Kitsune (狐狸精), de Japanse vosgeest, is ook bekend als de Kumiho (구미호) in Korea en de Huli Jing (狐狸精) in China. Zij zijn in wezen hetzelfde schepsel, maar met een paar verschillen op basis van de regio.
夜の暗闇の中で
狐の罠
作るのは簡単です
In het donker van de avond
De vossenval
is gemakkelijk te maken
In alle drie de culturen wordt de vossengeest meestal gezien als een kwaadaardig wezen . Ze staan erom bekend dat ze het gezelschap van mensen op prijs stellen, om verschillende redenen die bijna altijd slecht aflopen voor de ongelukkige die er een tegenkomt. De belangrijkste reden dat een vosgeest een mens opzoekt is om zijn levenskracht weg te zuigen of zelfs om mensenvlees te eten en zo zijn krachten te stelen, zijn herinneringen, zijn kennis, en zelfs zijn menselijke vorm.
Hoe ouder een vosgeest werd, hoe machtiger hij werd en hoe meer mensen hun levenskracht weglekten, hoe machtiger hij ook werd. Van een vos werd gezegd dat hij pas een menselijke gedaante kon aannemen als hij genoeg levenskracht had verworven en tot 500 jaar oud was geworden en dat hij voor elke 100 jaar dat hij ouder werd een extra staart kreeg. De oudste vossen zouden de negenstaartige vossen zijn, die 900 jaar oud werden en soms nog ouder.
In de Japanse folklore kan een Kitsune wel negen staarten hebben. (santagor / Adobe)
Let op, mijn gebied van expertise is Japan, dus ik zal alleen kort ingaan op Korea en China, omdat ik geen verkeerde informatie wil geven en er zoveel overleveringen zijn in elk land dat ik ze onmogelijk allemaal in één artikel kan behandelen. Kijk in de bronnen sectie voor een aantal uitstekende websites, PDF’s, en boeken waar je nog meer kunt lezen over deze niet zo ongrijpbare wezens.
De Kitsune in Korea – Kumiho en China – Huli Jing
In Korea gebruikt de Kumiho een knikker die hij in zijn mond draagt om wijsheid van mensen te stelen, meestal door middel van een kus. In Korea kan de vosgeest op de leeftijd van 100 jaar een menselijke gedaante aannemen en de menselijke gedaante zal altijd vrouwelijk zijn. De vosgeest heeft echter een menselijke schedel nodig die hij op zijn hoofd plaatst om te kunnen transformeren. Hij kan ook een mens verslinden om zijn gedaante aan te nemen.
Betekent dit dat de vos zelf vrouwelijk was? Niet noodzakelijkerwijs, maar de menselijke vorm zal altijd die van een aantrekkelijke jonge vrouw zijn.
- Hoed je voor de kat: Verhalen over de boosaardige Japanse Bakeneko en Nekomata – Deel 1
- Mysterieuze Werelden: Reizen naar de Feeën en Sjamanistische Rijken
- Een hart zo koud als ijs? De Japanse legende van Yuki-onna, de mooie maar gevaarlijke sneeuwvrouw
Een Kitsune, Lady Kayo, die een afgehakt hoofd vasthoudt. (Claremont Colleges Digital Library / CC BY-SA 2.0 )
Vaak neemt de Kumiho de gedaante aan van iemand die zijn beoogde slachtoffer kent, zodat deze meer vertrouwen in hem heeft en gemakkelijker dichtbij te komen is. Een van de kenmerken waaraan je kunt zien dat je met een Kumiho te maken hebt, is dat hij zich anders gedraagt dan de persoon die hij voorstelt, hij zegt of eet dingen die hij normaal niet zou doen.
Ze kunnen een andere oogkleur hebben of op een ouderwetse manier spreken, of u zou naar zijn staart kunnen gaan zoeken, want die is altijd aanwezig. De Kumiho zal zijn best doen om hem te verbergen en weigeren zijn rug naar u toe te keren.
