Heading

Een van de grote ontdekkingsverhalen van onze tijd is officieel voorbij.

NASA heeft vandaag (13 februari) de Opportunity Mars Rover dood verklaard, meer dan acht maanden nadat de door zonne-energie aangedreven robot tijdens een razende stofstorm op de Rode Planeet het zwijgen had opgelegd – en een dag nadat de laatste oproepen om Oppy wakker te maken onbeantwoord waren gebleven.

“Ik verklaar de Opportunity missie als voltooid, en daarmee de Mars Exploration Rover missie voltooid,” zei Thomas Zurbuchen, associate administrator van NASA’s Science Mission Directorate, vandaag tijdens een evenement in het Jet Propulsion Laboratory (JPL) van het agentschap in Pasadena, Californië.

Opportunity heeft bijna anderhalf decennium over het oppervlak van Mars gezworven, meer dan een marathon aan grond afgelegd en overtuigend bewijs gevonden dat de Rode Planeet in het verre verleden grote hoeveelheden vloeibaar water heeft bevat. De rover, zo groot als een golfkarretje, en zijn tweelingbroer, Spirit, hebben er ook toe bijgedragen dat zowel wetenschappers als leken Mars op aarde zijn gaan zien.

Spirit en Opportunity “hebben Mars tot een vertrouwde plek gemaakt,” vertelde Opportunity projectleider John Callas van JPL vorig jaar aan Space.com, een paar maanden nadat de stofstorm was opgelaaid. “Als we ‘onze wereld’ zeggen, hebben we het niet meer alleen over de aarde. We moeten ook delen van Mars erbij betrekken.”

Volg het water

Spirit en Opportunity werden in de zomer van 2003 afzonderlijk gelanceerd, als start van de Mars Exploration Rover (MER)-missie, en landden in januari 2004 met een paar weken tussenpoos. Spirit landde als eerste in een krater genaamd Gusev, ongeveer 14 graden ten zuiden van de evenaar van Mars. Opportunity landde op de evenaarvlakte Meridiani Planum, aan de andere kant van de planeet dan Gusev.

Beide rovers begonnen toen aan oppervlaktemissies die ongeveer 90 aarddagen zouden duren, gedurende welke zij op zoek gingen naar tekenen van wateractiviteit in het verleden. Dergelijke aanwijzingen waren eerder van bovenaf waargenomen – door NASA’s Viking 1 en Viking 2 orbiters, bijvoorbeeld, die foto’s maakten van wat leek op oude riviergeulen op het stoffige oppervlak van de Rode Planeet. Maar de Opportunity heeft het ook vastgesteld.

“Het heeft onomstotelijk de aanwezigheid van aanhoudend vloeibaar water aan het oppervlak van Mars aangetoond,” zei Callas. “We hadden er altijd al over gespeculeerd en we hadden bewijzen gezien, maar de minerale signatuur werd bevestigd door Opportunity.”

Data die de rover verzamelde tijdens zijn uitgebreide reizen toonden ook aan dat “we het niet hebben over een plas of een vijver, maar over watermassa’s van minstens kilometers groot op het oppervlak van Mars,” voegde hij eraan toe.

En Opportunity’s analyses van kleimineralen op het oppervlak van de planeet gaven aan dat ten minste een deel van dit oude water, dat tussen 4 miljard en 3,5 miljard jaar geleden stroomde, een relatief neutrale pH-waarde had. Dat wil zeggen, het was niet overdreven zuur of basisch.

“Dus, ik zou zeggen dat de rover de fysieke bewoonbaarheid van Mars heeft vastgesteld op het moment dat het leven op aarde begon,” zei Callas.

Spirit was ook geen makkie in dit opzicht. De rover legde bijvoorbeeld een oud hydrothermisch systeem bloot bij Gusev, waaruit blijkt dat in ieder geval sommige delen van Mars zowel vloeibaar water als een energiebron hadden waar het leven in het verre verleden lange tijd gebruik van kon maken.

De bijdragen en ontdekkingen van Spirit waren net zo belangrijk als die van Opportunity,” vertelde Steve Squyres, hoofdonderzoeker van de missie en professor in de natuurkunde aan de Cornell University in New York, aan Space.com.

Latere missies hebben dergelijke bevindingen bevestigd en uitgebreid. NASA’s Curiosity rover heeft bijvoorbeeld vastgesteld dat de 154 kilometer brede Gale Krater ongeveer 4 miljard jaar geleden een langlevend, potentieel bewoonbaar meer-en-stroom-systeem herbergde.

Breaking records

Zowel Spirit als Opportunity bleven zwerven lang nadat hun garantie was verlopen.

Spirit liep uiteindelijk vast in een zandbak in het begin van 2010. Als gevolg daarvan kon de rover zich niet heroriënteren om de zon op te vangen tijdens de naderende Martiaanse winter en bevroor hij in feite dood.

Opportunity ontweek dergelijke valkuilen nog acht jaar lang en bestudeerde rotsen op de randen van vier verschillende kraters, evenals de vlakten van Meridiani Planum. De rover zette tijdens deze reizen 45,16 km op zijn teller – meer dan enig ander voertuig, robot of bemand, op het oppervlak van een andere wereld heeft afgelegd.

Toen kwam de stofstorm. Eind mei 2018 zag NASA’s Mars Reconnaissance Orbiter een storm opkomen in de buurt van Opportunity’s locatie, aan de rand van de 14 mijl brede (22 km) Endeavour Crater. De maalstroom groeide snel en overspoelde de rover, die zich uiteindelijk over de hele planeet verspreidde.

Het dikke, zonlicht blokkerende stof verhinderde de rover om zijn batterijen op te laden, en Opportunity ging in een soort winterslaap. En hij sliep zonder zijn boordverwarming te kunnen aansteken – een gevaarlijke situatie op het ijskoude Mars, waar de temperatuur zo kan dalen dat soldeerverbindingen en andere belangrijke onderdelen van de interne hardware breken.

Er is blijkbaar iets ergs gebeurd: Opportunity heeft sinds 10 juni geen kik meer gegeven.

“Opportunity heeft waarschijnlijk een low-power fault, een mission clock fault en een up-loss timer fault gehad,” schreven missieteamleden in een update in december.

“We hadden een historische stofstorm nodig om deze historische missie te voltooien,” zei MER adjunct-projectwetenschapper Abigail Fraeman, van JPL, tijdens het evenement van vandaag.

Opportunity een kans geven

De stofstorm begon eind juli af te nemen, en half september was hij zo sterk afgenomen dat NASA een gezamenlijke inspanning begon om Opportunity weer op gang te krijgen. Deze “actief luisteren”-campagne bestond uit het sturen van commando’s naar de stille rover en het luisteren naar eventuele piepjes die deze uit zichzelf had gemaakt.

Het was belangrijk om deze campagne een aantal maanden voort te zetten, zeiden NASA-functionarissen en rover-teamleden, omdat het winderige seizoen in Opportunity’s omgeving in november begon. De hoop was dat een sterke bries het stof van de zonnepanelen van de rover zou verwijderen, zodat de Opportunity eindelijk zijn batterijen zou kunnen opladen en wakker zou worden.

Dit is echter niet gebeurd, en zal blijkbaar ook nooit gebeuren. Dus voor het eerst in 15 jaar zullen we moeten wennen aan een wereld – of liever twee werelden – zonder Opportunity.

Mike Walls boek over de zoektocht naar buitenaards leven, “Out There” (Grand Central Publishing, 2018; geïllustreerd door Karl Tate) is nu uit. Volg hem op Twitter @michaeldwall. Volg ons @Spacedotcom of Facebook.