Heading

Wanneer je gedichten, songteksten en kinderrijmpjes voorleest, is het vaak dat zingende geluid dat je aandacht trekt en de stemming van het stuk echt overbrengt.

Het verheft de ziel met een onverklaarbare schoonheid, en net als muziek maakt het regels uit een gedicht makkelijker te onthouden dan saaie oude proza!

De goed geformuleerde regels kunnen ons naar extatische hoogten stuwen of ons met droefheid doen neerstorten. Menig schrijver hoopt deze bijna onnatuurlijke kracht te kunnen hanteren.

Het geheim achter deze schoonheid in het schrijven heet ritme.

Wat is ritme?

Ritme is het gebruik van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen, waardoor wat je ervaart als een patroon van slagen in de klank van de woorden ontstaat. Het woord ritme komt van het Griekse woord rhythmos, dat vertaald kan worden als “afgemeten beweging”.

De beste gedichten rollen over onze tong met een beproefd en bewezen traject, en dat is duidelijk geen toeval: de schrijver heeft elke regel opzettelijk gemaakt, ontworpen om onze ziel in zijn magie te lokken.

Literatuurdeskundigen raden jonge kinderen ten zeerste aan om van jongs af aan te worden blootgesteld aan kinderrijmpjes en poëzie, omdat dit hen een waardering voor taal bijbrengt die ze tot in hun volwassenheid zullen meedragen. Maar als je dat voorrecht nog niet hebt gehad, is het zeker niet te laat om te leren schrijven met ritme.

Hoe ontstaat ritme?

In de eerste plaats moet je de meest voorkomende ritmes leren die in de Engelse literatuur worden gebruikt. Aangezien ritme gebruik maakt van een patroon van beklemtoonde (/) en onbeklemtoonde (x) lettergrepen, moeten we begrijpen hoe elk woord een rol speelt in een regel.

Wanneer wij spreken, zijn bepaalde lettergrepen beklemtoond, terwijl andere onbeklemtoond zijn. Als we bijvoorbeeld het woord vader uitspreken, leggen we de klemtoon op de eerste lettergreep, vader.

Het gaat erom dat we de woorden zo aan elkaar kunnen rijgen dat ze een patroon vormen van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen, dat regel na regel wordt herhaald. Elk paar beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen wordt een voet genoemd.

Voorbeelden van veel voorkomende ritmes in de Engelse literatuur

Hieronder volgen de meest voorkomende ritmes die in de Engelse poëzie voorkomen. We laten zien hoe elk ritme klinkt, waarbij we het symbool “x” gebruiken om een onbeklemtoonde lettergreep aan te geven, en “/” om een beklemtoonde lettergreep aan te geven.

Iamb (x /)

De iambische maat is het meest voorkomende ritmepatroon. Het wordt gemaakt door onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen af te wisselen. Elke voet in de jambische maat wordt een iamb genoemd.

Natuurlijke conversatie maakt een geluid dat lijkt op het jambische ritme, dus het gebruik van dit ritme helpt een gedicht natuurlijker of conversatiever te klinken.

De meest voorkomende vorm van jambisch ritme wordt de jambische pentameter genoemd. Penta is een Grieks woord dat “vijf” betekent, en pentameter verwijst naar vijf iammen die samen één regel vormen. Omdat elk iamb bestaat uit een onbeklemtoonde en een beklemtoonde lettergreep, heeft het jambic pentameter tien lettergrepen in elke regel.

Probeer bijvoorbeeld eens de onderstaande regels te lezen, waarbij de vetgedrukte woorden de beklemtoonde lettergrepen zijn en de niet-vetgedrukte de onbeklemtoonde lettergrepen.

Mijn hart was zwaar, want zijn vertrouwen was

misbruikt, zijn goedheid beantwoord met vuil onrecht;

-“Vergeving” door John Greenleaf Whittier

We leven door Geloof; maar Geloof is niet de slaaf

Van tekst en Legende. De stem van de rede en die van God,

De stem van de natuur en die van de plicht, staan nooit haaks op elkaar.

