Het is 1867 en tijd voor een nieuwe formele naamswijziging voor de Habsburgse rijken. Zeg maar dag (soort van) tegen het Oostenrijkse keizerrijk en zeg maar hallo tegen Oostenrijk-Hongarije.
Maar hoe is dit gebeurd? En waarom?
Censuur en strenge controle op politieke vrijheden kenmerkten het begin van de 19e eeuw in Wenen. Geen wonder dus dat de Weners zich aansloten bij de golf van revoluties die Europa in 1848 trof. Keizer Ferdinand I (zoon van Frans II/I) stond toen aan het hoofd van het keizerrijk.
Wenen kwam nooit op dezelfde manier in opstand als bijvoorbeeld Frankrijk. Niettemin leidden de onlusten tot enige politieke verandering en liberalisering. Ferdinand deed bijvoorbeeld afstand van de troon ten gunste van zijn jonge neef, Frans Jozef.
(Prins Metternich, Oostenrijks kanselier in het begin van de 19e eeuw, spionnenmeester en hoeder van de conservatieve waarden van het Oostenrijkse keizerrijk. Hij trad af tijdens de revolutie van 1848. Hij is ook de reden waarom we Sachertorte hebben. Foto met dank aan het Rijksmuseum)
Andere Habsburgse landen deelden ook iets van die revolutionaire geest. Met name Hongarije werd regelmatig een beetje dartel, wat zelfs leidde tot een korte onafhankelijkheidsoorlog in (geen verrassing) 1848. De “rebellen” verloren en het Oostenrijkse keizerrijk trad hard op. Het plaatselijke Hongaarse parlement werd ontbonden en er kwam een totalitair bewind vanuit Wenen.
De contrarevolutionaire inspanningen van de Habsburgse autoriteiten maakten echter geen einde aan nationalistische en liberale sentimenten op hun grondgebied.
(1849 kaart van Hongarije. Foto met dank aan de British Library)
Events continued to chip away away at the Habsburg map. De Oostenrijks-Pruisische oorlog van 1866 leidde er bijvoorbeeld toe dat de Venetiaanse gebieden onder Italiaans bestuur kwamen te staan. En de Hongaren waren nooit echt gelukkig met hun relatie met hun heersers in Wenen.
Keizer Frans Jozef besloot uiteindelijk de keizerlijke machtslijnen opnieuw te bepalen om de Hongaarse onafhankelijkheidsinspanningen de wind uit de zeilen te nemen en militaire en andere middelen vrij te maken die nodig waren om Hongarije rustig te houden.
Het resultaat was het Oostenrijks-Hongaarse Compromis van 1867, waardoor ons “Habsburgse Rijk” (nu het Oostenrijkse Rijk) officieel veranderde in Oostenrijk-Hongarije, ook bekend als het Oostenrijks-Hongaarse Rijk.
(In de Hongaarse tekst staat “Franz Joseph I, Koning van Hongarije”. Foto met dank aan de British Library)
Door deze verandering werd het keizerrijk opgesplitst in twee semi-onafhankelijke helften: het Koninkrijk Hongarije en het Oostenrijkse Rijk. Hongarije kreeg zijn parlement terug en zeggenschap over de meeste binnenlandse aangelegenheden, maar Frans Jozef bleef staatshoofd. Hij was dus keizer van Oostenrijk en koning van Hongarije.
Daarbovenop bleven bepaalde aspecten van de politieke macht gecentraliseerd: de monarchie behield bijvoorbeeld het gezag over het leger en buitenlandse zaken. Het was dus Oostenrijk-Hongarije als geheel en niet alleen het Oostenrijkse keizerrijksdeel dat in 1914 onder Franz Jozef ten strijde trok, een oorlog die het einde van de Habsburgse heerschappij en de (weder)geboorte van Oostenrijk betekende.
Tip: In de Hofburg kunt u veel te weten komen over het leven en de tijd van Franz Jozef, vooral tijdens de rondleiding door de keizerlijke appartementen.