Heading

Medisch beoordeeld door Gerardo Sison, Pharm.D.

Laatst bijgewerkt: 10/5/2020

Bijna iedereen krijgt wel eens te maken met een darminfectie. De meeste micro-organismen die in de darmen leven zijn heilzaam en nodig voor een goede spijsvertering en algemene gezondheid, maar soms groeien ze uit de hand en kunnen ze problemen veroorzaken. Bacteriële overgroei van de dunne darm (of SIBO) kan variëren van licht irriterend tot een ernstige medische aandoening. Leer wat SIBO veroorzaakt en hoe het te behandelen.

Wat is SIBO?

Kleine darm bacteriële overgroei (SIBO) treedt op wanneer er een overmaat of invasieve bacteriën in de dunne darm zijn. Veel symptomen zijn nauwelijks merkbaar of mild, maar sommige patiënten kunnen pijnlijke symptomen en gevaarlijke ondervoeding ervaren.

Het lichaam houdt de bacteriepopulaties in de dunne darm laag door middel van verschillende verdedigingsmechanismen. Als een van deze verdedigingsmechanismen faalt, kunnen bacteriën in de dunne darm gaan woekeren:

• Verminderde motiliteit van de dunne darm: 90% van de SIBO-gevallen wordt veroorzaakt door dysmotiliteit van de dunne darm. Prikkelbare darm syndroom, diabetes, inflammatoire darmziekte, ziekte van Crohn, coeliakie, hypothyreoïdie, gebruik van verdovende middelen, en sclerodermie kunnen de dunne darm beweging vertragen.
• Pancreas problemen Chronische pancreatitis is een andere belangrijke risicofactor, waardoor de spijsverteringsenzymen die bacteriën afbreken verminderen.
• Anatomische problemen: Alles waardoor materiaal in de dunne darm vertraagt, zoals diverticulitis, kort darmsyndroom, gastric bypass, en andere operaties vertraagt de motiliteit van de dunne darm en verhoogt het risico op SIBO.
• Verminderd maagzuur: Maagzuur doodt bacteriën als ze door de maag gaan. Mensen met weinig maagzuur of die protonpompremmers (zuurremmers) nemen, kunnen kwetsbaarder zijn voor SIBO.
• Aangetast immuunsysteem: Leeftijd, AIDS/HIV, en medicijnen kunnen allemaal het vermogen van het immuunsysteem verminderen om antilichamen te produceren die bacteriën in de dunne darm in toom houden.

De meeste mensen met SIBO blijven ongediagnosticeerd, dus de prevalentie van SIBO is onbekend. Schattingen variëren tussen 2,5% en 22% van de bevolking heeft SIBO op een bepaald moment, maar bijna allemaal van hen hebben zeer lichte symptomen of helemaal geen.

Hoewel veel patiënten nooit symptomen krijgen, kan SIBO ernstig zijn. De dunne darm is verantwoordelijk voor een groot deel van de vertering van voedsel en bijna alle absorptie van voedingsstoffen uit voedsel. Overtollige bacteriën belemmeren zowel de spijsvertering als verbruiken vitale voedingsstoffen, zoals koolhydraten, vetten, eiwitten en vitaminen, met name vitamine B12 (cobalamine). Ze kunnen ook het weefsel van de dunne darm infecteren, waardoor voedingsstoffen slecht worden opgenomen. Onbehandeld kan ondervoeding door SIBO leiden tot gewichtsverlies, bloedarmoede, osteoporose, metabole botaandoeningen, gewrichtspijn en zenuwbeschadiging. De meest ernstige gevallen kunnen leiden tot darmfalen.

Omwille van het ondervoedingsrisico zijn een vroege diagnose en behandeling van cruciaal belang. Helaas is SIBO een bijzonder lastige aandoening om te diagnosticeren. Bovendien kan 44% van de SIBO-patiënten die met succes met antibiotica zijn behandeld, tot 9 maanden later opnieuw een SIBO-episode doormaken.

Hoe wordt de diagnose SIBO gesteld?

De diagnose wordt gesteld op basis van een lichamelijk onderzoek, medische voorgeschiedenis, lichamelijke symptomen, ademtests en bacteriële kweken. Een huisarts kan het proces starten, maar een gastro-enteroloog zal de uiteindelijke diagnose stellen.