– “Requirement” door John Greenleaf Whittier

2.Trochee (/ x)

Het trochee-ritme begint met een beklemtoonde lettergreep gevolgd door een onbeklemtoonde lettergreep, en het patroon herhaalt zich over de hele regel. Het belangrijkste verschil met het iamb is dat het begint met een beklemtoonde lettergreep in plaats van de onbeklemtoonde eerste lettergreep van het iamb.

Een voorbeeld van trochaïsche maat staat hieronder:

Bread and milk for breakfast,

And woolen frocks to wear

-Van Christina Rossetti’s Sing-Song: A Nursery Rhyme Book

3.Spondee (/ /)

Het spondee-ritme bestaat uit twee of meer achtereenvolgens beklemtoonde lettergrepen. Deze combinatie geeft een gedicht een gevoel van urgentie.

Hoewel de Engelse taal sterk afhankelijk is van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen in woorden van meer dan één lettergreep. Daarom gebruiken dichters gewoonlijk de spondee als adramatisch begin of pauze in gedichten die in iamb- of trochaïsch ritme zijn geschreven.

Moeilijke vermoeide Tim! Het is triest voor hem.

Hij treuzelt de lange heldere ochtend door.

– “Vermoeide Tim” van Walter de la Mare

Deze drie ritmes zijn mooie aanknopingspunten om te experimenteren met verschillende “beat”-klanken bij het schrijven van een gedicht.

Wat is het belang van ritme?

Net zoals verschillende beats in muziek een verschillend effect hebben op luisteraars, hebben verschillende ritmes in literatuur ook een verschillend effect op lezers.

Wanneer je een gedicht hardop voorleest, heb je de neiging deze verschillen op te merken. Dit geeft een dichter een uitzonderlijke kracht om de emoties op te roepen die hij of zij wil. Een marsritme wordt vaak gebruikt in gedichten over veldslagen of oorlog.

Lees bijvoorbeeld de onderstaande passage uit het gedicht “Charge of the Light Brigade,” van Alfred Lord Tennyson:

Half league, half a league,

Half a league onward,

All in the valley of Death

Rode the six hundred.

“Voorwaarts, de Lichte Brigade!

Charge for the guns!” zei hij.

In de vallei des Doods

Reden de zeshonderd.

Zie hoe de opeenvolgende beklemtoonde lettergrepen van het spondee-ritme het geluid oproepen van een soldaat die naar de strijd marcheert, passend bij het thema van de geschreven woorden.

Een ander voorbeeld van het effectieve gebruik van spondee is deze regel uit Shakespeare’s Troilus en Cressida:

“Roep, roep! Troje brandt, of laat Helen anders gaan!”

Het gebruik van dubbele spondees geeft een ongeëvenaarde urgentie aan de regel.

Dan is er dit fragment uit Hiawatha’s Childhood, een deel van het epische gedicht van Henry Wadsworth Longfellow genaamd The Song of Hiawatha:

Toen leerde de kleine Hiawatha

Leerde van elke vogel zijn taal,

Leerde hun namen en al hun geheimen,

Hoe ze hun nesten bouwden in de zomer,

Waar ze zich verstopten in de winter,

Praatte met ze als hij ze tegenkwam,

Doopte ze “Hiawatha’s kippen.”

De trochaïsche stroom geeft een gevoel van de ontspannen verkenningen en het plezier van de kindertijd. Daarom is trochee een favoriet instrument onder schrijvers van kinderversjes, omdat het zo eenvoudig en innemend is voor jonge lezers.

In het toneelstuk Macbeth van William Shakespeare spreken de meeste personages in een jambisch ritme, waardoor ze een conversatiegevoel krijgen. Daarentegen heeft Shakespeare de dialoog van de heksen in trochees, of trochaisch ritme geschreven, zoals hieronder te zien is:

‘Double, double toil, and trouble;

Fire burn and cauldron bubble.’

Dit wekt de indruk dat ze niet zijn zoals de andere personages, en creëert spanning en mysterie door het ritme van de woorden die ze spreken te veranderen.

Thetrochee is een ritme dat Shakespeare vaak gebruikte voor bovennatuurlijke personages in zijn toneelstukken. Hetzelfde ritme wordt bijvoorbeeld gebruikt in de woorden van de feeën in Midzomernachtsdroom.

