De IJslandse saga’sEdit
Volgens de Saga van Ragnar Lodbrok, Het verhaal van de zonen van Ragnar, Heimskringla, Hervarar Saga, Sögubrot, en vele andere IJslandse bronnen, was Ragnar de zoon van de Zweedse koning Sigurd Ring. Bijna alle saga’s zijn het erover eens dat de Deense koning Randver de vader van Sigurd was, waarbij de Hervarar saga zijn vrouw noemt als Åsa, de dochter van koning Harald van de Rode Snor uit Noorwegen. De verslagen vertellen verder dat Randver een kleinzoon was van de legendarische Scandinavische koning Ivar Vidfamne bij zijn dochter Aud (die in de Hervarar saga Alfhild wordt genoemd). Na de dood van koning Ivar Vidfamne veroverde Aud’s oudste zoon bij de Deense koning Hrœrekr Ringslinger, Harald, al het gebied van zijn grootvader en werd bekend als Harald Wartooth. Harald’s neef Sigurd Ring werd na Randver’s dood (Denemarken volgens de Hervarar saga) de belangrijkste koning van Zweden, vermoedelijk als onderkoning van Harald. Sigurd en Harald vochten de Slag bij de Brávellir (Bråvalla) op de vlakten van Östergötland, waarbij Harald en veel van zijn mannen sneuvelden. Sigurd regeerde vervolgens over Zweden en Denemarken (soms vereenzelvigd met een Deense koning Sigfred die regeerde van ongeveer 770 tot zijn dood voor 804). Hij verwekte een zoon bij de Noorse prinses Alfhild van het halfmythische Álfar-volk, Ragnar Lodbrok, die hem opvolgde. Eysteinn Beli, die volgens de Hervarar Saga de zoon was van Harald Wartooth, regeerde Zweden enige tijd na Sigurd totdat hij werd gedood door de zonen van Ragnar en Aslaug.
In hun verslagen over zijn regeerperiode vertellen de Sagen van de IJslandse Prehistorie, bekend als fornaldarsaga, meer over Ragnar’s huwelijken dan over oorlogsfeiten. Volgens de Sögubrot, “was hij de grootste en mooiste man die mensenogen ooit hebben gezien, en hij leek op zijn moeder in uiterlijk en leek op haar verwanten”. Hij doodde eerst een reusachtige slang die de woning van de Geatish jarl Herrauð’s dochter Thora Borgarhjort bewaakte, en won haar zo als zijn vrouw. De ongewone beschermende kleding die Ragnar droeg toen hij de slang aanviel, leverde hem de bijnaam Lodbrok (“ruige broek”) op. Zijn zonen met Thora waren Erik en Agnar. Na de dood van Thora ontdekte hij Kráka, een vrouw van uitzonderlijke schoonheid en wijsheid die bij een arm boerenechtpaar in Noorwegen woonde, en trouwde met haar. Dit huwelijk resulteerde in de zonen Ivar de Boneloze, Björn Ironside, Hvitserk, Ragnvald en Sigurd Slang-in-de-Oog. Later werd bekend dat Kráka eigenlijk Aslaug was, een geheime dochter van de beroemde held Sigurd Fafnesbane. Toen de zonen opgroeiden tot beroemde krijgers, besloot Ragnar, die niet achtergesteld wilde worden, Engeland te veroveren met slechts twee schepen. Hij werd echter verslagen door superieure Engelse troepen en werd in een slangenkuil gegooid om daar in doodsangst te sterven. De Saga van Ragnar Lodbrok, het verhaal van Ragnar’s zonen, en Heimskringla vertellen allen over het grote Heidense leger dat Engeland rond 866 binnenviel, aangevoerd door de zonen van Ragnar Lodbrok om wraak te nemen op Koning Ælla van Northumbria die naar verluidt Ragnar gevangen had genomen en geëxecuteerd.
Deense bronnenEdit
Het Chronicon Roskildense (ca. 1138) vermeldt Lodbrok (Lothpardus) als vader van de uiterst wrede Noorse koning Ywar (rex crudelissimus Normannorum Ywar) en zijn broers, Inguar (een dubbelganger van Ywar), Ubbi, Byorn en Ulf, die over de noordelijke volkeren heersen. Zij doen een beroep op de verschillende Deense kleine koningen om hen te helpen het rijk van de Franken te verwoesten. Ywar valt met succes de koninkrijken van Brittannië aan, maar niet als een wraakactie zoals in de IJslandse sagen. De kroniek van Sven Aggesen (ca. 1190) is de eerste Deense tekst die de volledige naam Regnerus Lothbrogh vermeldt. Zijn zoon Sigurd valt Denemarken binnen en doodt de koning, met wiens dochter hij trouwt als hij de troon overneemt. Hun zoon is op zijn beurt Knut, de stamvader van de latere Deense koningen.
