Door de redactie van WoundSource
Edema is de abnormale ophoping van overtollig vocht in weefsel. Oedeem kan plaatselijk optreden in een klein gebied na een acute verwonding, het kan een heel ledemaat of een specifiek orgaan betreffen, of het kan zich over het hele lichaam verspreiden. Oedeem is geen ziekte, maar eerder een symptoom dat kan wijzen op de algemene gezondheidstoestand, bijwerkingen van medicijnen, of ernstige onderliggende medische aandoeningen.1
Normaal gesproken wordt vloeistof in het lichaam uitgewisseld via intravasculaire (het vasculaire systeem en de kamers van het hart) of extravasculaire (alle andere interstitiële gebieden) compartimenten. Deze vloeistofbeweging wordt bepaald door een evenwicht van hydrostatische en oncotische drukken. Wanneer het evenwicht van deze druk verstoord is en de filtratiecapaciteit van het lymfestelsel overweldigd is, ontstaat oedeem.1
Compressiekledingstukkeuze voor nierfalen-gerelateerd oedeemCompressiekledingstukkeuze voor nierfalen-gerelateerd oedeem
.gerelateerd oedeem
Symptomen van oedeem
Zwellen is het meest voorkomende symptoom van oedeem, met variaties in plaats en type die wijzen op verschillende onderliggende problemen. Perifeer oedeem treft de ledematen en kan verergerd worden door langdurig zitten of staan. Perifeer oedeem manifesteert zich verschillend in volgorde van ernst. In ernstige gevallen van pitting oedeem, zal druk met de vinger op de plaats van de zwelling een depressie achterlaten die 10 tot 30 seconden duurt. Bij niet-pitting oedeem zal druk met de vinger niet resulteren in een blijvende depressie. Anasarca is algemeen oedeem dat het hele lichaam treft. Abdominaal oedeem wordt ascites genoemd en is een indicatie van vochtretentie in de buikholte. De huid van de door oedeem getroffen gebieden kan er glanzend en strak uitzien door de zwelling.2
Gemeenschappelijke risicofactoren voor oedeem
Algemene gezondheidsfactoren die bijdragen aan milde vormen van oedeem zijn langdurig zitten of staan, huidletsel, overmatige natriumconsumptie, premenstruele hormonale veranderingen, en zwangerschap. Geen van deze factoren duidt op ernstige gezondheidsproblemen, en het oedeem is in elk van deze gevallen meestal tijdelijk.3
Edema kan ook een bijwerking zijn van verschillende veelgebruikte medicijnen. Daartoe behoren bloeddrukverlagende medicijnen, bepaalde diabetesmedicijnen, oestrogenen, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), corticosteroïden en vaatverwijdende middelen. De meeste van deze reacties zijn niet-kritisch, maar allergische reacties op medicijnen kunnen tong- of keeloedeem veroorzaken waarvoor medische spoedbehandeling nodig is.2
De ernstigste risicofactoren die in verband worden gebracht met oedeem zijn systemische ziekten waarbij het hart, de nieren, de lever en de longen betrokken zijn. 3
- Chronische longaandoeningen zoals chronische bronchitis of emfyseem die longoedeem veroorzaken, kunnen bijdragen aan kortademigheid en een laag zuurstofgehalte in het bloed.
- Chronische veneuze insufficiëntie veroorzaakt door spataderen en tromboflebitis uit zich in vochtophoping in de voeten en enkels.
- Cirrose van de lever kan een verhoogde druk in de abdominale bloedvaten veroorzaken, wat zich uit in een abdominale uitstulping door overmatige vochtophoping in de buikholte, of ascites.
- Congestief hartfalen kan resulteren in longoedeem wanneer het hart niet in staat is het bloed efficiënt rond te pompen. Verhoogde druk in de aderen die het bloed door de longen laten circuleren, duwt uiteindelijk vloeistof in de alveoli, waardoor de longcapaciteit afneemt.
- Nieraandoeningen kunnen leiden tot periorbitaal oedeem (zwelling rond de ogen) of zwelling van de benen als gevolg van vochtophoping veroorzaakt door een dalend eiwitgehalte (albumine) in het bloed.
- Lymfoedeem, een ziekte die het gevolg is van een disfunctie van het lymfestelsel, kan zwelling in de benen of armen veroorzaken. Dit oedeem is het gevolg van weefselfibrose die ontstaat door de ophoping van eiwitrijk vocht als gevolg van deze disfunctie. Het heeft verschillende oorzaken en kan behandeld en onder controle gehouden worden, maar niet genezen.
Mogelijke complicaties van onbehandeld oedeem
Hoewel milde gevallen van oedeem vanzelf kunnen verdwijnen, kan onbehandeld oedeem dat het gevolg is van chronische, systemische oorzaken resulteren in een reeks complicaties. Onbehandeld oedeem kan de huid doen uitrekken tot een punt van jeuk en ongemak, vergezeld van pijnlijke zwelling, stijfheid, en problemen met lopen. Gezwollen gebieden lopen een verhoogd risico op huidzweren en infectie. Bloedstolsels in diepe aderen, een aandoening die bekend staat als diep-veneuze trombose, zijn waarschijnlijker wanneer de bloedcirculatie verminderd is als gevolg van oedeem.2
Common Edema Treatments and Interventions
Patiënten met oedeem of die het risico lopen oedeem te ontwikkelen, kunnen hun risico of symptomen verminderen door de volgende voorzorgsmaatregelen te nemen:4
- Vermindering van de dagelijkse natriumconsumptie
- Deelname aan regelmatige lichaamsbeweging
- Vermijden van blootstelling aan extreme temperaturen (hete baden, sauna’s, enz.)
- Dragen van compressiekousen, mouwen, of handschoenen
- het dragen van compressiekleding tijdens vliegreizen
- het ondergaan van gespecialiseerde lymfatische ontzwellende therapie
- het beschermen van het aangedane gebied tegen verwondingen en het vaak hydrateren van de huid
- het gedurende de dag hoger houden van het aangedane gebied dan harthoogte
Diagnose en behandeling van de onderliggende aandoening die ernstig oedeem veroorzaakt zijn noodzakelijk om een langetermijnplan voor de behandeling uit te voeren. Ernstig of chronisch oedeem kan behandeling met diuretica vereisen om het volume van het vocht dat door de nieren wordt uitgescheiden te helpen vergroten.
1. Trayes KP, Studdiford JS, Pickle S, Tully A. Oedeem: diagnose en behandeling. Am Fam Physician. 2013;88(2):102-110. https://www.aafp.org/afp/2013/0715/p102.html. Accessed October 11, 2019
2. Mayo Foundation for Medical Education and Research. Oedeem. http://www.mayoclinic.com/health/edema/DS01035. Mayo Clinic; 2011. Accessed October 11, 2019.
3. Phelps KR. Oedeem. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, eds. Klinische Methoden: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3e ed. Boston: Butterworths; 1990.
4. Bobkova I, Chebotareva N, Kozlovskaya L, Shilov E. Edema in renal diseases – current view on pathogenesis. Nefrologie @ Point of Care. 2016;2(1):e47-e55. https://doi.org/10.5301/pocj.5000204. Accessed November 3, 2019.