Er zijn mensen die denken dat spasticiteit iets goeds is, dat er logica achter zit, dat er een “omdat” aan spasticiteit zit. Zij zeggen dat spasticiteit bestaat omdat zacht weefsel bescherming nodig heeft. Dat wil zeggen, spasticiteit houdt de gewrichten in een vaste positie, ter bescherming van zacht weefsel, vooral spieren.
Natuurlijk, als spasticiteit beschermend is, is het een nogal bot instrument. Spasticiteit is meestal niet alleen de agonisten of alleen de antagonisten die vuren. Het is een co-contractie van de buigers, de strekkers en alle gecombineerde agonisten. In de arm wordt spasticiteit vaak weergegeven met alle gewrichten gebogen en het lidmaat dicht tegen het lichaam gehouden. De interne rotatie van de schouder, de flexie van de elleboog en de verzameling van de polsen en vingers is een weergave van de relatieve kracht van de flexoren ten opzichte van de extensoren.
Dat wil zeggen dat de elleboog niet wordt gebogen omdat de triceps niet spastisch is. De elleboog is gebogen omdat de elleboogspieren veel sterker zijn dan de elleboogspieren. In de onderste extremiteit vertegenwoordigt spasticiteit meestal de relatieve kracht van de plantairflexoren, de kniestrekkers en de interne rotatoren van de heup.
Therapieën vormen de eerste verdedigingslinie tegen spasticiteit, maar therapeuten meten spasticiteit zelden. Therapeuten proberen spasticiteit te evalueren door veranderingen in beweging te beoordelen, verbeteringen in ADL’s of “een gevoel te krijgen” voor de hoeveelheid weerstand. Maar omdat er geen meting is, is er geen manier om te zeggen of een interventie werkt.
Voor een goede meting
Een snelle en eenvoudige manier om spasticiteit te meten is de Modified Ashworth Scale (MAS). De MAS meet de weerstand tijdens het passief strekken van zachte weefsels. Dit zijn de algemene regels:
- De MAS wordt in rugligging uitgevoerd (dit levert de nauwkeurigste en laagste score op; elke spanning waar dan ook in het lichaam verhoogt de spasticiteit);
- Omdat spasticiteit “snelheidsafhankelijk” is (hoe sneller het ledemaat wordt bewogen, hoe meer spasticiteit er optreedt), wordt de MAS uitgevoerd door het ledemaat met de “zwaartekrachtsnelheid” te bewegen. Dit wordt gedefinieerd als dezelfde snelheid waarmee een niet-spastisch ledemaat van nature zou vallen. Met andere woorden, snel;
- De test wordt maximaal drie keer voor elk gewricht gedaan. Als de test meer dan drie keer wordt gedaan, beïnvloedt het kortetermijneffect van een rek de score;
- De MAS wordt gedaan voorafgaand aan de goniometrische test. Goniometrisch onderzoek geeft een rek en het kortetermijneffect van een rek beïnvloedt de score.
Hier volgen de posities die gewoonlijk voor de MAS worden gebruikt.
Elboog. Beginpositie: Elleboog volledig gebogen, onderarm neutraal. Beweging: Strek de elleboog van maximale flexie naar maximale extensie. (Triceps zou dezelfde positie zijn, in tegenovergestelde richting.)
Pols. Beginpositie: Elleboog zo recht mogelijk, onderarm geproneerd. Beweging: Strek de pols van de patiënt van maximale flexie naar maximale extensie.
Vingers. Beginpositie: Elleboog zo recht mogelijk, onderarm neutraal. Alle vingers worden in één keer gedaan. Beweging: Strek de vingers van de patiënt van maximaal mogelijke flexie naar maximaal mogelijke extensie.
Duim. Begin positie: Elleboog zo recht mogelijk, onderarm neutraal, pols in neutraal. Beweging: Strek de duim van maximale flexie (duim tegen wijsvinger) naar maximale extensie (in anatomische positie, “geabduceerd”).
Hamstrings. Beginpositie: Voorovergebogen zodat de enkel voorbij het uiteinde van de sokkel valt, heup in neutrale rotatie. Beweging: Strek de knie van de patiënt van maximaal mogelijke flexie naar maximaal mogelijke extensie.
Quadriceps. Beginpositie: Liggend zodat de enkel voorbij het uiteinde van de sokkel valt, heup in neutrale rotatie. Beweging: Buig de knie van de patiënt van maximaal mogelijke extensie naar maximaal mogelijke flexie.
Gastrocnemius. Beginpositie: Rugligging, enkel geplantarflexeerd, heup in neutrale rotatie en flexie. Beweging: Dorsiflex de enkel van de patiënt van maximaal mogelijke plantairflexie naar maximaal mogelijke dorsiflexie niet meer dan drie opeenvolgende keren en beoordeel de spiertonus.
Soleus. Beginpositie: Rugligging, enkel plantair geflexeerd, heup in neutrale rotatie en flexie en met de knie gebogen tot ~15°. Beweging: Dorsiflexie van de enkel van de patiënt van maximale plantairflexie tot maximale dorsiflexie.
Het probleem met de MAS is aan beide uiteinden van de schaal. Technisch gezien is de MAS een schaal voor het beoordelen van de weerstand die men ondervindt tijdens PROM. Het is niet specifiek een test voor spasticiteit. Een score van “0” betekent niet “geen tonus”, maar een normale tonus. Er is dus geen score voor minder dan normale tonus (slap). Een score van “4” vertelt u niet of de stijfheid van het gewricht te wijten is aan een hoge mate van spasticiteit of contractuur.
Aan de positieve kant is de Modified Ashworth een snelle en gemakkelijke meting die kan helpen bij het wegnemen van het giswerk over de effectiviteit van de behandeling.
Bron
Bohannon, R. et al. (1987). Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van een Gemodificeerde Ashworth Schaal van spierspasticiteit. Fysiotherapie, 67, 206-207.
Levine, P. (2018). Sterker na een beroerte, 3rd ed. (pp. 193-198) New York, NY: Demos Medical Publishing.
SIDEBAR:
| 0 | Geen toename in tonus |
| 1 | Zeer lichte toename in spiertonus, zich uitend in een vang en loslaten of minimale weerstand aan het eind van de ROM wanneer het (de) aangedane lichaamsdeel(ken) wordt (worden) bewogen in flexie of extensie |
| 1+ | Lichte toename van de spiertonus, zich uitend in een vang, gevolgd door minimale weerstand gedurende de rest (minder dan de helft) van de ROM |
| 2 | Meer uitgesproken toename van de spierspanning gedurende het grootste deel van de ROM, maar aangedaan deel (delen) gemakkelijk te bewegen |
| 3 | Aanzienlijke toename van de spierspanning, passieve beweging moeilijk |
| 4 | aangedaan(e) deel(s) stijf in flexie of extensie |