Geen van deze bronnen noemt Ragnar Lodbrok als een Deense heerser. De eerste die dat wel doet is Saxo Grammaticus in zijn werk Gesta Danorum (ca. 1200). In dit werk wordt de Noorse legende vermengd met gegevens over de Deense geschiedenis uit de kroniek van Adam van Bremen (ca. 1075). Ragnars vader Sigurd Ring is hier een Noorse prins die getrouwd is met een Deense prinses, en verschilt van de overwinnaar van Brávellir (die ongeveer dertien generaties eerder had gebloeid). Sigurd Ring en zijn neef en rivaal Ring (dat wil zeggen, Sigfred en Anulo uit de opgetekende geschiedenis, d. 812) worden beiden in de strijd gedood, waarna Ragnar tot het Deense koningschap wordt verheven (door Saxo geïdentificeerd met Ragnfred, d. 814). Zijn eerste daad is het verslaan van de Zweedse koning Frö, die Ragnar’s grootvader heeft gedood. Ragnar wordt daarbij geholpen door een woeste schildmaagd Ladgerda (Lagertha), die Ragnar dwingt met hem te trouwen. In dit huwelijk verwekt hij de zoon Fridleif en twee dochters. Ragnar ziet later af van zijn huwelijk met Ladgerda en trouwt met Thora Borgarhjort, een dochter van de Zweedse koning Herrauðr, na het doden van twee giftige reuzenslangen die Thora’s woning bewaken. Zijn zonen met Thora zijn Radbard, Dunvat, Sigurd Snake-in-the-Eye, Björn Ironside, Agnar en Ivar de Botloze. Uit een buitenechtelijke relatie met een niet met name genoemde vrouw (alleen beschreven als een dochter van een man genaamd Esbjørn), verwekte Ragnar Ubbe. Een ander, laatste huwelijk, met Svanlaug (mogelijk een andere naam voor Aslaug) brengt nog eens drie zonen voort: Ragnvald, Eric Weatherhat en Hvitserk.
De zonen werden als onderkoningen geïnstalleerd in verschillende veroverde gebieden. Ragnar leidde een Vikingexpeditie naar Engeland en doodde de koning, Hama, voordat hij de graven van Schotland doodde en Sigurd Snake-in-the Eye en Radbard als gouverneurs installeerde. Noorwegen werd ook onderworpen, en Fridleif werd er heerser en in Orkney. Later viel Ragnar met drie zonen Zweden binnen, waar een nieuwe koning, Sörle genaamd, was verschenen en de erfenis van Thora’s zonen achterhield. Sörle en zijn leger werden afgeslacht en Björn Ironside werd op de troon gezet. Enige tijd later kreeg Björn de leiding over Noorwegen, terwijl Ragnar een andere zoon, Eric Weatherhat, aanstelde als heerser in Zweden; hij werd vervolgens gedood door een zekere Eysteinn. Een van de zonen, Ubbe, kwam op instigatie van zijn grootvader van moederszijde Esbjørn tegen zijn vader in opstand, en kon slechts met de grootste moeite worden verslagen en gevangen genomen. Saxo vertelt bovendien over herhaalde expedities naar de Britse eilanden, waarvan er een Dunvat en Radbard het leven kostte. Ælla, zoon van Hama, verdreef met de hulp van bondgenoten die gezamenlijk bekend stonden als de Galli – mogelijk een groep Noorse-Gaels (die in het Oud-Iers bekend stonden als Gall-Goídil), Ragnars onderheerser Ivar de Boneloze uit Engeland en bleef een hardnekkige vijand. Uiteindelijk werden de Scythen gedwongen Hvitserk als hun heerser te aanvaarden. Uiteindelijk werd Hvitserk door de Hellespontische vorst Daxon op verraderlijke wijze gevangen genomen en met zijn eigen bekentenis levend verbrand. Toen Ragnar dit hoorde, leidde hij een expeditie naar Kievan Rus’ en nam Daxon gevangen, die merkwaardig genoeg werd gespaard en verbannen.
