Olympus Mons is de grootste vulkaan in het zonnestelsel. Deze reusachtige berg torent hoog boven de omringende vlakten van de rode planeet uit en wacht wellicht zijn tijd af tot de volgende uitbarsting.
Karakteristieken
De Olympus Mons ligt in de Tharsis Montes-regio nabij de evenaar van Mars en is een van de tientallen grote vulkanen, waarvan er vele tien tot honderd keer zo hoog zijn als hun aardse tegenhangers. De hoogste van allemaal torent 25 kilometer boven de omringende vlakten uit en strekt zich uit over 624 km – ruwweg de grootte van de staat Arizona.
Ter vergelijking: de Mauna Loa op Hawaii, de hoogste vulkaan op aarde, rijst 6,3 mijl (10 km) boven de zeebodem uit (maar zijn top is slechts 2,6 mijl boven zeeniveau). Het volume van Olympus Mons is ongeveer honderd keer zo groot als dat van Mauna Loa, en de Hawaïaanse eilandketen waarin de aardse vulkaan ligt, zou in zijn Martiaanse tegenhanger passen.
Olympus Mons is drie keer zo hoog als de hoogste berg ter wereld, de Mount Everest, waarvan de top 5,5 mijl boven zeeniveau ligt.
Olympus Mons is een schildvulkaan. In plaats van met geweld gesmolten materiaal uit te spuwen, ontstaan schildvulkanen door lava die langzaam langs de zijkant naar beneden stroomt. Als gevolg daarvan ziet de berg er laag en gedrongen uit, met een gemiddelde helling van slechts 5%.
Zes ingestorte kraters, caldera’s genoemd, stapelen zich op elkaar en vormen een depressie op de top die 85 km breed is. Toen de magmakamers onder de caldera’s zich van lava ontdeden, waarschijnlijk tijdens een uitbarsting, stortten de kamers in, niet langer in staat om het gewicht van de bovenliggende grond te dragen.
Een klif, of escarpment, omringt de buitenste rand van de vulkaan en reikt tot 10 km boven het omringende gebied. (De klif alleen al is ongeveer even hoog als Mauna Loa.) Een brede depressie omringt de basis van de vulkaan doordat zijn immense gewicht in de korst drukt.
Olympus Mons is nog een relatief jonge vulkaan. Hoewel de vorming miljarden jaren in beslag heeft genomen, zijn sommige delen van de berg misschien maar een paar miljoen jaar oud, relatief jong in de levensduur van het zonnestelsel. Als zodanig kan Olympus Mons nog steeds een actieve vulkaan zijn met de potentie om uit te barsten.
“Op aarde werden de Hawaïaanse eilanden gebouwd uit vulkanen die uitbarstten toen de aardkorst over een hot spot gleed – een pluim van stijgend magma,” zei Jacob Bleacher, een planetaire wetenschapper aan de Arizona State University en NASA’s Goddard Space Flight Center in Greenbelt, Md, tegen Space.com. “
De hoogste vulkaan in het zonnestelsel kan ook rotsgletsjers huisvesten – rotsachtig puin bevroren in ijs. Sneeuw- en ijsafzettingen boven de basis van het schild zouden tot zulke gletsjers kunnen leiden. In de buurt van de top van de vulkaan kan zich door stof aan het oppervlak geïsoleerd water-ijs bevinden. De toppen van deze gletsjers kunnen richels, groeven en lobben bevatten, en bedekt zijn met rotsen en keien, en kunnen wel vier miljoen jaar oud zijn.
Het ontstaan van een reus
Waarom zou zo’n reusachtige vulkaan op Mars ontstaan en niet op Aarde? Wetenschappers denken dat de lagere oppervlaktezwaartekracht van de rode planeet, in combinatie met hogere uitbarstingssnelheden, ervoor heeft gezorgd dat de lava op Mars zich hoger kon opstapelen.
De aan- of afwezigheid van tektonische platen zou ook een belangrijke rol kunnen spelen bij de verschillende soorten vulkanen. De hete plekken van lava onder de korst blijven op beide planeten op dezelfde plaats. Op aarde echter verhindert de beweging van de korst de gestage opbouw van lava. De Hawaï-eilanden, bijvoorbeeld, ontstonden toen een plaat over een hete plek dreef. Elke uitbarsting creëerde een klein eiland op een andere plek.
Maar op Mars is de beweging van de plaat zeer beperkt. Zowel de hot spot als de korst blijven onbeweeglijk. Als er lava naar de oppervlakte stroomt, blijft die zich op één plek opstapelen. In plaats van een keten van vulkanische eilanden ontstaan er grote vulkanen zoals Olympus Mons. Drie andere grote vulkanen in de buurt van Olympus Mons zijn eveneens gigantisch; als slechts één van de vier vulkanen in de regio zou bestaan, zou het de hoogste vulkaan in het zonnestelsel zijn.
