Gastro-enteritis bij de borstgevoede baby
In dit artikel wordt specifiek ingegaan op infecties van het maag-darmkanaal omdat dit de meest voorkomende acute ziekte bij zuigelingen is, waarvan te veel artsen en andere gezondheidswerkers vinden dat moeders de borstvoeding moeten onderbreken. Helaas worden alle mogelijke acute infecties bij hun borstvoedende baby of peuter als reden gegeven voor moeders om de borstvoeding te stoppen of te onderbreken. De hier genoemde principes gelden ook voor elke acute zuigelingeninfectie. Opgemerkt moet worden dat vele soorten ziekten die niet door gastro-enteritis worden veroorzaakt, braken en diarree kunnen veroorzaken. Typisch zijn infecties buiten het maagdarmkanaal; bijvoorbeeld longontsteking. Of, een ander voorbeeld, blindedarmontsteking. Als ouders twijfelen of het hier om iets anders gaat dan een “buikinfectie”, moet de baby onmiddellijk door een arts worden onderzocht.
Gastro-enteritis bij de baby die borstvoeding krijgt (braken en diarree door infectie)
Omwille van een heel systeem van op elkaar inwerkende immuunfactoren aanwezig in de moedermelk, krijgen uitsluitend borstgevoede baby’s slechts zelden gastro-enteritis (een infectie van het darmkanaal, meestal te wijten aan een virus zoals het rotavirus, of minder vaak, aan bacteriën of andere micro-organismen). Als de uitsluitend met borstvoeding gevoede baby toch gastro-enteritis krijgt, is het ongebruikelijk dat deze ernstig is en bijna altijd is het mild. En de beste behandeling voor gastro-enteritis is voortzetting van de borstvoeding. De immuunfactoren aanwezig in moedermelk voorkomen niet alleen gastro-enteritis, ze helpen ook om het te genezen, en een aantal factoren aanwezig in moedermelk helpen de darmen te genezen.
Zelfs gedeeltelijk borstgevoede baby’s/peuters zijn relatief immuun voor het krijgen van gastro-enteritis.
Daarom is de eerste stap in de behandeling van gastro-enteritis door te gaan met het geven van borstvoeding, zo vaak als de baby maar wil. Niet alleen zal het blijven geven van borstvoeding helpen bij het behandelen van de infectie, maar borstvoeding zal ook de hydratatie van de baby op peil houden. Als de baby al eet maar niet wil eten terwijl hij ziek is, is het goed om tijdelijk te stoppen met andere voeding en alleen door te gaan met borstvoeding. Aan de andere kant, als hij wel wil eten, moet hij toestemming krijgen om te eten.
In de regel is borstvoeding de enige behandeling die nodig is voor de overgrote meerderheid van de gevallen van gastro-enteritis. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie, pagina 10: “Borstvoeding moet altijd worden voortgezet.”
Borstvoeding is meer dan melk
Het mag niet worden vergeten hoeveel troost en geborgenheid de baby of peuter krijgt van borstvoeding. Dit is vooral belangrijk wanneer de baby ziek is en zich misschien ellendig voelt. Bovendien geeft een baby die borstvoeding geeft als hij ziek is, de ouders de geruststelling dat de baby niet zo ziek is dat zij zich zorgen hoeven te maken (meer dan ouders zich gewoonlijk zorgen maken). Borstvoeding kalmeert en stelt de baby dus gerust; en het feit dat de baby troost uit de borstvoeding haalt, stelt de moeder gerust en kalmeert.
Maar hoe gaan we om met het overgeven en de diarree?
Zolang de baby goed gehydrateerd blijft door de borstvoeding, is er geen andere behandeling nodig.
De enige andere behandeling die nodig zou kunnen zijn, met een sterke nadruk op “zou kunnen”, in ernstigere gevallen (zeldzaam bij baby’s die uitsluitend borstvoeding krijgen) is orale rehydratieoplossing. Alle soorten orale rehydratatieoplossingen zijn alleen nodig als de borstvoeding niet aan de behoeften van de baby voldoet. Sommige kinderartsen/gezinsartsen bevelen echter speciale oplossingen aan “bij het eerste teken van gastro-enteritis”, een absurde aanbeveling bij een baby of peuter die borstvoeding krijgt.