SIBO symptomen

Lichamelijke symptomen zullen variëren op basis van de soorten bacteriën die groeien in de dunne darm. Deze symptomen kunnen zijn:

• Buikpijn
• Bloeden
• Flatulentie
• Waterige diarree
• Vette ontlasting
• Gewichtsverlies
• Tekenen van voedingsdeficiëntie, zoals bloedarmoede

Koolhydraatademtest

Een gecombineerde methaan- en waterstofademtest kan helpen, maar niet de definitieve diagnose SIBO stellen. Wanneer ze koolhydraten consumeren, scheiden bacteriën gassen uit zoals waterstof of methaan, afhankelijk van het type bacterie. De patiënt ademt in een apparaat. De waterstof en methaan in de adem van de patiënt worden gemeten. De patiënt krijgt vervolgens een oplossing van suikers, lactose of lactulose, toegediend en ademt op regelmatige tijdstippen in het apparaat. Als er te veel bacteriën in de dunne darm zijn, zal de hoeveelheid van een of meer van deze gassen aanzienlijk toenemen wanneer de bacteriën de suikers beginnen te verteren. De testresultaten kunnen zowel waterstofproducerende als methaanproducerende bacteriën identificeren, een onderscheid dat kan helpen bij het bepalen welke antibiotica moeten worden gebruikt.

Jejunaalaspiraatkweken

Een meer zekere test is het wegnemen van materiaal uit de dunne darm met behulp van een endoscoop die door het spijsverteringskanaal wordt geleid, jejunaalaspiratie genoemd, en dit vervolgens te kweken om te ontdekken welke bacteriën daar groeien. Het kweken van de bacteriën heeft als voordeel dat specifieke soorten bacteriën worden geïdentificeerd en kan helpen bepalen welke antibiotica moeten worden gebruikt.

Andere tests

Een gastro-enteroloog kan bloedonderzoek laten doen om het vitaminegehalte of andere metabolische indicatoren van ondervoeding vast te stellen. De behandeling van SIBO omvat altijd de behandeling van de onderliggende oorzaak, dus verdere tests en beeldvorming kunnen nodig zijn om problemen met de motiliteit, de alvleesklier of het immuunsysteem vast te stellen.

SIBO-behandelingsopties

De behandeling van SIBO omvat antibiotica om de infectie te verminderen, voedingsondersteuning en behandeling van de onderliggende oorzaak.

Medicijnen

De hoeksteen van de SIBO-behandeling is een antibioticakuur van een tot twee weken die de bacteriële overgroei vermindert, de zwelling in het dunne darmslijmvlies vermindert en de absorptie van voedingsstoffen helpt herstellen. Rifaximin (Xifaxan) is de meest voorgeschreven medicatie, maar de gastro-enteroloog zal antibiotica voorschrijven die specifiek zijn voor de soorten bacteriën die in de diagnostische tests zijn gevonden.

Nutritionele ondersteuning

Dieetsupplementen zullen worden voorgeschreven of geadviseerd tijdens de behandeling om specifieke tekorten aan te pakken, met name B12 of vetoplosbare vitaminen. Er bestaat geen consensus over het juiste dieet tijdens een antibioticabehandeling. Sommige zorgverleners zullen patiënten op een koolhydraatarm dieet zetten om de bacteriën het benodigde voedsel te onthouden en overgroei tegen te gaan. Sommige zorgverleners zullen na de behandeling een dieet met weinig fermenteerbare koolhydraten aanbevelen om herhaling te voorkomen.

Behandelingen van de onderliggende oorzaak

De behandeling van de onderliggende oorzaak kan medicijnen, chirurgie of dieetveranderingen inhouden.

Elementair dieet

Als laatste redmiddel kunnen patiënten met SIBO die niet reageren op antibiotica op een elementair dieet worden gezet. Het doel van het elementaire dieet is om de bacteriën suikers, vetten en eiwitten af te snijden. Door de voedselinname te beperken tot drie voedingsshakes per dag, vervangt het elementaire dieet suikers, vetten en eiwitten door glucose, vetzuren en aminozuren. Een twee weken durend elementair dieet is effectief gebleken in het verminderen van overgroei en het verbeteren van symptomen, maar het is duur en veel patiënten kunnen zich er niet aan houden.

SIBO-medicijnen

SIBO medische behandeling bestaat uit een antibioticakuur van een tot twee weken, samen met voedingssupplementen bij mensen met tekenen van tekorten.

