2007 Scholen Wikipedia Selectie. Gerelateerde onderwerpen: Centraal & Zuid-Amerikaanse geografie
Kaap Hoorn vanuit het zuiden.
De Hermieteilanden (midden) en Kaap Hoorn (rechtsonder) gezien vanuit de ruimte.
Cape Horn (Nederlands: Kaap Hoorn; Spaans: Cabo de Hornos; genoemd naar de stad Hoorn in Nederland) is de meest zuidelijke landtong van de Tierra del Fuego archipel in het zuiden van Chili. Hij wordt algemeen beschouwd als het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika. Kaap Hoorn is de meest zuidelijke van de grote kapen, en markeert de noordelijke grens van de Drake Passage; jarenlang was het een belangrijke mijlpaal op de klipperroute, waarlangs zeilschepen handel rond de wereld dreven. De wateren rond de kaap zijn echter bijzonder gevaarlijk vanwege de harde wind, de grote golven en de ijsbergen; deze gevaren hebben de kaap berucht gemaakt als een kerkhof voor zeelieden.
Heden ten dage is de noodzaak voor vrachtschepen om via de Hoorn te varen sterk verminderd door het Panamakanaal. Toch wordt het zeilen rond de Hoorn algemeen beschouwd als een van de grootste uitdagingen in de zeilsport, en een aantal recreatieve zeilers blijft deze route varen, soms als onderdeel van een wereldomzeiling. Verschillende belangrijke oceaanzeilwedstrijden, met name de Vendée Globe, varen rond de wereld via de Hoorn, en snelheidsrecords voor rond de wereld zeilen volgen dezelfde route.
Geografie
Het zuidelijke deel van Zuid-Amerika, met inbegrip van Kaap Hoorn, de Drake Passage, en de Zuid Shetland Eilanden.
Kaap Hoorn is het meest zuidelijke punt van land dat nauw verbonden is met Zuid-Amerika; het ligt op 55°59′00″S, 067°16′00″WL, op Isla Hornos de Hermite-eilanden, aan het zuidelijke uiteinde van de Vuurland-archipel. Het markeert de noordelijke rand van de Drake Passage, de zeestraat tussen Zuid-Amerika en Antarctica. De scheidslijn tussen de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan loopt langs de meridiaan van Kaap Hoorn, van Vuurland tot de Zuidelijke Oceaan.
Kaap Hoorn kreeg oorspronkelijk de Nederlandse naam “Kaap Hoorn”, ter ere van de Nederlandse stad Hoorn; in een typisch voorbeeld van valse vrienden, werd de Hoorn in het Engels bekend als “Cape Horn”, en in het Spaans als “Cabo de Hornos” (wat letterlijk “Kaap van de Ovens” betekent). De kaap wordt algemeen beschouwd als het meest zuidelijke punt van Zuid-Amerika; het is echter geen echte kaap van het Amerikaanse vasteland, want hij ligt op een klein eiland, het Hoornse eiland (Isla Hornos), het meest zuidelijke van de Hermieten-eilanden. (Het zuidelijkste punt van het Zuid-Amerikaanse vasteland is Kaap Froward; het zuidelijkste punt van land op het continentaal plat van Zuid-Amerika ligt op de Diego Ramirez-eilanden). Een kaap op het nabijgelegen Hoste Island, 56 kilometer naar het noordwesten, wordt Valse Kaap Hoorn genoemd, omdat zeelieden die vanuit het westen naderden, deze zouden zien in een soortgelijke configuratie als de echte Kaap Hoorn; aangezien de Wollaston-eilanden pal ten oosten van de valse kaap liggen, veroorzaakte deze vergissing verschillende schipbreuken.
Het hoofdgebouw van het Chileense vuurtorenstation.
De kaap ligt binnen de Chileense territoriale wateren, en de Chileense marine onderhoudt een station op het eiland Hoorn, bestaande uit een woning, een utiliteitsgebouw, een kapel en een vuurtoren; de marine ondersteunt een vuurtorenwachter en zijn gezin (de enige bewoners van het eiland). Op korte afstand van het hoofdstation staat een gedenkteken, waaronder een groot beeldhouwwerk met het silhouet van een albatros, ter ere van de zeelieden die omkwamen bij hun poging “de Hoorn te ronden”.
Klimaat
Het klimaat in de regio is over het algemeen koel, als gevolg van de zuidelijke breedtegraad. Er zijn geen weerstations in de eilandengroep met inbegrip van Kaap Hoorn; uit een onderzoek in 1882-1883 bleek echter een jaarlijkse regenval van 1.357 millimeter, met een gemiddelde jaartemperatuur van 5,2 °C (41,4 °F). Er werd een gemiddelde wind van 30 kilometer per uur gemeten, met windvlagen van meer dan 100 kilometer per uur in alle seizoenen.
