Nadia Comaneci (geboren in 1961) is een van de meest gevierde turnsters in de geschiedenis van de sport. Tijdens de Olympische Spelen van 1976 in Montreal, Quebec, Canada, was zij de eerste persoon in de Olympische geschiedenis die een perfecte 10 scoorde in turnen. In totaal behaalde ze zeven perfecte scores op de Spelen van 1976.
De toekomstige Olympische ster werd geboren op 12 november 1961 in Onesti, Roemenië, als dochter van Gheorghe, een automonteur, en Stephania Comaneci. Toen ze zes jaar oud was, was ze al verslaafd aan turnen. Toen werd ze ontdekt door de beroemde Roemeense gymnastiekcoach Bela Karolyi. Hij en zijn vrouw waren op zoek naar jongeren voor het nationale juniorenteam en hij besloot dat zij potentieel had. Ze begon twee tot drie uur per dag met Karolyi te trainen en hij was onder de indruk van haar werkethiek.
Zelfs groot talent en een sterke werkethiek stonden niet garant voor resultaten. Comaneci herinnerde zich dat ze in de vroege turnwedstrijden veel viel, en dat motiveerde haar om te blijven oefenen. In 1969, op zevenjarige leeftijd, nam ze deel aan haar eerste officiële wedstrijd, het Roemeens Nationaal Junioren Kampioenschap. Ze eindigde op de dertiende plaats. Het jaar daarop won ze de wedstrijd. Toen ze 12 werd, ging ze wonen en trainen op een door de staat beheerde gymnastiekschool. Ze trainde met Karolyi acht uur per dag, zes dagen per week.
Comaneci werd steeds beter en ze begon haar wedstrijden regelmatig te winnen. In die tijd was haar rolmodel de dominante vrouw in de gymnastiek, Sovjet-ster Olga Korbut. Ze bleef wedstrijden winnen en in januari 1975 kwam ze in aanmerking voor internationale wedstrijden op seniorenniveau. Ze deed mee aan de Europese kampioenschappen in mei van dat jaar en won vier gouden medailles en een zilveren medaille.
De Olympische zomerspelen naderden, en Comaneci wilde er klaar voor zijn. Als opwarmertje deed ze in maart 1976 mee aan de Amerikaanse bekerwedstrijd in New York City. In deze competitie vertegenwoordigen een mannelijke en een vrouwelijke turnster elk land. Zij won de wedstrijd. Naast haar op de winnaarstribune, nadat ze beiden de zilveren beker hadden gewonnen, stond een 18-jarige Amerikaan, Bart Conner, die ook op weg was naar de Olympische Spelen. Een fotograaf, die dacht dat de blonde, knappe Amerikaan en het kleine donkerharige grietje een mooie foto zouden maken, vroeg Conner om haar te kussen. Hij deed dat met een kusje op de wang. Hoewel Conner, nu haar echtgenoot, zegt dat hij zich het moment herinnert, zegt Comaneci er nooit veel over nagedacht te hebben.
Comaneci arriveerde op de Olympische Spelen van 1976, in Montreal, met haar reputatie stevig gevestigd. Op de eerste avond van de competitie, 18 juli, werd ze de eerste persoon in de Olympische geschiedenis die een perfecte score behaalde (een 10.00 op de ongelijke liggers) in turnen. De volgende avond zette ze haar streak voort en behaalde perfecte scores voor haar prestaties op de ongelijke liggers en evenwichtsbalk. Een paar avonden later kreeg ze opnieuw een perfecte score voor haar prestaties op evenwichtsbalk en ongelijke liggers. In totaal behaalde Comaneci zeven perfecte scores en won ze gouden medailles voor de meerkamp, de evenwichtsbalk en de ongelijke liggers. De Roemenen wonnen ook de zilveren medaille in de teamwedstrijd. Comaneci werd de lieveling van de gymnastiekwereld en stond op de cover van verschillende tijdschriften. Na de Olympische Spelen kreeg de familie Comaneci een maand vakantie en een nieuwe auto van de Roemeense regering.
De tijden na de Olympische Spelen van 1976 waren zwaar voor Comaneci. Haar ouders scheidden en Roemeense sportfunctionarissen scheidden haar van Karolyi en lieten haar trainen met een andere coach. Comaneci slikte bleekwater in om aandacht te krijgen. De overheid gaf haar toen toestemming om weer met Karolyi te trainen. In 1979 kreeg Comaneci naar verluidt een relatie met de zoon van de Roemeense dictator Nicolae Ceausescu. De onrust in Comaneci’s persoonlijke leven weerspiegelde haar prestaties op de Olympische Spelen van 1980 in Moskou, Rusland, die niet voldeden aan haar persoonlijke normen. Hoewel ze twee gouden medailles en een zilveren medaille won, viel ze van de ongelijke liggers, beschouwd als haar beste onderdeel.
Terug in Roemenië, werd het leven moeilijk voor Comaneci. Eerst liep haar geliefde coach, Karolyi, in 1981 over naar de Verenigde Staten. Zijn opstand was een protest tegen de onderdrukkende regering van Ceausescu. Comaneci was de eerste die zijn afwezigheid ontdekte, en hoewel ze erover dacht hem te volgen, vond ze dat ze haar familie niet kon verlaten. Op 19-jarige leeftijd nam ze deel aan haar laatste grote wedstrijd. Kort voor haar deelname aan de Olympische Spelen van 1984 (als eregast die meereisde met de Roemeense delegatie) die werden gehouden in Los Angeles, Californië, trok ze zich officieel terug uit de turnsport.
