De angstaanjagende laatste momenten van twee baby mammoeten die duizenden jaren geleden stierven zijn nu onthuld, dankzij CT-scans.
De 1 en 2 maanden oude wolharige mammoetkalfjes, die werden ontdekt in verschillende delen van Siberië, stikten in modder nadat ze meer dan 40.000 jaar geleden in het water waren gevallen, zo suggereert nieuw onderzoek.
De modder was als een “echt dik beslag dat ze verstopt raakten in hun luchtpijp en ze waren niet in staat om het te verwijderen door te hoesten,” zei studie co-auteur Daniel Fisher, de directeur van de Universiteit van Michigan Museum of Paleontology. “Het belette hen in feite om nog een keer adem te halen.”
Bevroren beesten
Wolharige mammoeten, nauwe verwanten van de hedendaagse olifanten, ontstonden ongeveer 5,1 miljoen jaar geleden in Afrika en stierven ongeveer 10.000 jaar geleden uit. Hoewel wetenschappers niet zeker weten waarom ze verdwenen, hebben opwarming van de aarde en overbejaging door de mens de ruige beesten mogelijk de das omgedaan. Tijdens de laatste ijstijd, tussen 110.000 en 12.000 jaar geleden, zwierven ze echter door heel Eurazië en Noord-Amerika.
De 1 maand oude kalfmummie, Lyuba genaamd, werd in 2007 ontdekt door een rendierherder aan de oever van een bevroren rivier op het Yamal schiereiland in Siberië. Melkzuurproducerende bacteriën hadden Ljoeba’s lichaam gekoloniseerd, haar in wezen “ingemaakt” en haar onsmakelijk gemaakt voor mogelijke aaseters, aldus Fisher.
Een mammoet-ivoor jager vond de tweede mummie, die onderzoekers Khroma noemden naar de rivier in Yakutia waarin ze werd gevonden, rechtop bevroren in permafrost. Aaseters – mogelijk poolvossen en raven – verslonden Khroma’s hart en longen, evenals delen van de romp en schedel, tussen het moment dat ze in 2008 werd ontdekt en het moment dat wetenschappers haar lichaam konden terughalen, aldus Fisher.
Elke mummie had nog een kenmerkende neonatale lijn op de tanden, een donkere lijn die zich tijdens de geboorte vormt, omdat de stress van de bevalling de ontwikkeling van de tanden tijdelijk stopzet. Door de groeilagen van de tanden na de neonatale lijn te tellen, schatte het team dat Lyuba ongeveer 1 maand oud was en Khroma 2 maanden oud bij de dood, zei Fisher.
Lyuba’s laatste momenten
Het team kreeg toestemming om computertomografie (CT) scans uit te voeren, evenals een beperkte dissectie van het lichaam.
Lyuba (wat “liefde” betekent in het Russisch) was mollig en gezond toen ze stierf.
De scans toonden ook aan dat Lyuba vlak voor haar dood stukjes modder had ingeademd die gewoonlijk op de bodem van meren worden gevonden.
Ze had ook tekenen van een reactie die de duikreflex van zoogdieren wordt genoemd, wat tot uiting komt in hoge concentraties van een gemineraliseerde vorm van ijzerfosfaat in haar gezicht en hersenweefsels. Wanneer gezichtshuid en -spieren worden blootgesteld aan koud water, vooral bij baby’s, bereidt het lichaam zich voor op zuurstofverlies door meer bloedcirculatie van het hart naar de hersenen te leiden. Deze reflex zorgt ervoor dat de hersenen langer zonder zuurstof kunnen wanneer het lichaam onder water ligt. Het ijzerfosfaat vormde zich in de maanden en jaren na haar dood toen fosfaat uit haar botten lekte en zich mengde met ijzer in haar bloed.
De analyse schetst een angstaanjagend beeld van Lyuba’s laatste momenten. De baby mammoet stak waarschijnlijk met haar moeder een bevroren meer over toen ze door het ijs zakte en een “face plant” deed, op de modderige bodem van het meer, aldus Fisher.
Toen kwam er modder vast te zitten in haar luchtwegen en probeerde ze die uit haar slurf te blazen. Omdat de neusgaten in de romp vernauwen, slaagde ze er alleen maar in om de modder nog meer vast te laten zitten.
“Het verplaatste zich rechtstreeks in haar luchtpijp en bronchiën en tegen die tijd was ze te uitgeput en kon ze haar luchtwegen niet meer vrijmaken,” vertelde Fisher aan Live Science. “Het was slechts een kwestie van minuten voordat ze het bewustzijn zou hebben verloren.”
Snelstromende rivier
Khroma was ook gezond toen ze stierf, met een buik vol onverteerde moedermelk die eruitzag als verse yoghurt.
Omdat Khroma gedeeltelijk was opgegeten, moeten onderzoekers meer speculaties doen om haar dood te begrijpen, zei Fisher.
Maar Khroma had een gebroken rug en modder van een snelstromende rivier in haar luchtpijp.
Dus het is mogelijk dat Khroma op een rivieroever stond toen die instortte, waardoor ze viel, haar rug brak en bedolven werd onder een modderbrij die ze inademde terwijl ze probeerde zichzelf te bevrijden, zei Fisher.
Het onderzoek schetst niet alleen een grimmig beeld van de laatste momenten van de mammoetkalveren, maar geeft ook inzicht in hoe ze zich ontwikkelden.
Het brein van Khroma was bijvoorbeeld kleiner dan dat van een pasgeboren olifant, wat suggereert dat mammoeten een kortere draagtijd hebben gehad dan moderne olifanten, aldus Fisher.
De bevindingen zijn op 8 juli gepubliceerd in het Journal of Vertebrate Paleontology.
Volg Tia Ghose op Twitter en Google+. Volg Live Science @livescience, Facebook & Google+. Origineel artikel op Live Science.
Recent news