Antibiotica

Antibiotica kunnen helpen het aantal overtollige bacteriën in de dunne darm te verminderen. Bacteriekweken zullen bepalen welke antibiotica het meest effectief zijn, maar off-label wordt hooggedoseerde rifaximin (Xifaxan) het vaakst gebruikt bij infecties van overwegend waterstofproducerende bacteriën. Als er methaanproducerende bacteriën aanwezig zijn, kan neomycine worden voorgeschreven in aanvulling op rifaximin. Hoewel rifaximin erg duur is, is het alleen werkzaam in het maagdarmkanaal en heeft het daarom minder bijwerkingen dan systemische (lichaamseigen) antibiotica. Afhankelijk van de uit de dunne darm gekweekte bacteriën kan een gastro-enteroloog metronidazol, amoxicilline-clavulanaat, ciprofloxacine, norfloxacine, of tetracycline voorschrijven. Voor SIBO worden antibiotica off-label gebruikt, en er is geen standaard door de FDA goedgekeurde dosering.

Supplementen

Als er tekenen van voedingstekorten zijn, kunnen voedingssupplementen worden geadviseerd of voorgeschreven, meestal cobalamine (vitamine B12), vetoplosbare vitaminen (vitamine A, D, E, en K), en eiwitten.

Wat is de beste medicatie voor SIBO?

SIBO wordt behandeld met antibiotica, maar een grote verscheidenheid aan bacteriën is verantwoordelijk voor de aandoening. Daarom zal het “beste” antibioticum het antibioticum zijn dat het meest geschikt is voor de bacterie die de aandoening veroorzaakt. Artsen zullen het recept afstemmen op de overheersende bacterie en de gevoeligheid van de patiënt voor antibiotica.

Beste medicijnen voor SIBO
Gebruiksnaam	Gebruiksmiddelklasse	Toedieningsweg	Standaarddosering	Gemeenschappelijke bijwerkingen
Xifaxan (rifaximin)	Antibioticum	Oraal	Een tablet van 550 mg driemaal daags	Hoofdpijn, misselijkheid, oedeem
Neomycine	Antibioticum	Oraal	Een 500 mg tablet tweemaal daags innemen	Nausea, braken, diarree
Flagyl (metronidazol)	Antibioticum	Oraal	Een tablet van 250 mg, driemaal daags	Nausea, hoofdpijn, verminderde eetlust
Augmentin (amoxicilline-clavulanaat)	Antibioticum	Oraal	Een tablet van 875-125 mg om de 12 uur	Diarree, misselijkheid, huiduitslag
Noroxine (norfloxacine)	Antibioticum	Oraal	Een tablet van 400 mg tweemaal daags	Duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn
Cipro (ciprofloxacine)	Antibioticum	Oraal	Een tablet van 500 mg tweemaal daags	Nausea, diarree, braken
Tetracycline	Antibioticum	Oraal	Een 250 mg tablet viermaal daags innemen	Nausea, diarree, maagklachten
Methylcobalamine	Vitamine	Oraal of injectie	Dosering varieert	Nausea, diarree, verlies van eetlust

Duur van de behandeling varieert meestal van 10 tot 14 dagen. Veel van de bovenstaande standaarddoseringen zijn afkomstig van de U.S. Food and Drug Administration (FDA) en de National Institutes of Health. De dosering wordt bepaald door uw arts op basis van uw medische toestand, de reactie op de behandeling, leeftijd en gewicht. Er zijn nog andere mogelijke bijwerkingen. Dit is geen volledige lijst.

Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen van SIBO-medicijnen?

Oraale antibiotica veroorzaken meestal maagklachten, darmklachten, misselijkheid en verlies van eetlust. Rifaximin wordt niet geabsorbeerd in de bloedbaan, dus bijwerkingen zijn over het algemeen beperkt tot gastro-intestinale problemen. Allergische reacties zijn altijd een risico bij antibiotica. Deze reacties kunnen levensbedreigend zijn, dus een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg zal de voorgeschiedenis van de patiënt met geneesmiddelenreacties moeten kennen.

Supplementen zijn over het algemeen veilig en veroorzaken weinig bijwerkingen. Orale supplementen kunnen maagklachten, misselijkheid of andere gastro-intestinale problemen veroorzaken. Allergische reacties op de inactieve ingrediënten zijn mogelijk.

Cyanocobalamine, een veelvoorkomend vitamine B-12 molecuul dat in de meeste vrij verkrijgbare supplementen voorkomt, kan toxische reacties veroorzaken, vooral als het in grote doses wordt ingenomen. Artsen zullen meestal het niet-toxische methylcobalamine of hydroxocobalamine aanbevelen.

De bijwerkingen zullen variëren afhankelijk van de medicatie. Dit is geen volledige lijst, en u moet een zorgprofessional raadplegen voor mogelijke bijwerkingen en medicijninteracties op basis van uw specifieke situatie.

Wat is het beste huismiddel voor SIBO?