(Eén onderzoeker, An Yin van UCLA, heeft voorgesteld dat Mars nog steeds plaattektoniek heeft. “Ik denk dat er goed bewijs voor is,” zei Yin tegen Space.com. Maar de meeste onderzoekers zijn het daar niet mee eens.)
Naast het ontbreken van plaatbewegingen, werd de groei van Olympus Mons geholpen door zijn langere levensduur. Hoewel er op dit moment geen zwervers zijn die de bergen verkennen, slagen planeetwetenschappers erin de vulkanen te onderzoeken met gesteenten van de aarde. Door zes nakhliet-meteorieten van Mars te bestuderen waarvan eerder was vastgesteld dat ze vulkanisch zijn, bevestigden wetenschappers de lange levensduur van Martiaanse vulkanen.
We ontdekten dat de nakhlieten zijn gevormd door ten minste vier uitbarstingen in de loop van 90 miljoen jaar,” zei Benjamin Cohen, een planeetwetenschapper aan de Universiteit van Glasgow in Schotland, in een verklaring. “Dit is een zeer lange tijd voor een vulkaan, en veel langer dan de duur van aardse vulkanen, die meestal slechts een paar miljoen jaar actief zijn.”
De meteorieten werden de ruimte in geblazen toen een enorme rots 11 miljoen jaar geleden op de planeet neerstortte.
“En dit is nog maar het topje van de ijsberg, want er zou maar een heel klein beetje gesteente door de inslagkrater zijn uitgeworpen – de vulkaan moet dus veel langer actief zijn geweest,” zei Cohen.
Een andere groep van 11 Martiaanse meteorieten liet zien dat de vulkanen nog langer actief waren. Terwijl er 10 slechts 500 miljoen jaar oud waren, bleek een elfde, NWA 7635, 2,4 miljard jaar oud te zijn.
“Wat dit betekent is dat er gedurende 2 miljard jaar een soort gestage pluim van magma is geweest op één plaats op het oppervlak van Mars,” zei onderzoeker Marc Caffee, een professor in de fysica en astronomie aan de Purdue Universiteit in Indiana, in een verklaring. “Zoiets hebben we niet op aarde, waar iets 2 miljard jaar lang zo stabiel is op een specifieke locatie.”
Verkenningen van Martiaanse vulkanen
De vulkanen in Tharsis Montes zijn zo groot dat ze boven de seizoensgebonden Martiaanse stofstormen uittorenen. De Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli, die aan het eind van de 19e eeuw het oppervlak van Mars intensief bestudeerde, observeerde de enorme kenmerken vanaf de aarde met een 22 centimeter telescoop. Toen NASA’s Mariner 9 in 1971 bij de rode planeet aankwam, kon hij de toppen van de vulkanen boven de stormen onderscheiden.
Hoewel er nog geen rovers de tocht naar de Martiaanse bergen hebben gemaakt, heeft dat velen er niet van weerhouden over verkenning te dromen. 4th Planet Logistics, een bedrijf dat zichzelf omschrijft als “opgericht met als doel het ontwerpen, bouwen en evalueren van menselijke habitatstructuren en gerelateerde ondersteuningscomponenten voor gebruik op de maan, Mars en verder,” wil een virtual-reality klimroute creëren voor de enorme berg.
“Ik wil graag een persoonlijke uitnodiging uitbrengen om betrokken te raken bij onze inspanning om een klimroute naar de top van Olympus Mons te creëren,” zei 4th Planet Logistics oprichter en directeur Michael Chalmer Dunn in een bericht op de blog van het bedrijf.
Het kan dus nog wel even duren voordat je de enorme vulkaan fysiek kunt beklimmen, maar misschien kun je hem wel visueel verkennen.
Wetenschappers hebben de High Resolution Stereo Camera van de Europese Mars Express orbiter gebruikt om een mozaïek en terreinmodel van de vulkaan te maken.
Volg Nola Taylor Redd op @NolaTRedd, Facebook, of Google+. Volg ons op @Spacedotcom, Facebook of Google+.
Gerelateerd:
- Hoe groot is Mars?
- Hoe ver weg is Mars?
- Waar is Mars van gemaakt?
- De atmosfeer van Mars: Samenstelling, Klimaat & Weer
- Wat is de temperatuur van Mars?
- Hoe is Mars ontstaan?
- Foto’s van Mars: De Verbazingwekkende Rode Planeet
- Mars de Rode Planeet: Laatste nieuws en ontdekkingen
Recent news