In tegenstelling tot de IJslandse bronnen is Saxo’s verslag van Ragnar Lodbrok’s heerschappij grotendeels een catalogus van succesvolle Viking invasies over een enorm geografisch gebied. Onder de expedities over zee was er een tegen de Bjarmiërs en de Finnen (Saami) in het Arctische noorden. Het gebruik van magische spreuken door de Bjarmiërs veroorzaakte slecht weer en de plotselinge dood van veel Deense indringers, en de Finse boogschutters op ski’s bleken een geduchte vijand te zijn. Uiteindelijk werden de twee stammen op de vlucht gejaagd en werd de Bjarmische koning gedood. De historische koning Harald Klak wordt door Saxo (gebaseerd op een passage in Adams kroniek) tot een andere hardnekkige vijand van Ragnar gemaakt, die verscheidene malen de Juten en Scaniërs tot opstand aanzette, maar regelmatig werd verslagen. Na de laatste overwinning op Harald vernam Ragnar dat koning Ælla Ragnar’s mannen in Ierland had afgeslacht. Woedend viel hij de Engelse koning aan met zijn vloot, maar werd gevangen genomen en in de slangenkuil gegooid, net als in de IJslandse sagen. Ondanks al zijn lof voor Ragnar Lodbrok beschouwt Saxo zijn lot ook als de terechte wraak van God voor de minachting die hij voor de christelijke godsdienst had betoond.
Poëtische en epigrafische bronnenEdit
Weliswaar dateren de verhalende Noorse bronnen uit de 12e en 13e eeuw, maar er zijn ook veel oudere gedichten die hem en zijn verwanten vermelden. De Ragnarsdrápa, ogenschijnlijk gecomponeerd door Bragi Boddason in de 9e eeuw, prijst ene Ragnar, zoon van Sigurd, voor een rijk versierd schild dat de dichter heeft gekregen. Het schild verbeeldt de aanval op Jörmunrek, het Hjaðningavíg-verhaal, het ploegen van Gefjon, en Thor’s strijd met de Midgardslang. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het gedicht in feite uit ca. 1000 stamt en de Noorse herovering van Engeland viert. De vier verhalen die op het schild zijn afgebeeld zouden dan vier aspecten van de Lodbrok sage symboliseren (de aanvankelijke nederlaag van de zonen van Lodbrok in Engeland als gevolg van roekeloosheid, Ivar de Boneloze’s bedrieglijke toenadering tot koning Ælla, Ivar’s listige roof van land van Ælla, Ragnar’s strijd tegen de reuzenslang om Thora te winnen). De Knutsdrapa van Sigvat Thordarson (ca. 1038) vermeldt de dood van Ælla door toedoen van Ivar in York, die “de adelaar op Ælla’s rug sneed”. Hieruit lijkt het verhaal van de gruwelijke wraak van de zonen van Lodbrok al aanwezig te zijn. De verwijzing naar een straf van een “bloedadelaar” is door moderne geleerden echter sterk ter discussie gesteld. Een andere legende, Krakumal, in de mond gelegd van de stervende Ragnar in de slangenkuil, verhaalt over de heldendaden van Ragnar en vermeldt veldslagen over een groot geografisch gebied, waarvan verscheidene betrekking hebben op de Britse eilanden. De naam van het gedicht, “Kráka’s leugen”, verwijst naar Kráka, de vrouw van Ragnar, hoewel moderne filologen het gedicht in zijn huidige vorm gewoonlijk dateren in de 12e eeuw.
Er is één runeninscriptie waarin Lodbrok wordt genoemd, gegraveerd op de prehistorische tumulus van Maeshowe op Orkney in het begin van de 12e eeuw. De tekst luidt: “Deze howe werd lang voor die van Lodbrok gebouwd. Haar zonen, zij waren stoutmoedig; nauwelijks waren er ooit zulke grote mannen van hun handen”. De uitdrukking “haar zonen” heeft aanleiding gegeven tot de theorie dat Lodbrok oorspronkelijk werd gezien als een vrouw, moeder van de historisch bekende zonen.
Frankische verslagen over een 9e-eeuwse Vikingleider genaamd RagnarEdit
Het beleg van Parijs en de plundering van Parijs in 845 was het hoogtepunt van een Vikinginvasie in het koninkrijk van de West-Franken. De Viking strijdkrachten werden geleid door een Noorse hoofdman genaamd “Reginherus”, of Ragnar. Deze Ragnar is vaak voorzichtig geïdentificeerd met de legendarische sagafiguur Ragnar Lodbrok, maar de juistheid hiervan wordt door historici betwist. Ragnar Lodbrok wordt soms ook vereenzelvigd met een Ragnar die rond 841 van Karel de Kale land in Torhout, Vlaanderen, kreeg toegewezen, maar uiteindelijk zowel het land als de gunst van de koning verloor. De Vikingen van Ragnar deden in 845 een inval in Rouen op hun weg langs de Seine en Karel, die vastbesloten was de koninklijke abdij van Saint-Denis (bij Parijs) niet te laten verwoesten, stelde een leger samen dat hij in twee delen verdeelde, één aan elke kant van de rivier. Ragnar viel een van de divisies van het kleinere Frankische leger aan en versloeg het, nam 111 van hun mannen gevangen en hing hen op een eiland in de Seine op ter ere van de Noorse god Odin en om de resterende Frankische troepen angst aan te jagen. Ragnars vloot kwam terug bij zijn opperheer, de Deense koning Horik I, maar Ragnar stierf spoedig aan een hevige ziekte die zich ook in Denemarken verspreidde.