Het kan gebeuren dat borstvoeding alleen niet volstaat om in de behoeften van de baby te voorzien, bijvoorbeeld als de melktoevoer van de moeder om welke reden dan ook is afgenomen. In de gebruikelijke situatie zou dit pas gebeuren als de baby voldoende vaste voeding eet. Als de baby echter vaker borstvoeding wil geven, wat waarschijnlijk is als de baby zich niet goed voelt, zal de melkproductie toenemen. In zeldzame gevallen is het vochtverlies bij de baby/peuter zo snel of overvloedig dat de baby lethargisch wordt en geen borstvoeding geeft. Orale uitdrogingsvloeistoffen kunnen worden geprobeerd, maar vaak neemt de baby/peuter ook die niet. In dat geval moeten de ouders onmiddellijk medische hulp voor de baby zoeken.
Het zal u misschien interesseren dat orale rehydratatievloeistoffen werden ontwikkeld voor landen met weinig middelen, waar de hoge kosten van intraveneuze rehydratatie en de noodzaak van ziekenhuisopname om het toe te dienen een grote last leggen op de middelen voor gezondheidszorg. Bovendien zijn de hydratatietoestand en het algemene welzijn van de baby op veel plaatsen waar weinig middelen beschikbaar zijn, moeilijk te controleren wanneer er weinig gezondheidswerkers zijn voor veel zieke baby’s/peuters en het laboratorium misschien niet zo betrouwbaar is als het zou moeten zijn. Orale rehydraterende oplossingen geven de juiste hoeveelheid water en zouten (natrium en kalium) voor de meeste baby’s en zijn speciaal zo gemaakt dat een liter (of kwart, meer of minder) van de oplossing een stuiver kost. De fabrikanten van zuigelingenvoeding, die altijd op zoek zijn naar een snelle manier om geld te verdienen aan zieke baby’s, verkopen nu orale rehydratatieoplossingen (en onderhoudsoplossingen, die onnodig zijn voor een baby die borstvoeding krijgt) voor vele dollars per liter. De laatste keer dat ik keek kostte 1 liter orale elektrolytoplossing 12 dollar (voor een mengsel van water en zout! De winstmarge moet enorm zijn).
In het verleden, voordat de formulebedrijven zich ermee gingen bemoeien, werd diarree, vooral als het gepaard ging met overgeven, behandeld met regelmatige, kleine hoeveelheden vloeistof die aan de baby werden gegeven. Frisdrank (jakkes) werd vaak aanbevolen. Sommige artsen gaven zelfs de instructie om een cola (rijk aan natrium) af te wisselen met een andere (rijk aan kalium).
In feite krijgt de baby bij borstvoeding vaak kleine beetjes. De moeder houdt de baby in wezen bijna constant aan de borst. Na de eerste grote hoeveelheid moedermelk aan het begin van een voeding (bijvoorbeeld nadat de baby uit zijn slaap is ontwaakt), krijgt de baby daarna nog maar kleine hoeveelheden melk en het zuigen aan de borst helpt de maag van de baby leeg te zuigen (gastrocolische reflex), waardoor overgeven wordt beperkt. Wat als de baby braakt? De moeder moet hem weer aan de borst leggen.
Nog zeldzamer bij de uitsluitend borstgevoede baby is het nodig de baby te rehydrateren met een intraveneuze oplossing.
Medicijnen om braken en diarree te voorkomen
Het is belangrijk te beseffen dat medicijnen om braken en diarree te voorkomen bijna nooit nodig zijn en meestal toch niet werken. En schadelijk kunnen zijn. Zelfs als ze wel lijken te werken, is het geen goed idee ze te gebruiken. Braken en diarree zijn de methode van het lichaam om de darmen te ontdoen van het virus of de bacterie en van de toxines die door deze ziektekiemen worden gevormd. Behandeling van braken en diarree met medicijnen kan de ziekte juist verlengen en doen terugkeren.
– Dimenhydrinaat (Gravol) is een antihistaminicum dat vaak oraal of als rectale zetpil wordt gebruikt om braken tegen te gaan. Er is geen goed bewijs dat het braken daadwerkelijk vermindert. Het kan echter wel overmatige slaperigheid (lethargie) veroorzaken, wat het klinische beeld kan verwarren: Is de baby lethargisch vanwege het medicijn of omdat hij zieker wordt? Dergelijke geneesmiddelen mogen niet worden gebruikt.
– Loperamide (Imodium), dat de diarree moet verminderen, mag ook niet worden gebruikt, om dezelfde reden als hierboven vermeld: diarree is de manier van het lichaam om zich te ontdoen van de kiemen en toxines die de darmontsteking veroorzaken.
– Antibiotica zijn zelden of nooit nodig bij gewone gastro-enteritis, omdat de meeste gastro-enteritis wordt veroorzaakt door virussen (norovirus, bijvoorbeeld) en niet door bacteriën. Zelfs als ze door bacteriën worden veroorzaakt, zijn ze geen goed idee, behalve in ongewone omstandigheden.