De krijger Miura-no-suke confronteert Lady Tamamo-no-mae terwijl ze in een Kitsune verandert. (Pharos / Publiek domein)
In China is de Huli Jing altijd een vrouw die mannen met grote macht probeert te verleiden. Vaak proberen zij zich te mengen in het leven van generaals en keizers in de hoop politieke en vorstelijke intriges te manipuleren, voor zover wij kunnen nagaan puur voor hun eigen vermaak. Wie weet wat een vosgeest werkelijk van plan was?
In de Chinese verhalen over de vossengeest kan de Huli Jing heel aardig en heilzaam lijken voor de man met wie zij samen is. Ze is echter altijd gemeen en vol bedrog tegen andere vrouwen in het huishouden, of dat nu familieleden of eenvoudige bedienden zijn. Zij houdt ervan wrede en vaak fatale “trucs” met vrouwen uit te halen, maar slaagt er altijd in de indruk te wekken dat het om een ongeluk gaat. En wee je gebeente als je een vrouwelijk stiefkind was.
De mannen met wie de Huli Jing optrekt, komen vaak snel aan de macht en worden beroemd met grote rijkdom en landoppervlakten. Als de Huli Jing echter alle energie van zijn overmoed heeft opgenomen en de man oud en seniel begint te worden en niet langer in staat is de energie te produceren waar zij naar hunkert, vertrekt de Huli Jing, haar onsterfelijke schoonheid en geluk met zich meenemend, terwijl haar ex wegkwijnt en wegkwijnt vanwege zijn verloren liefde en luxe.
Japanse volksverhalen vertellen over de Kitsune die anderen bedriegen door zich voor te doen als trouwe beschermers, vrienden, minnaars en echtgenotes. (IrenHorrors / CC BY-SA 3.0 )
En als dit nog niet genoeg was om te overtuigen van het verborgen kwaad van de Chinese vosgeest, kijk dan eens naar wat deze Chinese klassieke tekst , Of Mountains and Seas (山海經), te zeggen heeft over de ware gedaante van de Huli Jing:
有獸焉，其狀如狐而九尾，其音如嬰兒，能食人
Er is een beest in de vorm van een vos met negen vertellingen, het klinkt als een baby, het eet mannen.
De Kitsune van Japan
De bekendste, en populairste, naam van de vossengeest komt uit Japan; Kitsune. In Japan kunnen Kitsune zowel mannelijk als vrouwelijk zijn, hoewel de vrouwtjes nog steeds veel vaker voorkomen. Men denkt dat de naam Kitsune afkomstig is van twee woorden die samengevoegd zijn. Sommige bronnen suggereren dat de naam afkomstig is van:
Kitsu – het geluid dat een vos maakt, maar dat ook “kom hier” kan betekenen.
Tsune – dat “altijd” betekent, maar ook een alternatieve lezing kan zijn van “Ki” – dat zowel de kleur “goud” kan betekenen als het woord voor “energie”, afhankelijk van welke Kanji je gebruikt. En ‘Ne’ is de vrouwelijke versie van het uitdrukken of overmatig benadrukken van een goede stemming in het Japans, zoals Shiawase-ne! (Ik ben erg blij) of Ii-ne! (Geweldig).
Dus Kitsune zou kunnen betekenen ‘altijd goud’ of ‘altijd energie’, afhankelijk van hoe je het interpreteert.
Ik denk graag dat vossen nogal energieke wezens zijn, dus deze lezing heeft een zekere voorliefde voor mij. Echter, een van de meest populaire verhalen over hoe de vos-geest aan zijn bijnaam komt is uit een verhaal gevonden in de Nihon Ryouiki (日本霊異記), ruwweg vertaald als “Japanse Spookverhalen” het is een verzameling van vreemde en ongewone overlevering.
