Hoewel de termen onafhankelijke en afhankelijke variabele heel gebruikelijk zijn, zijn extraneïe variabelen minder gebruikelijk, hetgeen verrassend is omdat een extraneïe variabele de integriteit kan vernietigen van een onderzoek dat beweert een oorzaak-gevolgrelatie aan te tonen. Een vreemde variabele is een variabele die kan concurreren met de onafhankelijke variabele bij het verklaren van de uitkomst. Onthoud dit, als u ooit geïnteresseerd bent in het identificeren van oorzaak en gevolg relaties moet u altijd bepalen of er geen vreemde variabelen zijn waar u zich zorgen over moet maken. Als een vreemde variabele werkelijk de oorzaak is van een resultaat (in plaats van de IV), dan noemen wij die variabele soms een verwarrende variabele, omdat zij de relatie waarin wij geïnteresseerd zijn, in de war heeft gestuurd of in de war heeft gestuurd. (zie onderstaand voorbeeld)
Voorbeeld
Stel dat we de effectiviteit willen bepalen van een nieuw curriculum voor een online cursus onderzoeksmethoden. We willen testen hoe effectief het nieuwe curriculum is op het leren van studenten, vergeleken met het oude curriculum. We kunnen geen willekeurige toewijzing gebruiken om onze groepen gelijk te stellen. In plaats daarvan vragen we een van de meest ervaren online docenten van de universiteit om het nieuwe online curriculum te gebruiken met een klas online studenten en het oude curriculum met de andere klas online studenten. Stel dat de studenten die het nieuwe curriculum volgen (de experimentele groep) hogere cijfers halen dan de controlegroep (het oude curriculum). Ziet u problemen in de bewering dat de reden voor het verschil tussen de twee groepen te wijten is aan het nieuwe leerplan? Het probleem is dat er alternatieve verklaringen zijn.
Ten eerste: misschien komt het verschil doordat de groep studenten in het nieuwe curriculum meer ervaren studenten waren, zowel wat betreft leeftijd als wat betreft het niveau van hun studie (meer derdejaars dan eerstejaars). Misschien telde de klas met het oude leerplan een hoger percentage studenten voor wie Engels niet de eerste taal is, en hadden zij moeite met een deel van de stof vanwege taalbarrières, die niets te maken hadden met het oude leerplan. Met andere woorden, we hebben een probleem, in die zin dat er alternatieve verklaringen voor onze bevindingen kunnen zijn. Deze alternatieve verklaringen worden extraneïsche variabelen genoemd en zij kunnen zich voordoen wanneer we geen willekeurige toewijzing hebben. Het is namelijk heel goed mogelijk dat het verschil dat we zagen tussen de twee groepen te wijten was aan andere variabelen (d.w.z. ervaringsniveau van de leerlingen, Engelse taalvaardigheid), in plaats van aan het IV (nieuw versus oud curriculum).
Het is belangrijk op te merken dat onderzoekers kunnen en moeten proberen zoveel mogelijk te controleren voor vreemde variabelen. Dit kan op twee manieren worden gedaan. De eerste manier is door het gebruik van gestandaardiseerde procedures. Dit betekent dat de onderzoeker tracht te verzekeren dat alle aspecten van het experiment gelijk zijn, met uitzondering van de onafhankelijke variabele. De onderzoekers zouden bijvoorbeeld dezelfde methode gebruiken om deelnemers te werven en zij zouden het experiment in dezelfde setting uitvoeren. Zij zouden ervoor zorgen dat zij aan het begin van het onderzoek dezelfde uitleg aan de deelnemers geven en aan het eind van het onderzoek op precies dezelfde wijze feedback geven. Eventuele beloningen voor deelname zouden voor alle deelnemers op dezelfde wijze worden aangeboden. Ze zouden er ook voor kunnen zorgen dat het experiment op dezelfde dag van de week (of maand) plaatsvindt, of op hetzelfde tijdstip van de dag, en dat het lab op een constante temperatuur, een constant niveau van helderheid, en een constant niveau van lawaai wordt gehouden (Explore Psychology, 2019).
De tweede manier waarop een onderzoeker in een experiment externe variabelen kan controleren, is door gebruik te maken van willekeurige toewijzing om de kans te verkleinen dat kenmerken die specifiek zijn voor een deel van de deelnemers, de onafhankelijke variabele hebben beïnvloed. Willekeurige toewijzing betekent dat elke persoon die voor een experiment wordt gekozen een gelijke kans heeft om te worden toegewezen aan ofwel de testgroep ofwel de controlegroep (Explore Psychology, 2019). Hoofdstuk 6 geeft meer details over willekeurige toewijzing, en legt het verschil uit tussen een testgroep en een controlegroep.