagingen van zowel de systolische (het bovenste getal) als de diastolische (het onderste getal) bloeddruk met respectievelijk 5,1 en 1,8 punten. In de studie van Taubert e.a. werden geen veranderingen in LDL- of HDL-cholesterol waargenomen.
Verder onderzoek naar hoge bloeddruk werd uitgevoerd door Grassi e.a. die 100 g pure chocolade (met 88mg polyfenolen) of 90 g witte chocolade toediende aan 20 mensen met essentiële hypertensie. Na 15 dagen constateerde hij een verlaging van de systolische bloeddruk (het hoogste cijfer) met 8,5 punten en een verbetering van de insulinegevoeligheid. Interessant is dat alleen pure chocolade deze effecten teweegbracht, wat suggereert dat de polyfenolen verantwoordelijk waren.
In een tweede studie, uitgevoerd bij gezonde mensen in 2005, vonden Grassi et al. een vergelijkbare verbetering van de insulinegevoeligheid, en ook een toename van de totale antioxidantcapaciteit, een vermindering van de oxidatie van LDL-cholesterol en een geringe toename van HDL-cholesterol.
De resultaten die suggereren dat chocolade het HDL-cholesterol verhoogt, worden verder bevestigd door de bevindingen van Murso e.a. in 2004, waarbij zij 45 gezonde vrijwilligers gedurende 3 weken 75 gram pure chocolade, met polyfenolen verrijkte pure chocolade of witte chocolade toedienden. Positieve bevindingen zijn onder meer een stijging van het HDL-cholesterol en een daling van een marker van LDL-oxidatie.
Eerdere studies ondersteunen ook het idee dat chocolade de LDL-oxidatie vermindert. Wang e.a. dienden toenemende doses (27, 53, en 80 g) chocolade toe aan mensen en zagen dosis-afhankelijke verminderingen in lipide oxidatie markers en dosis-afhankelijke toenames in antioxidant polyfenolen. Toen het onderzoeksteam van Wan e.a. in 2001 22 g cacaopoeder plus 16 g pure chocolade toevoegde aan het gemiddelde Amerikaanse dieet, vonden zij een vermindering van de LDL-oxidatie en een toename van de totale antioxidantcapaciteit gemeten met ORAC.
Melkchocolade vs. pure chocolade
Tot nu toe hebben alle beschreven studies pure chocolade onderzocht en vergeleken met witte chocolade, dus hoe zit het met melkchocolade? Wel, tot dusver lijken de meeste tekenen erop te wijzen dat melkchocolade niet dezelfde voordelen biedt. Serafini e.a. dienden bijvoorbeeld 100g pure chocolade, 100g pure chocolade met toegevoegde melk, of 100g melkchocolade toe aan 12 gezonde volwassenen. Melk toegevoegd aan de pure chocolade en de melkchocolade veroorzaakten een aanzienlijk lagere absorptie van de polyfenolen en verhoogden daarom de totale antioxidant capaciteit in het bloed niet in dezelfde mate als de pure chocolade alleen.
Extra voordelen
Een bijkomend cardiometabolisch gezondheidsvoordeel van pure chocolade lijkt een vermindering van de bloedplaatjes aggregatie, of stollingsneiging, van het bloed te zijn. Wanneer bloedklonters, of trombi, zich voortijdig vormen, kunnen ze losraken en een beroerte of hartaanval veroorzaken. Normaal gesproken worden aspirine of andere antistollingsmedicijnen, zoals warfarine, ingenomen om het bloed te “verdunnen” of deze kleverigheid te verminderen.
Echter, volgens de resultaten van een gerandomiseerd onderzoek door Innes et al. in 2003, kunnen polyfenolen van pure chocolade ook de aggregatie van bloedplaatjes verminderen. De gunstige effecten van pure chocolade werden niet waargenomen bij melk- of witte chocolade, opnieuw suggererend dat de pure polyfenolen van cruciaal belang zijn voor deze werking. De antistollingseffecten van chocolade worden nog versterkt door de resultaten van de GeneSTAR studie. GeneSTAR is bedoeld om genetische verschillen in de cardioprotectieve effecten van aspirine te bestuderen, maar de studie stuitte ook op een beschermend effect van chocolade. Ongeveer 140 mensen weigerden chocolade uit hun dieet te schrappen tijdens hun deelname aan de studie en dus volgden de onderzoekers deze groep apart. Zij ontdekten dat chocolade-eters in vergelijking met anderen een tragere bloedstolling vertoonden. Hoewel het beschermende effect van chocolade ongeveer 1/10e was van dat van aspirine, lijkt de belangrijkste werking hetzelfde te zijn.
Niet alle studies naar chocolade hebben positieve veranderingen aangetoond in markers van cardiovasculaire of metabolische gezondheid. Farouque e.a. dienden gedurende zes weken op gerandomiseerde wijze een chocoladepolyfenolrijke drank of een placebo toe aan 40 mensen met bekende hartziekten. Er werden geen veranderingen in de vasculaire functie waargenomen, noch verschillen in cellulaire adhesiemoleculen (een sterke marker van atherosclerose).