Het verhaal gaat als volgt:
Er was eens een zeer eenzame man die hard aan het werk was op zijn boerderij. Hij werkte dag in dag uit en had genoeg te eten en een mooi huis waar hij voor zorgde, maar hij had geen vrouw. Hij had vele jaren gezocht naar een vrouw om zich eigen te maken, maar kon er nooit een vinden die geschikt genoeg was. Op een dag, toen hij op zijn akker bezig was, keek hij op om een verbluffend mooie vrouw aan te treffen, zij kon niets minder zijn dan een Vrouwe, en hij werd op slag verliefd. Hij vroeg haar ten huwelijk en legde haar uit wat hij allemaal had en hoe hij voor haar kon zorgen, en tot zijn grote vreugde stemde zij toe. Het paar trouwde en zij leefden vele jaren zeer gelukkig samen. Tot grote vreugde van de boer vertelde zijn vrouw hem op een dag dat zij eindelijk in verwachting was en dat zij een compleet gezin zouden vormen. Hij was dolgelukkig en zorgde goed voor zijn vrouw en hun ongeboren kind. Toen de baby eindelijk geboren was, ontdekte hij dat zijn hond ook een pup had verwekt. Hij hoopte dat het kind en de pup samen zouden opgroeien en goede kameraden zouden zijn, maar naarmate de pup opgroeide, werd hij steeds vijandiger tegen de vrouw van de boer, zonder duidelijke reden. Maanden gingen zo voorbij tot op een dag de pup-turned-hond in de arm van de vrouw scheurde, doodsbang voor haar leven verdween de vrouw in een vlaag van gewaden en zijde en in haar plaats zat een vos met negen verhalen. Zij keek verbaasd op en realiseerde zich wat zij had gedaan en vluchtte het huis uit, weg van de woedende kaken van de hond. Dagen, weken, maanden gingen voorbij en ze kwam niet terug. De man was er kapot van, hij hield van zijn vrouw en miste haar en het kon hem niet schelen dat ze in werkelijkheid een vossengeest was. Hij huilde elke nacht om haar, dwaalde wanhopig door de velden en riep met zijn stem, die hees en gebroken van de tranen werd, om haar alsjeblieft te vragen: “Kitsu-ne?”
Een Kitsune die zich voordoet als een mooie vrouw. (PhallseAnghell / CC BY-SA 3.0 )
Verhalen als deze zijn vaak de oorsprongsverhalen van beroemde mensen die met buitengewone gaven waren geboren, zoals de Shugendō-priester , En-No-Gyoja, en de Onmyōdō-priester, Abe-No-Seimei. Beiden beweerden een Kitsune moeder te hebben gehad.
Ondanks dat de vosgeest in dit verhaal welwillend en goedhartig was, bracht zij toch verdriet teweeg bij de man van wie zij hield toen zij verkoos weg te lopen. In sommige versies van het verhaal sterft de man later van eenzaamheid en in andere versies vertrekt hij op zoek naar zijn geliefde en keert nooit meer terug.
Typen Kitsune
Er zijn drie verschillende soorten Kitsune in Japan. Elk van deze heeft zijn eigen speciale kenmerken die hen op zichzelf een beetje uniek maken:
Youko – deze worden beschouwd als Kitsune, maar ik vraag me vaak af of ze een eigen vermelding zouden moeten hebben, aangezien het niet echt vossengeesten zijn, maar demonen die de vorm van een vos hebben aangenomen. In het hierboven beschreven Huli Jing gedicht worden zij genoemd als klinkend als een baby en dit gehuil wordt vaak gebruikt om nietsvermoedende slachtoffers te lokken die het ongelukkige kind willen redden om vervolgens verslonden te worden.
Myoubu – dit zijn de vossengeesten die zichzelf hebben aangewezen als de boodschapper van Inari O-kami, zij kunnen geen kwaad doen en hebben gezworen zijn aanbidders bij te staan. Dit zijn de beelden die u zult zien op heiligdommen en begraafplaatsen met hun kenmerkende rode slabbetjes.
- Duchtere Beestenhoofdmaskers, Zware Gewaden & Wervelende Kleuren: Wat zijn de onuitgesproken boodschappen in de oude Chinese opera?