De beste behandeling voor SIBO is een antibioticakuur, maar deze medicijnen lossen de aandoening niet altijd op. Alternatieve therapieën, zoals dieet en kruidenantibiotica, kunnen helpen de symptomen te beheersen en herhaling te voorkomen.

Eet op een regelmatig schema

90% van de SIBO-gevallen is te wijten aan problemen met de motiliteit van de dunne darm, dat wil zeggen dat de dunne darm niet snel genoeg materiaal naar buiten verplaatst. De dunne darm werkt in twee versnellingen. Als mensen eten, vertraagt de dunne darm om het voedsel genoeg tijd te geven om te verteren. Ongeveer anderhalf uur na het eten versnelt de dunne darm dan om alles op te ruimen, het zogenaamde “motiliteitsmotorcomplex”. Wanneer mensen gedurende de dag eten, brengt de dunne darm de meeste tijd door in een langzame versnelling, wat een goede omgeving biedt voor bacteriën om te groeien. De beste manier om de symptomen van SIBO te voorkomen of te minimaliseren is door drie maaltijden per dag te eten, zo min mogelijk te snoepen en niet te eten voor het slapen gaan.

Dieet

Een dieet met weinig fermenteerbare koolhydraten kan SIBO niet genezen, maar het kan helpen de symptomen onder controle te houden en kan een herhaling voorkomen. Professionals in de gezondheidszorg adviseren meestal het low-FODMAP dieet (voor “laag fermenteerbare oligosacchariden, disacchariden, monosacchariden, en polyolen dieet) na een antibiotica behandeling. Deze koolhydraten omvatten fructose, fructanen, lactose, galactanen, en suikeralcoholen. Zij zijn moeilijk af te breken en worden niet onmiddellijk door de dunne darm geabsorbeerd. Ze vormen een rijk voedselaanbod voor bacteriën. Andere veel voorkomende SIBO-diëten zijn het Cedars-Sinai Low Fermentation Diet, het Bi-Phasic Diet, het GAPS-dieet, en het Specific Carbohydrate Diet.

Herbal antibiotics

Een professional in de gezondheidszorg zal geen kruidenantibiotica voorschrijven of aanbevelen, maar ze kunnen wel effectief zijn als alternatieve medische behandeling. Van ten minste vier producten is in één onderzoek aangetoond dat ze bacteriële overgroei in de dunne darm bijna net zo effectief verminderen als antibiotica. Hiertoe behoren een combinatie van Candibactin-AR/Candibactin-BR en een combinatie van Dysbiocide/FC-Cidal. De resultaten van deze studie zijn niet geverifieerd, dus de effectiviteit van kruidenantibiotica is niet definitief bewezen.

Probiotica en prebiotica

Probiotica kunnen worden aanbevolen voor SIBO. SIBO is echter niet een falen van “goede” bacteriën die “slechte” bacteriën onderdrukken, zoals bij een darmontsteking kan gebeuren. In plaats daarvan is SIBO een overgroei van bacteriën die normaal niet in de dunne darm voorkomen, dus veel artsen vragen zich af of het verstandig is nog meer bacteriën aan de mix toe te voegen. Hoewel bepaalde probiotische bacteriën, zoals Lactobacillus, enig effect kunnen hebben, is uit onderzoek niet gebleken dat probiotica en prebiotica SIBO op de een of andere manier beïnvloeden. Sommige artsen kunnen echter probiotica aanbevelen om SIBO te voorkomen. Prebiotica bevatten veel fermenteerbare koolhydraten, dus het gebruik ervan wordt afgeraden.

Veelgestelde vragen over SIBO

Wat is de beste behandeling voor SIBO?

SIBO wordt behandeld met antibiotica en voedingsondersteuning. SIBO is niet zozeer een “infectie” als wel een overgroei van bacteriën die al in de dunne darm leven. Het is meestal het gevolg van een ander probleem, zoals een gastric bypass operatie of aandoeningen die een verlies aan darmmotiliteit veroorzaken. Dus, naast antibiotica en voedingsondersteuning, zal de onderliggende oorzaak worden behandeld met medicijnen, dieet, of een operatie.

Kunnen probiotica SIBO verergeren?

Probiotica worden genomen om een gezonde populatie van “goede” bacteriën in de dikke darm te handhaven. Hoewel veel specialisten probiotica afraden, is er tegenstrijdig bewijs over de effectiviteit van probiotica voor SIBO. Sommige studies suggereren dat probiotica kunnen helpen bij het verbeteren van de symptomen na een antibioticakuur. Andere studies tonen echter aan dat probiotica de symptomen kunnen verergeren, en de huidige wetenschappelijke consensus is dat probiotica en prebiotica weinig uithalen bij de behandeling of preventie van SIBO.