Herkennen van ritme in literatuur

Begin eens met deze drie patronen en probeer de ritmes in de onderstaande passages te herkennen?

Lees de passage hardop en kijk of je de beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen kunt opmerken.

Als je je hoofd erbij kunt houden als iedereen om je heen

hun hoofd verliest en jou de schuld geeft,

Als je op jezelf kunt vertrouwen wanneer alle mensen aan je twijfelen

Maar ook rekening moet houden met hun twijfel

– “If” door Rudyard Kipling

Als we de beklemtoonde lettergrepen vet zouden zetten, zou het er zo uitzien:

Als je je hoofd erbij kunt houden als iedereen om je heen

Het hunne verliest en jou de schuld geeft,

Als je op jezelf kunt vertrouwen als iedereen aan je twijfelt

Maar ook rekening houdt met hun twijfel

Hier is nog een voorbeeld om te proberen:

Klein lammetje dat u gemaakt heeft

Weet gij wie u gemaakt heeft

Gaf gij leven & boodt gij te eten aan.

Bij de beek & over de weide;

Gaf u kleding van verrukking,

Zachtste kleding wollig helder;

– “The Lamb” van William Blake

Net als de meeste gedichten voor kinderen volgt “The Lamb” een trochaïsch basisritme.

Hoe schrijf je ritme?

Nu we een paar voorbeelden hebben bestudeerd, is het tijd om te proberen je eigen versjes te schrijven. Dit is hoe.

1. Kies het thema waarover je wilt schrijven.

Wil je een gedicht schrijven over een jeugdherinnering? Een moeilijke ervaring die je doormaakt? Een sonnet voor iemand die je erg mist? Begin met het kiezen van een van deze onderwerpen waar je je het meest gepassioneerd over voelt.

2. Beslis welk stramien bij het thema past.

Een tip is om het patroon te gebruiken waarvan andere schrijvers hebben bewezen dat het effectief is. Als u bijvoorbeeld over een jeugdervaring schrijft of over iets lichts en leuks, dan is de trochee misschien uw beste keuze. Als u iets schrijft dat meer oorlogszuchtig is of mensen een hart onder de riem steekt, kan de spondee beter werken.

3. Schrijf elke regel volgens het ritme dat u hebt gekozen.

Beschrijf je eerste gedachten, en redigeer woorden om ze in je patroon te laten passen. Als je hulp nodig hebt bij het vinden van alternatieve woorden, kan een goede thesaurus helpen.

4. Lees tot slot je nieuwe gedicht hardop voor, eerst aan jezelf, en dan aan een vertrouwde vriend.

Het hardop lezen van een gedicht gebruikt het ritme om je in de wereld van de dichter te brengen. En door je eigen gedicht hardop aan een vriend voor te lezen, kun je inschatten of je je doel hebt bereikt toen je voor het eerst begon te schrijven.

Het kan in het begin wat tijd en moeite kosten, vooral als je altijd gewend bent geweest aan vrije verzen. Maar zet door. Je zult merken dat, zelfs als de laatste woorden niet noodzakelijkerwijs rijmen, het plaatsen van je woorden in een vast patroon ze helpt een muzikaal ritme te vormen.

Na een tijdje zul je in staat zijn met verschillende ritmes te experimenteren en verschillende beatpatronen te gebruiken om de emoties op te roepen die je wilt overbrengen op je lezers of toehoorders.

Ritme begrijpen

Als je de verschillende soorten ritme en hun functies eenmaal begrijpt, kun je beter genieten van gedichten, muziek, kinderliedjes en meer, en ze analyseren.

Je kunt ook zelf meer onderhoudende en gedenkwaardige gedichten maken, dus je kunt vandaag nog oefenen met het schrijven van een gedicht.

Heb je dit bericht nuttig gevonden? Laat het ons weten in de reacties hieronder!

Als je dit leuk vond, dan vind je dit misschien ook leuk:

• Hoe analyseer je een gedicht: 8 tips om poëzie te begrijpen
• Hoe schrijf je een gedicht: 9 Tips om je op weg te helpen
• 12 Soorten Gedichten: Hoe je ze herkent en je eigen gedicht schrijft
• Hoe publiceer je een gedicht: 3 manieren om een gepubliceerd dichter te worden