Latere continentale verslagenEdit
Eén van de oudste teksten waarin de naam Lodbrok wordt genoemd is de Normandische geschiedenis van Willem van Jumièges uit ca. 1070. Volgens Willem hadden de Deense koningen van oudsher de gewoonte om de jongere zonen uit het koninkrijk te verdrijven om ze uit de weg te ruimen. Het was in de tijd dat deze gewoonte in zwang was dat koning Lodbrok zijn naamloze vader opvolgde op de Deense troon. Nadat hij aan de macht was gekomen, hield hij zich aan deze gewoonte en beval hij zijn jongste zoon Björn Ironside zijn koninkrijk te verlaten. Björn verliet Denemarken met een aanzienlijke vloot en begon te plunderen in West-Frankrijk en later in het Middellandse-Zeegebied. Ongeveer gelijktijdig met Willem is Adam van Bremen, wiens geschiedenis van het aartsbisdom Hamburg-Bremen veel overleveringen over Scandinavië in de Vikingtijd bevat. In een passage over de invallen van de Vikingen in de late 9e eeuw noemt hij de Deense of Noorse piraten Horich, Orwig, Gotafrid, Rudolf en Inguar (Ivar). Deze Ivar wordt in het bijzonder gezien als een wrede vervolger van christenen, en een zoon van Lodbrok (Inguar, filius Lodparchi).
Angelsaksische en Ierse verslagen over de vader van Ivar en HalfdanEdit
Volgens de contemporaine Angelsaksische Kroniek en Asser’s Leven van Alfred, viel in 878 de “broer van Hingwar en Healfden”, met een zeevloot, een contingent van het Grote Heidense Leger Devon in Engeland binnen en vocht de Slag bij Cynwit. Daar verloren de Vikingen, hun koning werd gedood en velen vonden de dood, terwijl slechts weinigen naar hun schepen konden ontkomen. Na de slag namen de Saksen grote plunderingen mee, en onder andere het vaandel genaamd “Raven”. In de Annalen van St Neots uit het begin van de 12e eeuw staat verder dat “zij zeggen dat de drie zusters van Hingwar en Hubba, dochters van Lodebroch (Lodbrok), die vlag weefden en hem in één dag klaar hadden. Zij zeggen bovendien dat in elke veldslag, waar de vlag ook voor hen ging, als zij de overwinning zouden behalen, er een levende kraai op het midden van de vlag zou verschijnen; maar als zij gedoemd waren te worden verslagen, zou deze onbeweeglijk neerhangen, en dit is dikwijls zo gebleken.” Dit is een van de vroegere verwijzingen naar de legendarische held Ragnar Lodbrok.
De Ierse Cogad Gáedel re Gallaib uit de 12e eeuw, met informatie ontleend aan vroegere annalen, vermeldt koning Halfdan (d. 877) onder de naam “mac Ragnaill”. De vorm Ragnall kan zowel naar Ragnvald als naar Ragnar verwijzen, en de vermelding is een sterke aanwijzing dat de naam van de vader van Ivar en Halfdan eigenlijk Ragnar of een soortgelijke naam was. De vroeg 11e eeuwse Drie Fragmenten bevat een passage die een semi-legendarische achtergrond geeft van de inname van York door de Vikingen in 866. De twee jongere zonen van Halfdan, koning van Lochlann, verdreven de oudste zoon Ragnall, die met zijn drie zonen naar de Orkney-eilanden voer en zich daar vestigde. Twee van de zonen plunderden later de Engelsen en de Franken en gingen plunderen in de Middellandse Zee. Een van hen vernam uit een visioen dat Ragnall een veldslag had gestreden waarbij de derde zoon was gedood en waarin hij hoogstwaarschijnlijk zelf was omgekomen. De twee Vikingzonen keerden vervolgens naar huis terug met een heleboel donkerhuidige gevangenen. Er is verondersteld dat dit een Ierse versie is van de sage van Ragnar Lodbrok, waarbij de Middellandse Zee-expeditie een historische gebeurtenis is die plaatsvond in 859-61.