Kan SIBO worden genezen?

SIBO kan bij de meeste mensen worden genezen door de onderliggende oorzaak te behandelen en de bacteriële overgroei uit te roeien met een antibioticakuur van een of twee weken. De doeltreffendheid van antibiotica kan echter beperkt zijn. In veel gevallen krijgen patiënten die met succes met antibiotica zijn behandeld, binnen negen maanden weer last van SIBO.

Wat zijn de bijwerkingen van rifaximin?

Oraal komt rifaximin niet in de bloedbaan terecht, zodat de bijwerkingen beperkt blijven tot maag-darmproblemen zoals misselijkheid, braken, maagklachten, en diarree.

Welke voedingsmiddelen moet u eten als u SIBO hebt?

Een dieet met weinig moeilijk verteerbare koolhydraten (fermenteerbare oligosacchariden, disacchariden, monosacchariden en polyolen, of FODMAP) kan helpen de symptomen van SIBO te verminderen en kan, na behandeling, een herhaling voorkomen. Voedingsmiddelen met een laag FODMAP-gehalte zijn onder meer bladgroenten, fruit met een laag fructosegehalte, onbewerkt vlees, vis, schaal- en schelpdieren, noten, tarwevrij brood, suikervrije zoetstoffen en zuivelproducten met een laag lactosegehalte.

Welke voedingsmiddelen moeten worden vermeden bij SIBO?

Een dieet met veel moeilijk verteerbare koolhydraten vormt een rijke bron van voedsel voor de bacteriën die de dunne darm overwoekeren. De belangrijkste boosdoeners zijn fructose (gevonden in tarwe en bewerkte voedingsmiddelen), fructanen (gevonden in tarwe), lactose (gevonden in zuivelproducten), galactanen (gevonden in peulvruchten), en suikeralcoholen (zoals mannitol en sorbitol). Te vermijden voedingsmiddelen zijn vruchten en voedingsmiddelen met een hoog fructosegehalte (zoals frisdrank), peulvruchten, zetmeelrijke groenten, tarweproducten, zuivelproducten met een hoog lactosegehalte, verwerkt vlees, bewerkte voedingsmiddelen en prebiotica.

Wat gebeurt er als SIBO onbehandeld blijft?

Bacteriële overgroei in de dunne darm verbruikt voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft, zoals vitamine B12, eiwitten, en vetten. Verlaging van het vetgehalte in de dunne darm vermindert ook het vermogen van het lichaam om vetoplosbare vitaminen op te nemen, zoals vitamine A, D, E, en K. Ernstige, onbehandelde SIBO kan leiden tot levensbedreigende ondervoeding. Het kan ook de weefsels van de dunne darm beschadigen en leiden tot darmfalen.

Hoe kan ik SIBO op natuurlijke wijze behandelen?

De wetenschap weet niet zeker of SIBO op natuurlijke wijze kan genezen en, zo ja, hoe vaak dit voorkomt. Antibioticatherapie is niet altijd succesvol en recidieven zijn hoog, dus natuurlijke behandeling kan een goed alternatief zijn. De meest effectieve natuurlijke behandelingen voor het verminderen van SIBO-symptomen zijn:

• Eet op een regelmatig schema, minimaliseer snacken, en vermijd eten voor het slapen gaan
• Eet voedingsmiddelen met een laag gehalte aan fermenteerbare koolhydraten
• Neem plantaardige antibiotica waarvan is aangetoond dat ze zowel de symptomen als de bacteriepopulaties verminderen bij mensen met SIBO

Hoe lang duurt het voordat Xifaxan werkt bij SIBO?

Xifaxan wordt off-label voorgeschreven voor SIBO, dus er is geen vaste therapie voor het gebruik ervan. Er worden drie verschillende hoge-dosis behandelingsschema’s gebruikt, die meestal zeven tot 14 dagen duren.

Doodt rifaximin goede bacteriën?

Rifaximin doodt veel van de bacteriën die in verband worden gebracht met SIBO, maar lijkt geen invloed te hebben op veel van de bacteriën die inheems zijn in het microbioom van de dikke darm.

Zijn bananen goed voor SIBO?

Bananen bevatten zowel fructose als resistente zetmelen, die beide de bacteriën voeden die SIBO veroorzaken. Ze worden vaak aanbevolen als een goede bron van prebiotica, die de SIBO-symptomen alleen maar zal verergeren. Om al deze redenen raden zowel het low-FODMAP dieet als het Cedars-Sinai Low Fermentation Diet aan om bananen te vermijden.