Heading

Lijfstraffen, het toebrengen van lichamelijke pijn aan het lichaam van een persoon als straf voor een misdaad of overtreding. Lijfstraffen omvatten geseling, afranseling, brandmerken, verminking, verblinding en het gebruik van de brandstapel en de schandpaal. In brede zin verwijst de term ook naar de fysieke tuchtiging van kinderen op school en thuis.

In het vroege Babylonische recht werd het principe van lex talionis ontwikkeld, dat inhield dat misdadigers als straf precies die verwondingen moesten krijgen die zij hun slachtoffers hadden toegebracht. Veel latere samenlevingen pasten dit “oog om oog en tand om tand” principe letterlijk toe in de omgang met misdadigers. Vanaf de oudheid tot in de 18e eeuw werden lijfstraffen algemeen toegepast in die gevallen waarin niet de doodstraf, verbanning of vervoer nodig was. Maar de groei van humanitaire idealen tijdens de Verlichting en daarna leidde tot de geleidelijke afschaffing van lijfstraffen, en tegen het einde van de 20e eeuw waren deze vrijwel geheel vervangen door gevangenisstraf of andere niet-gewelddadige straffen.

Korporale straffen komen niet meer voor in de rechtssystemen van de meeste ontwikkelde landen ter wereld. De laatste stokslagen in de Verenigde Staten werden bijvoorbeeld in 1952 in de staat Delaware uitgevoerd (de praktijk werd daar in 1972 afgeschaft). Het Britse strafrecht vormde een zeldzame uitzondering door het voorschrijven van zweepslagen als straf voor sommige overtredingen, maar het opleggen van deze straf werd sterk beperkt door de Criminal Justice Act van 1948 en werd in 1967 afgeschaft. Zweepslagen en zelfs amputatie blijven echter voorgeschreven straffen in verschillende landen van het Midden-Oosten die de Islamitische wet strikt naleven. Geslagen en andere lijfstraffen worden nog steeds, legaal of heimelijk, toegepast in het gevangeniswezen van vele landen. Lijfstraffen zijn uitdrukkelijk verboden door verschillende internationale verdragen inzake de rechten van de mens, waaronder het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de “Standaardminimumregels voor de behandeling van gevangenen” van de Verenigde Naties.

Een belangrijke reden voor het gebruik van lijfstraffen is van oudsher dat de pijn, het letsel, de vernedering en de vernedering die ermee gepaard gaan, de overtreder ervan zouden weerhouden in de toekomst soortgelijke overtredingen te begaan. Ook werd beweerd dat, bijvoorbeeld, het amputeren van de rechterhand van een zakkenroller zijn fysieke vermogen om in de toekomst soortgelijke misdaden te plegen zou verminderen of dat het brandmerken van een teken op zijn voorhoofd zijn potentiële slachtoffers in een menigte zou waarschuwen om speciale voorzorgsmaatregelen te nemen wanneer zij zich in zijn nabijheid bevonden. De bewering dat lijfstraffen een bijzonder doeltreffend afschrikmiddel zijn, is echter weerlegd door empirisch bewijs, waaruit blijkt dat daders die met lijfstraffen worden gestraft in feite iets meer kans hebben om nieuwe misdrijven te plegen dan daders die met gevangenisstraffen worden gestraft. Hoewel er stemmen opgaan om lijfstraffen weer in te voeren als reactie op de stijgende misdaadcijfers in de Verenigde Staten en andere landen na de Tweede Wereldoorlog, worden lijfstraffen nog steeds beschouwd als een onmenselijk en barbaars overblijfsel van het strafrechtsysteem uit vervlogen tijden.

De meeste Europese landen hebben lijfstraffen voor kinderen op school en thuis geheel of gedeeltelijk verboden, in overeenstemming met het Europees Sociaal Handvest – aangenomen in 1961 en herzien in 1996 – dat kinderen beschermt tegen fysiek geweld. De Raad van Europa, een organisatie van bijna alle Europese landen die de mensenrechten en de democratie op het continent bevordert, heeft gestreefd naar de afschaffing van deze praktijk. Lijfstraffen voor kinderen door ouders of verzorgers zijn ook verboden in sommige niet-Europese landen. Het Verdrag inzake de rechten van het kind, dat in 1989 door de Verenigde Naties werd goedgekeurd, verbiedt de fysieke mishandeling van kinderen door ouders of andere verzorgers. Het verdrag is geratificeerd door alle VN-leden behalve de Verenigde Staten en Somalië. Tegen het begin van de 21e eeuw hadden meer dan 100 landen ook lijfstraffen voor kinderen op school verboden. Zie ook geseling.