Huidige weergegevens voor Ushuaia, 146 kilometer naar het noorden, laten zien dat de gemiddelde zomertemperatuur (januari-februari) varieert van 14 °C tot 5 °C; in de winter (juli) varieert de gemiddelde temperatuur van 4 °C tot -2 °C. De bewolking is over het algemeen hoog. De bewolking is over het algemeen hoog, met gemiddelden van 5,2 achtste in mei en juli tot 6,4 achtste in december en januari. De neerslag is het hele jaar door hoog: het weerstation op de nabijgelegen Diego Ramirez-eilanden, 109 kilometer zuidwestelijk in de Drake Passage, laat de meeste neerslag zien in maart, met een gemiddelde van 137,4 millimeter; terwijl oktober, met de minste neerslag, nog steeds een gemiddelde van 93,7 millimeter laat zien. De wind is over het algemeen hard, vooral in de winter. In de zomer is de wind bij Kaap Hoorn tot 5% van de tijd stormkrachtig, met over het algemeen goed zicht; in de winter echter komt stormkracht tot 30% van de tijd voor, vaak met slecht zicht.
Politiek
De eilanden rond Kaap Hoorn.
Kaap Hoorn maakt deel uit van de gemeente Cabo de Hornos (het vroegere Navarino), waarvan Puerto Williams de hoofdstad is; deze maakt op haar beurt deel uit van de provincie Antártica Chilena, waarvan Puerto Williams eveneens de hoofdstad is. Het gebied maakt deel uit van de regio Magallanes y la Antártica Chilena van Chili.
De Argentijnse stad Ushuaia is de belangrijkste gemeente in de regio, met 50.000 inwoners; Puerto Toro, een paar kilometer ten zuiden van Puerto Williams, is de dichtstbijzijnde stad bij de kaap, en de meest zuidelijke stad ter wereld. Afbraak van de ozonlaag is een belangrijk probleem voor de bewoners van de regio, omdat de punt van Zuid-Amerika ver genoeg naar het zuiden ligt om te worden beïnvloed door het gat in de ozonlaag van Antarctica.
Zeilroutes
Er zijn een aantal potentiële zeilroutes rond de punt van Zuid-Amerika. De Straat van Magellan, tussen het vasteland en Vuurland, is een belangrijke – zij het smalle – doorgang, die al lang voor de ontdekking van Kaap Hoorn voor de handel werd gebruikt; het Beagle-kanaal, tussen Vuurland en Isla Navarino, biedt een potentiële, zij het moeilijke route; en er zijn diverse doorgangen rond de Wollaston- en Hermite-eilanden ten noorden van Kaap Hoorn.
Al deze passages zijn echter berucht om hun verraderlijke wilgenwinden, die een schip zonder waarschuwing kunnen treffen; gezien de nauwe breedte van deze routes is er een aanzienlijk risico dat het op de rotsen wordt gedreven. De open wateren van de Drake Passage, ten zuiden van Kaap Hoorn, bieden met een breedte van ongeveer 650 kilometer (400 mijl) verreweg de breedste route; deze doorgang biedt voldoende ruimte om te manoeuvreren als de wind verandert, en is de route die door de meeste schepen en zeilboten wordt gebruikt, ondanks de mogelijkheid van extreme golfcondities.
Scheepvaartrisico’s
Er zijn verschillende factoren die van de doorvaart rond Kaap Hoorn een van de gevaarlijkste scheepvaartroutes ter wereld maken: de woeste zeilomstandigheden in de Zuidelijke Oceaan in het algemeen; de geografie van de doorvaart ten zuiden van de Hoorn; en de extreem zuidelijke breedtegraad van de Hoorn, op 56° zuiderbreedte. (Ter vergelijking: Kaap Agulhas op het zuidelijkste puntje van Afrika ligt op 35° zuiderbreedte; Stewart Island aan de zuidkant van Nieuw-Zeeland ligt op 47° zuiderbreedte.)
De heersende winden op breedtegraden onder 40° zuiderbreedte kunnen vrijwel ononderbroken van west naar oost over de wereld waaien, wat aanleiding geeft tot de “roaring forties” en de nog woestere “furious fifties” en “screaming sixties”. Deze winden zijn op zichzelf al gevaarlijk genoeg om schepen die naar het oosten reizen de neiging te geven in het noordelijke deel van de jaren veertig te blijven (d.w.z. niet ver onder 40° zuiderbreedte); om Kaap Hoorn te ronden moeten schepen echter zuidwaarts gaan tot 56° zuiderbreedte, ruim in de zone van de hevigste winden. Deze winden worden bij Kaap Hoorn nog versterkt door het trechtereffect van de Andes en het Antarctisch schiereiland, die de winden in de relatief nauwe Drake Passage kanaliseren.