Het beste “medicijn” tegen braken en diarree als gevolg van een infectie is borstvoeding.
Lange diarree
In het typische geval van gastro-enteritis duurt het braken meestal niet langer dan twee of drie dagen en de diarree zelden veel langer dan een week of zo.
Als de diarree langer dan een week of zo duurt, is dat vaak te wijten aan het feit dat baby’s vetarm voedsel eten, typisch en “traditioneel” het “BRAT” dieet dat in de jaren zestig en daarvoor veel werd aanbevolen als een langzame “zachte” manier om met eten te beginnen na een gastro-enteritis: banaan, rijst, appelmoes en toast. Het is al gezegd dat als het kind met gastro-enteritis wil eten, hij moet blijven eten, maar het voedsel moet niet vetarm zijn. Door vet aan het dieet van het kind toe te voegen, zal de “langdurige” diarree meestal stoppen. Merk op dat moedermelk veel vet bevat, vooral als de moeder al meer dan een jaar borstvoeding geeft.
Verschillende bedrijven, waaronder formulebedrijven, zijn begonnen met het produceren van speciale producten voor diarree, vooral “orale rehydraterende oplossingen” met wortels en rijst. Echt, wortels en rijst? Waarvoor? Al dat vetarme spul verlengt de diarree en levert natuurlijk veel geld op voor de fabrikanten van flesvoeding, die drie keer winnen: één keer voor de flesvoeding die het kind het risico op diarree geeft, de tweede keer voor de “speciale” flesvoeding voor diarree, en de derde keer voor die wortel-rijst-rotzooi.
De stoelgang van de uitsluitend borstgevoede baby kan op diarree lijken
De stoelgang van uitsluitend borstgevoede baby’s is vaak vrij los, zelfs waterig. Bovendien kan de stoelgang frequent zijn (7 of 8 keer of zelfs meer op een dag is niet zeldzaam), en kan groen zijn of helemaal geen substantie lijken te hebben. Zolang de baby goed aan de borst drinkt, over het algemeen tevreden is en goed in gewicht toeneemt, is er geen probleem. Als echter niet aan al deze drie voorwaarden is voldaan, kan er iets mis zijn. Maar let op: een hongerige baby die veel op zijn vingers zuigt, kan tevreden lijken, dus dit “teken” dat alles in orde is, is misschien geen goed teken dat alles in orde is.
Een oorzaak van frequente groene stoelgang, soms zelfs met kleine hoeveelheden bloed, kan te wijten zijn aan een laat beginnende verminderde melktoevoer .De manier om dit aan te pakken is om de baby meer melk uit de borst te laten drinken.
Overgeven
Overgeven is anders dan braken omdat het overgeven meestal met kracht gaat en buiten het normale gedragspatroon van de baby valt. Vaak is de baby gewoon niet zijn “normale zelf”. Bij spugen komt de melk vaak naar boven, bijna zonder dat iemand het merkt. Niet de baby, en niet de ouders, totdat de ouder die de baby vasthoudt zijn/haar schouder nat voelt worden.
Als de baby goed uit de borst drinkt, goed in gewicht toeneemt en over het algemeen een blije baby is, dan is spugen, ook al is het veel, niet erg. Sterker nog, het is waarschijnlijk goed. Moedermelk zit vol met immuunfactoren (niet alleen antilichamen, maar ook tientallen andere die allemaal op elkaar inwerken). Deze immuunfactoren beschermen de baby tegen invasies van bacteriën en virussen door de slijmvliezen van de baby te bekleden (de slijmvliezen van de darmen, de luchtwegen en elders). Deze bekleding, deze barrière, voorkomt dat de bacteriën en virussen het lichaam en het bloed van de baby binnendringen. Een baby die spuugt, heeft een dubbele bescherming: deze barrière wordt gevormd wanneer de baby de melk drinkt en deze naar de maag gaat en vervolgens wanneer hij de melk uitspuugt. Dit kan bijzonder belangrijk zijn omdat het bovenste deel van de darmen en de luchtwegen het meest worden blootgesteld aan bacteriën en virussen. Ik gebruik dit voorbeeld vaak om aan te tonen dat borstvoeding zo anders is dan fles- en flesvoeding. Het uitspugen van flesvoeding is, als alles goed gaat, waarschijnlijk niet erg. Het uitspugen van moedermelk, als al het andere goed gaat, is waarschijnlijk goed. Goed, omdat de immuunfactoren die het slokdarmslijmvlies bedekken, worden aangevuld door het spugen.