- Landschap van Schotse Mythologische Goden, Godinnen en Reuzen
- Shinigami: De Magere Hein en God van de Dood in de Japanse Folklore
Kitsune bewakers bij een Shinto Shrine. ( searagen / Adobe)
Nogitsune – dit zijn de vossen die de meest directe interactie met mensen hebben en (in tegenstelling tot China en Korea) goed of slecht kunnen zijn. Zij staan niet op één lijn met Inari O-kami en worden dus als “wild” beschouwd, maar niet in dezelfde zin als een echte vos, het is meer dat zij kunnen doen wat zij willen en zich geen zorgen hoeven te maken over karmische herstelbetalingen. Van alle verhalen die je over de Kitsune te weten zult komen, is dit het type dat je het meest zult zien, omdat zij hun leven leiden en er soms voor kiezen de mensheid lastig te vallen en soms om bevriend te raken.
Hoe ontmasker je een Spirit-Fox?
In Japan wordt de Kitsune vaak ontdekt vanwege een eigenschap die niet kan worden verborgen. Net als bij de Kumiho heeft de Kitsune bijna altijd een staart en soms vossenoren. De Kitsune zal vaak in de schaduw proberen te blijven, zodat zijn gelaatstrekken niet goed te zien zijn. Er wordt gezegd dat zijn huid er heel helder en bijna lichtgevend uitziet, omdat hij niet vaak aan de zon is blootgesteld (bont, natuurlijke sunblock).
Vaak gebruiken ze spraak die als ouderwets of uit de mode kan worden beschouwd omdat ze niet vaak met mensen omgaan, soms komen ze maar eens in de honderd jaar of meer, en dus misschien niet het huidige gebruik van geschikte taal kennen. Zij kunnen in een ongebruikelijk tempo spreken, heel langzaam of heel snel.
De ware gedaante van een Kitsune is te zien aan zijn weerspiegeling of schaduw. (Amcaja / Publiek Domein)
Er zijn woorden in het Japans waarvan wordt gezegd dat Kitsune moeite hebben met het uitspreken ervan. Een van deze woorden is “Moshi”, om deze reden begonnen mensen hun deuren (en nu hun moderne mobiele telefoons) te openen met de groet, “Moshi-moshi?” om te bevestigen dat het geen Kitsune is.
Kitsune en honden kunnen niet met elkaar overweg en dus kan de Kitsune ontmaskerd worden door zijn negatieve reacties op hondse metgezellen, zoals extreme angst voor honden. Het willen toebrengen van kwaad of het wensen van kwaad aan honden. Honden zullen actief grommen en proberen de kitsune weg te jagen.
Kitsune kunnen naar verluidt onzichtbaar worden, maar ze kunnen hun schaduw niet verbergen en die zal verschijnen in de vorm van de vos-oor Kitsune. Je zou ze ook kunnen zien door een kamer met wierookrook te doorlopen. De rook zal hun vormen schetsen en de Kitsune afschrikken. Zij hebben ook een hekel aan de geur van wierook.
Een Kitsune zal zich altijd blootgeven aan zijn spiegelbeeld en zal alles vermijden wat een spiegelend oppervlak heeft, zoals water, gepolijste metalen platen, metalen lepels, of metalen potten en natuurlijk – spiegels. Een Lady die weigert een spiegel in haar kamer te hebben, wordt ervan verdacht ofwel een Kitsune te zijn, ofwel bezeten te zijn door een Kitsune (Kitsunestuki, waarover hieronder meer).
Inarizushi is een soort tofu en rijst sushi die gefrituurd is en zeer zoet smaakt. Inarizushi wordt vaak achtergelaten als offer voor de God Inari O-Kami. Er wordt gezegd dat de Kitsune dit soort sushi niet kan weerstaan en zal stoppen om het te eten, waarbij hij terugkeert naar zijn vos-geesten vorm om te genieten van de heerlijke traktatie. Als je de sushi weglaat, laat je de Kitsune hierdoor zien voor wat hij of zij werkelijk is.