De sterke winden van de Zuidelijke Oceaan geven aanleiding tot navenant grote golven; deze golven kunnen enorme afmetingen bereiken als zij zich rond de Zuidelijke Oceaan voortbewegen, zonder enige onderbreking van land. Bij de Hoorn stuiten deze golven echter op een gebied van ondiep water ten zuiden van de Hoorn, waardoor de golven korter en steiler worden en het gevaar voor schepen sterk toeneemt. Als de sterke oostwaartse stroming door de Drake Passage een tegengestelde oostenwind ontmoet, kan dit de golven nog verder doen aanzwellen. Naast deze “normale” golven is het gebied ten westen van de Hoorn bijzonder berucht om de “rogue waves”, die een hoogte van 30 meter kunnen bereiken.
De heersende winden en stromingen leveren bijzondere problemen op voor schepen die proberen de Hoorn tegen de heersende winden in te ronden, d.w.z. van oost naar west. Hoewel dit alle schepen tot op zekere hoogte treft, was het vooral een ernstig probleem voor traditionele zeilschepen, die in het beste geval zeer weinig tegen de wind in konden varen; moderne zeilschepen zijn aanzienlijk efficiënter aan de wind en kunnen betrouwbaarder de Hoorn in westelijke richting passeren, zoals ze doen in de Global Challenge-race.
Ten slotte vormt ijs een gevaar voor zeilers die zich ver onder 40° zuid wagen. Hoewel de ijsgrens rond de hoorn naar het zuiden daalt, vormen ijsbergen een groot gevaar voor schepen in het gebied. In februari blijven ijsbergen in de Stille Zuidzee meestal beperkt tot minder dan 50° zuiderbreedte, maar in augustus kan het gevaar van ijsbergen zich uitstrekken tot ten noorden van 40° zuiderbreedte. Zelfs in februari ligt de Hoorn echter ruim onder de breedtegraad van de ijsberggrens. Deze risico’s hebben de Hoorn berucht gemaakt als misschien wel de gevaarlijkste scheepvaartroute ter wereld; veel schepen vergingen en veel zeelieden kwamen om bij pogingen de Kaap te ronden.
Geschiedenis
Ontdekking
Naderen van Kaap Hoorn vanuit het zuidwesten.
In 1525 werd het schip San Lesmes onder leiding van Francisco de Hoces, lid van de Loaísa Expeditie, door een storm naar het zuiden geblazen voor het atlantische einde van Straat Magellan en bereikte 56º ZB waar zij dachten Land’s End te zien.
In september 1578 voer Sir Francis Drake, tijdens zijn reis om de wereld, door de Straat van Magellan de Stille Oceaan binnen. Voordat hij zijn reis naar het noorden kon voortzetten, kwamen zijn schepen in een storm terecht, en werden ver ten zuiden van Vuurland geblazen. De uitgestrektheid van open water die zij aantroffen deed Drake vermoeden dat Tierra del Fuego geen ander continent was, zoals eerder werd aangenomen, maar een eiland met open zee ten zuiden ervan. Deze ontdekking bleef enige tijd onbenut, omdat schepen de bekende doorgang door de Straat van Magellan bleven gebruiken.
In het begin van de jaren 1600 had de Verenigde Oost-Indische Compagnie het monopolie op alle Nederlandse handel via de Straat van Magellan en Kaap de Goede Hoop, de enige twee bekende routes in die tijd naar het Verre Oosten. In een poging een alternatieve route te vinden en zo het monopolie te doorbreken, ging de Nederlandse koopman Jacob le Maire samen met navigator Willem Schouten op onderzoek uit naar Drake’s suggestie van een route ten zuiden van Vuurland. Gesteund door de stadsbestuurders van de Nederlandse stad Hoorn, vertrok de expeditie in twee schepen, Eendracht en Hoorn, in mei 1615.
Hoorn werd per ongeluk vernietigd in Patagonië, maar in januari 1616 voer Eendracht door de Straat Le Maire, zoals deze nu bekend is, en zag een hoog eiland in het zuiden. Zij noemden de nieuwe kaap “Kaap Hoorn”, ter ere van de sponsors van de expeditie. Op het moment van de ontdekking werd aangenomen dat de Hoorn het zuidelijkste punt van Vuurland was; het onvoorspelbare geweld van weer en zee in de Drake Passage bemoeilijkte de verkenning, en pas in 1624 werd ontdekt dat de Hoorn een eiland was. Het is een interessant bewijs van de moeilijke omstandigheden aldaar dat Antarctica, op slechts 650 kilometer afstand via de Drake Passage, pas in 1820 werd ontdekt, ondanks het feit dat de passage al 200 jaar als een belangrijke scheepvaartroute werd gebruikt.
