Tijdens het eind van de veertiger en het begin van de vijftiger jaren leek het vooruitzicht van communistische ondermijning in binnen- en buitenland voor veel mensen in de Verenigde Staten angstaanjagend reëel. Deze angsten bepaalden en, in sommige gevallen, tastten de politieke cultuur van het tijdperk aan. Voor veel Amerikanen was de Republikeinse Senator Joseph R. McCarthy uit Wisconsin het meest blijvende symbool van deze “Rode Angst”. Senator McCarthy probeerde bijna vijf jaar lang tevergeefs communisten en andere linkse “loyaliteitsrisico’s” in de Amerikaanse regering aan de kaak te stellen. In de hyperverdachte sfeer van de Koude Oorlog waren insinuaties van ontrouw genoeg om veel Amerikanen ervan te overtuigen dat hun regering vol zat met verraders en spionnen. McCarthy’s beschuldigingen waren zo intimiderend dat maar weinig mensen zich tegen hem durfden uit te spreken. Pas toen hij in 1954 het leger aanviel, leverden zijn acties hem de censuur van de Amerikaanse Senaat op.
De Koude Oorlog
In de jaren na het einde van de Tweede Wereldoorlog leken gebeurtenissen in binnen- en buitenland voor veel Amerikanen te bewijzen dat de “Rode Dreiging” reëel was. In augustus 1949 bijvoorbeeld liet de Sovjet-Unie haar eerste atoombom ontploffen. Later dat jaar riepen communistische troepen de overwinning uit in de Chinese burgeroorlog en werd de Volksrepubliek China opgericht. In 1950 viel het door de Sovjet-Unie gesteunde leger van Noord-Korea de pro-westerse buren in het zuiden binnen; als reactie daarop traden de Verenigde Staten toe tot het conflict aan de zijde van Zuid-Korea.
Tegzelfdertijd begon de door de Republikeinen geleide House Un-American Activities Committee (bekend als HUAC) een vastberaden campagne om communistische subversie in eigen land uit te roeien. Tot de doelwitten van HUAC behoorden linkse rakkers in Hollywood en liberalen op het ministerie van Buitenlandse Zaken. In 1950 nam het Congres de McCarran Internal Security Act aan, die vereiste dat alle “subversieven” in de Verenigde Staten zich onder toezicht van de regering moesten stellen. (President Truman sprak zijn veto uit over de wet – hij zei dat het “een aanfluiting zou maken van onze Bill of Rights” – maar een meerderheid in het Congres herriep zijn veto.
Joseph McCarthy en de opkomst van het McCarthyisme
Al deze factoren samen creëerden een sfeer van angst en vrees, die een geschikte omgeving bleek te zijn voor de opkomst van een overtuigd anticommunist als Joseph McCarthy. In die tijd was McCarthy een senator uit Wisconsin die in 1946 de verkiezingen had gewonnen na een campagne waarin hij zijn tegenstander bekritiseerde omdat die geen dienst had genomen tijdens de Tweede Wereldoorlog, terwijl hij zijn eigen heldendaden in oorlogstijd benadrukte.
In februari 1950, toen hij voor de Ohio County Women’s Republican Club in Wheeling, West Virginia, verscheen, hield McCarthy een toespraak die hem in de nationale schijnwerpers zette. Zwaaiend met een stuk papier in de lucht, verklaarde hij dat hij een lijst had van 205 bekende leden van de Communistische Partij die “werkten en het beleid bepaalden” in het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
De volgende maand stelde een subcommissie van de Senaat een onderzoek in en vond geen bewijs van enige subversieve activiteiten. Bovendien keurden veel van McCarthy’s Democratische en Republikeinse collega’s, waaronder president Dwight Eisenhower, zijn tactiek af (“Ik ga niet in de goot met deze man”, zei de president tegen zijn assistenten). Toch ging de senator door met zijn zogenaamde Red-baiting campagne. In 1953, aan het begin van zijn tweede termijn als senator, kreeg McCarthy de leiding over het Committee on Government Operations, wat hem in staat stelde nog uitgebreider onderzoek te doen naar de vermeende communistische infiltratie in de federale regering. In hoorzitting na hoorzitting ondervroeg hij op agressieve wijze getuigen in wat velen gingen zien als een flagrante schending van hun burgerrechten. Ondanks het ontbreken van enig bewijs van ondermijning, verloren meer dan 2000 overheidsmedewerkers hun baan als gevolg van McCarthy’s onderzoeken.
“Heeft u geen gevoel voor fatsoen, meneer?”
In april 1954 richtte Senator McCarthy zijn aandacht op het “blootleggen” van de vermeende communistische infiltratie in de krijgsmacht. Veel mensen waren bereid geweest hun ongemak met McCarthy te negeren tijdens de campagne van de senator tegen overheidsdienaren en anderen die zij als “elites” zagen; nu echter begon hun steun te tanen. Vrijwel onmiddellijk begon het aura van onkwetsbaarheid, dat McCarthy bijna vijf jaar lang had omringd, te verdwijnen. Eerst ondermijnde het leger de geloofwaardigheid van de senator door bewijs aan te tonen dat hij had geprobeerd een voorkeursbehandeling voor zijn assistenten te verkrijgen toen zij werden opgeroepen. Toen kwam de fatale klap: het besluit om de “Army-McCarthy” hoorzittingen op de nationale televisie uit te zenden. Het Amerikaanse volk zag hoe McCarthy getuigen intimideerde en ontwijkende antwoorden gaf als ze werden ondervraagd. Toen hij een jonge legeradvocaat aanviel, donderde de hoofdraadsman van het leger: “Heeft u geen gevoel voor fatsoen, meneer?” De Army-McCarthy hoorzittingen werden door veel waarnemers gezien als een beschamend moment in de Amerikaanse politiek.
De val van Joseph McCarthy
Tegen de tijd dat de hoorzittingen voorbij waren, had McCarthy de meeste van zijn bondgenoten verloren. De Senaat stemde voor een veroordeling van hem voor zijn “onvergeeflijke,” “laakbare,” “vulgaire en beledigende” gedrag “onbetamelijk voor een senator.” Hij behield zijn baan maar verloor zijn macht, en stierf in 1957 op 48-jarige leeftijd.