Het verlies van de wil om te leven is dodelijk, menen wetenschappers, nadat ze hebben ontdekt dat mensen binnen drie weken kunnen sterven, gewoon omdat ze het leven hebben opgegeven.
Een nieuw onderzoek van Dr. John Leach van de Universiteit van Portsmouth is het eerste dat de aandoening die bekend staat als ‘psychogene dood’ op grote schaal bestudeert en de vijf stadia ervan definieert.
Soms ook wel ‘opgeven-itis’ genoemd, volgt het meestal op een emotionele schok waaraan iemand mentaal niet meer denkt te kunnen ontsnappen, waardoor hij gevaarlijk apathisch wordt over zijn eigen bestaan.
Als er geen halt aan wordt toegeroepen, treedt de dood meestal drie weken na het eerste stadium van ontwenning in, maar het kan nog eerder gebeuren. Het syndroom wordt echter niet algemeen aanvaard door wetenschappers.
“Psychogene dood is echt,” zei Dr. Leach. “Het is geen zelfmoord, het is niet gekoppeld aan depressie, maar de daad van het opgeven van het leven en sterven, meestal binnen enkele dagen, is een zeer reële aandoening die vaak gekoppeld is aan ernstig trauma.”
Psychogene dood, ook wel voodoodood genoemd, werd voor het eerst gedefinieerd in 1942 door de Harvard-psycholoog Walter Cannon, die opmerkte dat het vaak kon worden uitgelokt door de angst voor bovennatuurlijke gevolgen van het doorbreken van taboes. Mensen die geloofden dat ze vervloekt waren, werden vaak binnen een paar dagen dood aangetroffen.
Cannon noemde ook de ‘vecht of vlucht’ reactie en geloofde in psychogene dood dat de vlucht reactie het overnam maar de lijder er niet naar kon handelen, wat leidde tot een fatale keten van gebeurtenissen.
Vijf stadia
Door het bestuderen van verslagen van concentratiekampgevangenen, overlevenden van schipbreuken en zelfs kolonisten van Jamestown, ontdekte Dr. Leach dat het eerste stadium sociale terugtrekking is, waarin lijders een gebrek aan emotie, lusteloosheid en onverschilligheid vertonen en in zichzelf gekeerd raken.
Daarna treedt een diepe apathie in, waarbij de persoon zich niet langer bekommert om zelfbehoud en in plaats daarvan wegzinkt in een diepe, demoraliserende melancholie.
De derde fase is ‘aboulia’, waarbij mensen ophouden met spreken en stoppen met eten en wassen, wat leidt tot stadium vier, psychische akinesie, waarbij ze zelfs geen extreme pijn meer voelen.
In een van de casestudies die in het rapport werden gebruikt, liep een jonge vrouw tweedegraads brandwonden op toen ze naar het strand ging, omdat ze zich niet had verwijderd van de hitte van de zon.
Dr Leach zei: “Het interessante van aboulia is dat er sprake lijkt te zijn van een lege geest of een bewustzijn zonder inhoud.
“Mensen die in dit stadium hersteld zijn, beschrijven het als een geest als pap, of als het hebben van geen enkele gedachte. Bij aboulia staat de geest op stand-by en is iemand de drang naar doelgericht gedrag kwijt.”
Het laatste stadium is de dood. In concentratiekampen wisten medegevangenen vaak dat mensen die dit stadium bereikten, de dood nabij waren als ze hun kostbare verborgen sigaretten begonnen te roken.
Dr Leach zei: “Als een gevangene een sigaret tevoorschijn haalde en opstak, wisten zijn kampgenoten dat de persoon het echt had opgegeven, geen vertrouwen meer had in zijn vermogen om door te gaan en spoedig dood zou zijn.”
Terugdraaien van ‘opgeven-itis’
De dood is echter niet onvermijdelijk bij iemand die lijdt aan opgeven-itis en kan worden teruggedraaid door interventies, waaronder fysieke activiteit die de feel-good chemische stof dopamine vrijgeeft.
Het onderzoek suggereert dat de psychologische achteruitgang optreedt als gevolg van een verandering in een gebied van de hersenen dat verantwoordelijk is voor motivatie.
Hij zei: “Ernstig trauma kan bij sommige mensen leiden tot een slechte werking van het voorste cingulate circuit. Motivatie is essentieel om met het leven om te gaan en als dat faalt, is apathie bijna onvermijdelijk.”
“Het omkeren van het afglijden naar de dood komt meestal wanneer een overlevende een gevoel van keuze vindt of terugkrijgt, van het hebben van enige controle, en gaat meestal gepaard met die persoon die zijn wonden likt en een hernieuwde interesse in het leven krijgt,” zei hij.
Het onderzoek werd gepubliceerd in het tijdschrift Medical Hypotheses.