Handelsroute
De klipperroute die werd gevolgd door schepen die tussen Engeland en Australië/Nieuw-Zeeland voeren, ging om Kaap Hoorn heen.
Van de jaren 1700 tot begin 1900 maakte Kaap Hoorn deel uit van de klipperroutes waarmee een groot deel van de wereldhandel werd vervoerd. Rond de hoorn voeren klipperschepen met wol, graan en goud uit Australië terug naar Europa; veel handel werd rond de hoorn vervoerd tussen Europa en het Verre Oosten; en handels- en passagiersschepen reisden via de hoorn tussen de kusten van de Verenigde Staten. De Hoorn eiste echter een zware tol van de scheepvaart vanwege de uiterst gevaarlijke combinatie van omstandigheden aldaar.
Traditiegetrouw had een zeeman die de Hoorn had gerond het recht een gouden lus-oorring te dragen – in het linkeroor, het oor dat in een typische oostwaartse vaart naar de Hoorn was gericht – en met één voet op tafel te dineren; een zeeman die ook Kaap de Goede Hoop had gerond, mocht beide voeten op tafel zetten.
De transcontinentale spoorwegen in Noord-Amerika en het Panamakanaal in Midden-Amerika leidden ertoe dat de Hoorn geleidelijk minder voor de handel werd gebruikt. Toen stoomschepen de zeilschepen vervingen, werd Pamir het laatste commerciële zeilschip dat Kaap Hoorn rondde, geladen met vracht, op weg van Australië naar Finland in 1949.
Recreatie- en sportzeilen
Ondanks de opening van het Suezkanaal en het Panamakanaal blijft de Hoorn deel uitmaken van de snelste zeilroute rond de wereld, en dus heeft de groei van het recreatieve langeafstandzeilen gezorgd voor een opleving van het zeilen via de Hoorn. Vanwege de afgelegen ligging en de risico’s wordt het ronden van Kaap Hoorn algemeen beschouwd als het equivalent van het beklimmen van de Mount Everest, en dus zoeken veel zeilers het voor zichzelf uit.
De eerste kleine boot die rond Kaap Hoorn zeilde was het 42 voet (13 m) lange jacht Saoirse, dat werd gevaren door Connor O’Brien en drie vrienden, die de hoorn rondden tijdens een wereldomzeiling tussen 1923 en 1925. In 1934 was de Noor Al Hansen de eerste die Kaap Hoorn met zijn boot Mary Jane single-handed van oost naar west – de “verkeerde kant” – rondde, maar vervolgens op de kust van Chili schipbreuk leed. De eerste persoon die er in slaagde om solo de wereld rond te varen via Kaap Hoorn was Vito Dumas, die de reis in 1942 maakte in zijn 33 voet (10 m) ketch Lehg II; een aantal andere zeilers is hem sindsdien gevolgd.
Heden ten dage zijn er verschillende grote zeilraces die regelmatig worden gehouden langs de oude klipperroute via Kaap Hoorn. De eerste was de Sunday Times Golden Globe Race, een single-handed race; deze vormde de inspiratie voor de huidige Around Alone race, die een rondje om de Kaap Hoorn maakt met tussenstops, en de Vendée Globe, die non-stop is. Beide zijn single-handed races en worden om de vier jaar gehouden. De Volvo Ocean Race is een bemanningsrace met tussenstops die om de vier jaar de klipperroute vaart. De Jules Verne Trophy is een prijs voor de snelste rondzeiling van de wereld door eender welk type jacht, zonder beperkingen wat de grootte van de bemanning betreft (geen assistentie, non-stop). Tenslotte gaat de Global Challenge race de wereld rond in de “verkeerde” richting, van oost naar west, waarbij Kaap Hoorn wordt gerond tegen de heersende winden en stromingen in.
De Hoorn blijft echter een groot gevaar voor recreatieve zeilers. Een klassiek geval is dat van Miles en Beryl Smeeton, die met hun jacht Tzu Hang probeerden Kaap Hoorn te ronden. Toen zij bij het naderen van de Hoorn door een golf werden geraakt, sloeg de boot over de kop (dat wil zeggen: sloeg over de kop). Hoewel ze het overleefden en in Chili reparaties konden uitvoeren, probeerden ze de oversteek opnieuw, maar werden door een andere golf opnieuw omvergeworpen en voor de tweede keer gezonken.