Omdat de Roemeense regering haar beschouwde als een waardevol communistisch model van overheersing in de sport en omdat ze vreesde dat ze zou kunnen overlopen naar de Verenigde Staten, stonden ze haar niet langer toe naar westerse landen te reizen. De volgende jaren was zij letterlijk uit het zicht van de westerse pers. Intussen hielden ambtenaren haar in de gaten, lazen haar post en luisterden zelfs de telefoon af in het acht-kamer huis dat voor haar en haar familie was voorzien. Hoewel haar roem haar een gemakkelijker leven gaf dan de meeste van haar landgenoten, dacht Comaneci er steeds vaker over om over te lopen.
Ten slotte, eind 1989, vond de 27-jarige een manier. Ze ontmoette de in Roemenië geboren Constantin Panait, een dakwerker die in Florida woonde, en hoorde dat hij mensen hielp ontsnappen naar Amerika. Ze had haar zinnen gezet en vertelde alleen haar broer over haar plannen. Later zei ze dat ze bang was dat haar ouders een hartaanval zouden krijgen als ze het zou vertellen. Met vijf andere Roemenen maakte ze een gevaarlijke wandeling van zes uur door de koude van de winter naar de Hongaarse grens, waar ze werden tegengehouden door de Hongaarse politie die Comaneci onmiddellijk herkende. Aanvankelijk vroegen ze haar in hun land te blijven, maar ze lieten haar toch gaan. De groep ging op weg naar de Oostenrijkse grens en de Amerikaanse ambassade. Al snel zaten ze in een vliegtuig naar New York City.
De voormalige Olympische ster kwam met overgewicht en zwaar opgemaakt in de Verenigde Staten aan. De Amerikanen waren geschokt door haar verschijning en geruchten doken op in de pers. Zij beweerden dat Panait, die zich nu voordeed als haar manager, een getrouwde man met kinderen was en dat Comaneci een verhouding met hem had. Zij ontkende een dergelijke relatie en beweerde dat Panait in feite haar leven en haar geld beheerste en dat zij zich hulpeloos voelde om aan deze nieuwe vorm van slavernij te ontsnappen.
Gelukkig voor Comaneci is dat de wereld van de turnsters een hechte gemeenschap is. Sommige van haar oude vrienden, waaronder Conner en de voormalige Roemeense rugbycoach Alexandru Stefu, die in Montreal woont, begonnen te denken dat ze in de problemen zat. Stefu lokte de ongrijpbare Panait, samen met Comaneci, naar een bijeenkomst, waar ze toegaf dat hij haar mishandelde. De volgende dag verdween Panait met haar geld. Het was een harde les, maar ze was eindelijk vrij.
Comaneci ging naar Montreal om bij Stefu en zijn gezin te wonen. Daar keerde ze terug in turnvorm en onderhield haar ontluikende vriendschap met Conner, die in Norman, Oklahoma woonde. Toen Stefu bij een snorkelongeval om het leven kwam, verhuisde Comaneci naar Norman. Zij woonde bij Paul Ziert, Conner’s coach en een vriend van haar vroegere coach, Bela Karolyi, en zijn familie. Comaneci en Conner kregen verkering, en samen deden ze mee aan een aantal turnwedstrijden. Zij werkten ook in de Bart Conner Gymnastiek Academie, geopend door Conner en Ziert. De academie had 37 coaches en 1.000 leerlingen.
Naast lesgeven en optreden, tekende Comaneci verschillende product endorsement contracten. In 1994 vroeg Conner haar ten huwelijk toen het paar in Amsterdam was. In april 1996 trouwden ze in een uitgebreide bruiloft in Boekarest, Roemenië, die Sports Illustrated beschreef als “de versie van de gymnastiekwereld van een koninklijke bruiloft”. Ze had hem het jaar daarvoor in Roemenië aan haar familie voorgesteld, de eerste keer dat ze haar vader in vijf jaar had gezien. De regering behandelde hen als royalty’s (Ceausescu was gedood tijdens een omverwerping van de communistische regering kort nadat Comaneci was overgelopen), en ze kregen het gebruik van het parlementsgebouw voor de receptie.
Comaneci heeft een nieuw leven voor zichzelf gemaakt in de Verenigde Staten. Zij en haar man reizen veel door het land voor tentoonstellingen en commerciële optredens, naast hun werk aan de academie in Norman. Zij is de donkere tijden niet vergeten, maar zij praat er niet graag over. Ze is echter blij als mensen stoppen en praten over haar Olympische prestaties. Men herinnert zich nog hoe Comaneci fans, juryleden en kijkers betoverde op de Olympische Spelen van 1976, en hoe zij de turnwereld voorgoed veranderde.
Verder lezen
International Gymnast, februari 1991; februari 1995; juni/juli 1996.
Life, maart 1990.
New York Times, 5 april 1996.
Oklahoma Family, januari 1998.
People, 18 december 1989; 26 november 1990; 27 maart 1995; 15 juli 1996.
Sports Illustrated, 11 december 1989; 6 mei 1996.
Texas Chronicle, 5 augustus 1987.
USA Today, 18 oktober 1994.
“Nadia Comaneci,” http://www.nadiacomaneci.com (15 mei 1998).