Japanse inarizushi zei de Kitsune aan te trekken. (Ocdp / CC BY-SA 3.0 )
Hoshi-no-tama – dit is een soort bal, vergelijkbaar met de knikker van Kumiho, die een deel van de kracht van de Kitsune bevat. Hij verschijnt als een gloeiende, zwevende bal die de Kitsune dierbaar is. Als je deze bal weet te vinden en te houden, zal de Kitsune gedwongen zijn je te dienen om hem terug te verdienen. De Kitsune zal echter alles doen wat in zijn macht ligt om de bal terug te krijgen. Het is vergelijkbaar met vossenvuur (will-o-wisp).
Kitsunetsuki (狐憑き) – Bezetenheid door vossengeesten
Dit is een lang en ingewikkeld onderwerp, vooral onder de Shugendō die nog regelmatig exorcismes uitvoeren. Weet alleen dat dit type Kitsune geen echte Kitsune is en dat vossengeesten zowel mensen als echte vossen kunnen bezitten.
Wanneer de Kitsune in het bezit is van een menselijk lichaam, zal hij vaak allerlei problemen veroorzaken. Meestal is het onschuldig plezier, maar vaak wordt het na verloop van tijd snode plannen. Hele families zijn financieel geruïneerd door vossenbezit.
Prins Hanzoku geterroriseerd door een Kitsune. Bron: Petrusbarbygere / Public Domain .
Hoe houd je de Geest-vos uit het spreekwoordelijke kippenhok?
De beste manier om de vossengeest bij je weg te houden is door pro-actief te zijn in zelfbehoud. Zij kunnen niet nemen wat jij niet geeft. Het zijn geen goden en ze zijn niet almachtig. Hen negeren is je beste verdediging.
Betrouw niet de onbetrouwbare vreemdeling die over wind en regen praat terwijl hij in de schaduw staat op een perfect zonnige dag. Als een mooi meisje of een mooie jongen zomaar tegen je begint te praten, als hij of zij te mooi lijkt om waar te zijn, als je denkt dat je een gele glinstering in zijn of haar ogen ziet, of de schaduw van een staart, vertrouw hem of haar dan niet, want het zou wel eens een Kitsune kunnen zijn. Als je het gevoel hebt dat je wordt gevolgd, maar je ziet alleen schaduwen en een plotselinge vonk van licht, wees dan op je hoede.
Wanneer het om de Kitsune gaat, is hun grootste kracht dat ze je in de maling kunnen nemen en je leven ingewikkeld kunnen maken met kunstgrepen. Dit kan betekenen dat ze een geweldig leuke metgezel zijn of een vreselijke kamergenoot. Ze komen binnen als een wervelwind en zijn dan weer weg voor je weet wat je overkomt, je moe achterlatend en toch verlangend naar meer. Als je niet oppast, beste lezer, kan het zijn dat je buiten door de straten loopt en roept: “Kitsu-ne?”
Top afbeelding: Japanse duivelsvos ( Ekaterina Glazkova / Adobe Stock)
Door Nisa Ryan
Bronnen
Hearn, L. 2005. Glimpses of Unfamiliar Japan . Beschikbaar op: http://academia.issendai.com/foxtales/japan-lafcadio-hearn.shtml
Heine, S. 1999. Verschuivende vorm, vormgevende tekst: Filosofie en folklore in Fox Kōan . Univ of Hawaii Press.
Johnson, T. Datum onbekend. Vossenoverlevering uit het Verre Oosten . Beschikbaar op: http://asianethnology.org/downloads/ae/pdf/a266.pdf
Kincaid, C. 2016. Kom en slaap: De folklore van de Japanse vos . CreateSpace Independent Publishing Platform.
Lombardi, L. 2014. Kitsune: De goddelijke/kwade vos Yokai . Beschikbaar bij: https://www.tofugu.com/japan/kitsune-yokai-fox/
Nozaki, K. 1961. Kitsune: Japans vos van mysterie, romantiek en humor. Verkrijgbaar bij: http://www.coyotes.org/kitsune/kitsunebook.html
Smyers, K. 1998. The Fox and the Jewel: Shared and Private Meanings in Contemporary Japanese Inari Worship (De vos en het juweel: gedeelde en privébetekenissen in de hedendaagse Japanse Inari-verering). University of Hawaii Press.