Literatuur en cultuur
Cape Horn is al eeuwenlang een icoon van de zeilcultuur; het komt voor in zeemansliederen en in veel boeken over zeilen. Een van de klassieke verslagen van een werkend schip in de tijd van de zeilschepen is Two Years Before the Mast, door Richard Henry Dana, Jr, waarin de auteur een zware tocht beschrijft van Boston naar Californië via Kaap Hoorn:
Net voor acht uur (toen rond zonsondergang, op die breedtegraad) klonk de kreet “Alle hens aan dek!” door het voorste luikhoofd en het achterste luik, en haastig aan dek gekomen, zagen we een grote zwarte wolk vanuit het zuidwesten op ons afkomen, die de hele hemel zwart maakte. “Daar komt Kaap Hoorn!” zei de eerste stuurman, en we hadden nauwelijks tijd om ons op te trekken en op te klaren, voordat hij boven ons was. Binnen enkele ogenblikken stak er een zwaardere zee op dan ik ooit had gezien, en omdat die recht voor ons stond, stortte de kleine brik, die niet beter was dan een badmachine, zich erin en stond het hele voorschip onder water; de zee stroomde naar binnen door de boeg- en kajuitopeningen en over de ridderhoofden, en dreigde alles overboord te spoelen. In de spuigaten aan de lijzijde stond het tot aan iemands middel. We sprongen naar boven en dubbelreefden de topzeilen, rolden alle andere zeilen op en maakten alles behaaglijk. Maar dit was niet voldoende; de brik zwoegde en spande tegen de volle zee, en de storm werd erger en erger. Tegelijkertijd dreven ijzel en hagel met alle hevigheid tegen ons aan. We klommen naar beneden, haalden de reefkoorden weer op, schoren het voorzeil dicht, rolden het grootzeil op en maakten haar aan stuurboordzijde vast. Dit was het einde van onze mooie vooruitzichten.
Charles Darwin, in The Voyage of the Beagle, een verslag van de vijf jaar durende expeditie waarop hij The Origin of Species baseerde, beschreef zijn ontmoeting met de Hoorn in 1832:
…. we naderden de Barnevelts, en liepen langs Kaap Deceit met zijn stenige pieken, om ongeveer drie uur verdubbeld de verweerde Kaap Hoorn. De avond was kalm en helder, en we genoten van een mooi uitzicht op de omringende eilanden. Kaap Hoorn eiste echter zijn tol en nog voor de nacht kregen we een stormachtige wind pal op onze tanden. We gingen de zee op en op de tweede dag gingen we weer aan land, toen we op onze weerboeg dit beruchte voorgebergte in zijn juiste vorm zagen – gehuld in een nevel, en zijn schemerige omtrek omgeven door een storm van wind en water. Grote zwarte wolken rolden over de hemel, en stortbuien met hagel raasden met zo’n extreme kracht langs ons heen, dat de kapitein besloot Wigwam Cove binnen te lopen. Dit is een knus haventje, niet ver van Kaap Hoorn; en hier, op Kerstavond, gingen we voor anker in rustig water.
Alan Villiers, een hedendaagse expert in traditionele zeilschepen, schreef vele boeken over traditioneel zeilen, waaronder By way of Cape Horn. Recentere zeilers hebben de Hoorn alleen bedwongen, zoals Vito Dumas, die Alone Through The Roaring Forties schreef op basis van zijn reis rond de wereld; of met kleine bemanningen.
In deze laatste categorie hebben Hal en Margaret Roth veel gedaan om oceaanzeilen populair te maken met verschillende boeken, waaronder Two against Cape Horn, waarin zij hun reis rond de Hoorn beschreven; en het vader-zoon team van David en Daniel Hays beschrijven hun reis als een hechte ervaring in My Old Man and the Sea.
Bernard Moitessier heeft twee belangrijke reizen rond de Hoorn gemaakt; een keer met zijn vrouw Françoise, beschreven in Cape Horn: The Logical Route, en een keer met zijn eigen boot. Zijn boek The Long Way verhaalt over deze laatste reis, en over een vredige nachtelijke passage van de Hoorn:
Het wolkje onder de maan is naar rechts opgeschoven. Ik kijk… daar is het, zo dichtbij, minder dan 10 mijl weg en recht onder de maan. En er blijft niets anders over dan de lucht en de maan die met de Hoorn speelt.
Ik kijk. Ik kan het bijna niet geloven. Zo klein en zo groot. Een heuveltje, bleek en teder in het maanlicht; een kolossale rots, hard als diamant.