Gerapporteerde cardiometabolische voordelen van pure chocolade:
- Verbetert bloeddruk
- Verbetert insulinegevoeligheid
- Verhoogt HDL (“goed”) cholesterol
- Vermindert oxidatie van LDL (“slecht”) cholesterol
- Verhoogt totale antioxidant capaciteit
- Vermindert stolling van het bloed
Chocolade als behandeling?
Hoewel pure chocolade consistente voordelen lijkt te hebben voor cardiometabolische risicofactoren is het voorbarig om het als een “behandeling” te beschouwen, maar eerder als een onderdeel van een hart gezond dieet rijk aan groenten, volwaardige voeding en andere polyfenol-rijke ingrediënten. Toch lijkt het erop dat zelfs kleine hoeveelheden pure chocolade voordelen hebben voor de gezondheid en zonder schuldgevoel geconsumeerd moeten worden. Er zijn wel een paar belangrijke kanttekeningen te plaatsen:
Eet alleen pure chocolade. Tot nu toe is het overgrote deel van de gezondheidseffecten van chocolade alleen gevonden in pure chocolade. Melkchocolade en witte chocolade bevatten alle suiker en vet, maar niet de gezonde polyfenolen.
Wees voorzichtig met hoge doses chocolade als u antistollingsmedicijnen gebruikt, zoals warfarine, Plavix, of aspirine in hoge doses (vooral als u gemakkelijk blauwe plekken krijgt door aspirine). Hoewel dit slecht is onderzocht, zijn er aanwijzingen voor een mogelijke interactie tussen pure chocolade en deze medicijnen, en laboratoriumonderzoek is nodig als u regelmatig pure chocolade of cacao gaat eten.
Als u diabetes heeft, telt de suiker in chocolade nog steeds mee voor uw totale koolhydraatinname. Er zijn echter chocolades met een zeer laag suikergehalte verkrijgbaar, en hoewel deze in het begin bitter zijn, is het een aangeleerde smaak.
Er zijn maar weinig studies verricht bij mensen met diabetes, en daarom is er weinig bekend over de gezondheidsvoordelen van chocolade bij deze groep. In feite is de insulinegevoeligheid alleen bestudeerd bij mensen zonder diabetes.
Hopelijkerwijs zullen in de toekomst grotere studies testen of chocolade echt gunstig is voor de cardiovasculaire gezondheid op de lange termijn. Alsof we nog meer redenen nodig hadden om van pure chocolade te genieten…
1. Bruinsma, K. and D.L. Taren, Chocolate: food or drug? J Am Diet Assoc, 1999. 99(10): p. 1249-56.
2. Pastore, P., et al., Determination of biogenic amines in chocolate by ion chromatographic separation and pulsed integrated amperometric detection with implemented wave-form at Au disposable electrode. J Chromatogr A, 2005. 1098(1-2): p. 111-5.
3. Taubert, D., et al., Chocolate and blood pressure in elderly individuals with isolated systolic hypertension. Jama, 2003. 290(8): p. 1029-30.
4. Grassi, D., et al., Cocoa reduces blood pressure and insulin resistance and improves endothelium-dependent vasodilation in hypertensives. Hypertensie, 2005. 46(2): p. 398-405.
5. Grassi, D., et al., Short-term administration of dark chocolate is followed by a significant increase in insulin sensitivity and a decrease in blood pressure in healthy persons. Am J Clin Nutr, 2005. 81(3): p. 611-4.
6. Mursu, J., et al., Dark chocolate consumption increases HDL cholesterol concentration and chocolate fatty acids may inhibit lipid peroxidation in healthy humans. Free Radic Biol Med, 2004. 37(9): p. 1351-9.
7. Wang, J.F., et al., A dose-response effect from chocolate consumption on plasma epicatechin and oxidative damage. J Nutr, 2000. 130(8S Suppl): p. 2115S-9S.
8. Wan, Y., et al., Effects of cocoa powder and dark chocolate on LDL oxidative susceptibility and prostaglandin concentrations in humans. Am J Clin Nutr, 2001. 74(5): p. 596-602.
9. Serafini, M., et al., Plasma antioxidanten uit chocolade. Nature, 2003. 424(6952): p. 1013.
10. Innes, A.J., et al., Pure chocolade remt bloedplaatjesaggregatie bij gezonde vrijwilligers. Bloedplaatjes, 2003. 14(5): p. 325-7.
11. Onbekend. Abstract 4101. American Heart Association Scientific Sessions. 2006.
12. Farouque, H.M., et al., Acute en chronische effecten van flavanolrijke cacao op de vasculaire functie bij personen met coronaire hartziekte: een gerandomiseerde dubbelblinde placebogecontroleerde studie. Clin Sci (Lond), 2006. 111(1): p. 71-80.