De meeste stormsystemen hebben geen duidelijk gevormd centrum of oog, met sterke winden die rond een relatief rustig centrum wervelen, maar orkanen (sterke tropische cyclonen) hebben dat wel. Wanneer het oog van zo’n storm recht boven het hoofd beweegt, nemen de winden van de storm sterk af en ziet de lucht er helder uit. Deze afbeelding van Boston.com laat zien hoe het oog van een orkaan er van bovenaf uitziet – en waarom het zo’n toepasselijke naam is. Volgens Wikipedia is het oog van een sterke tropische cycloon “een ruwweg cirkelvormig gebied, meestal 30-65 km (20-40 mijl) in diameter.”
Zoals Autoresponder aangeeft, is het oog van de orkaan gevaarlijk omdat onervaren mensen kunnen veronderstellen dat de storm is vertrokken, terwijl deze in feite op volle kracht zal hervatten zodra het oog van de storm voorbij is en de oogwand (die onmiddellijk het oog omringt en de sterkste winden van de orkaan bevat) over het hoofd beweegt. Ik ben opgegroeid in een stad aan de rand van de Golf van Mexico en kan me nog goed herinneren dat ik op de lagere school de instructie kreeg om niet naar buiten te gaan tijdens een orkaan die plotseling kalm werd en leek te zijn verdwenen – omdat dat een teken was dat het oog boven ons aan het passeren was.
Dus technisch gezien verwijst “oog van de storm” naar een valse kalmte in het centrum van een echte of figuurlijke storm (specifiek, een sterke tropische cycloon). Veel schrijvers gebruiken het echter om gewoon het midden van de actie aan te geven, waar de beroering het sterkst is. Bijvoorbeeld (uit “Citibank Getting Burned In Studio Confusion,” in Adweek, 13 november 2008):
De juridische strijd is het nieuwste bijproduct van een verslechterend financieel plaatje, zowel wereldwijd als in Hollywood. De Dow daalde voor de derde dag op rij en verloor 411 punten. Citigroup bevindt zich in het oog van de storm in de media- en entertainmentsector, wat een van de redenen is waarom het aandeel met bijna 11% daalde tot $9,64, het laagste niveau in 13 jaar.
Het punt hier is duidelijk dat Citigroup zich midden in het eigenlijke tumult bevindt, niet in een kalm omhulsel in het centrum van een gigantische storm, onaangeroerd voor het moment terwijl alles eromheen de volle furie van de stormstoten wind en regen te verduren krijgt.
Update (9/10/16): Vroege instanties van ‘oog van de orkaan’ en ‘oog van de storm’
Een laat antwoord betwist het idee dat “het oog van de storm” oorspronkelijk verwees naar een plaats van relatieve rust in een verschrikkelijke storm, met het argument dat dit begrip een verbastering is (gebaseerd op kennis getrokken uit satellietfotografie van tropische cyclonen) van het oorspronkelijke idee van het oog als “het razende hart van de storm”. Ik besloot na te gaan hoe ver terug de uitdrukkingen “oog van de orkaan” en “oog van de storm” gaan, waar ze vandaan komen, en hoe ze oorspronkelijk werden begrepen.
De vroegste Google Books-match voor “oog van de orkaan” duikt op in St. Nicolaas, jaargang 54 (1927):
Een van de bijzondere wonderen van een orkaan is zijn “oog”, bekend als het “stormcentrum”. Dit “oog” is een gebied van vrede en rust, zonneschijn en mooi weer, totdat het zich verwijdert van die bepaalde plaats, wanneer-presto-er een wonderbaarlijke verandering plaatsvindt. Gewelddadige winden scheuren gebouwen aan stukken, ontwortelen machtige bomen, en slingeren vrachtwagens en auto’s rond als rietstengels, waarbij de rust in het “oog” van de orkaan in werkelijkheid de “stilte voor de storm” is, waarover we vaak horen.
Dit komt overeen met deze zeer korte vermelding in Ebenezer Brewer, Dictionary of Phrase and Fable (1870):
Eye of the storm. Een opening tussen de stormwolken. (Zie BULL’S EYE.)
Brewer lijkt zijn informatie te hebben ontleend aan Andrew Steinmetz, A Manual of Weathercasts: Comprising Storm Prognostics on Land and Sea, deel 2 (1866):
In de torrid zone verschijnt wat men noemt een “Bull’s Eye,” een kleine wolk die plotseling verschijnt, schijnbaar in gewelddadige beweging, als het ware uit zichzelf groeit en spoedig het gehele hemelgewelf bedekt, een tumult van de elementen veroorzakend, dat des te angstaanjagender is, naarmate de helderheid van de hemel onmiddellijk daarvoor onbewolkt was. Dit moet niet verward worden met het “oog van de storm”, dat slechts een opening tussen de wolken is.
Of Steinmetz het nu heeft over het centrale oog van een orkaan dat typerend is voor zulke stormen, of slechts over een toevallig optredende zonverlichte scheur in de stormwolken, het lijkt duidelijk dat het oog zelf niet het meest woeste deel van de storm is.
Even eerder al legt Charles Tomlinson in The Tempest: an Account of the Origin and Phenomena of Wind, in Various Parts of the World (1861) de oorsprong en betekenis uit van de term “oog van de storm”:
De cycloon-schijf is soms zo dun in of nabij het centrum, of het nu rustig is of niet, dat men er vaak doorheen kan kijken, welke heldere ruimte in het centrum door de Spanjaarden het oog van de storm wordt genoemd. Zo vermeldt het verslag van een cycloon in de Arabische Zee, waarin het schip Seaton schipbreuk leed, dat “tijdens het hoogtepunt van de storm de regen in stortregens viel; de bliksem flitste in vreselijke felheid uit de intens donkere wolkenmassa’s die zich als het ware op de onrustige zee drukten. In het zenit was er zichtbaar een duistere cirkel van perfect licht van 10° of 12°.” In de wervelwind van Pacquebot des Ners du Sud wordt als zeer opmerkelijk feit vermeld dat “terwijl rondom de horizon een dikke donkere wolkenbank lag, de hemel daarboven zo volkomen helder was dat men de sterren kon zien, en één ster scheen met zo’n eigenaardige schittering boven het hoofd van de voormast, dat deze door iedereen aan boord werd opgemerkt.” In april 1840 kreeg de Tigris te maken met een korte maar hevige cycloon in lat. 37° tot 38° zuid, long. 68° tot 75° oost, en midden in die cycloon “braken de wolken weg en kwam de zon tevoorschijn, het gehele wateroppervlak zo wit als sneeuw met schuim, en gekleurd als de regenboog in alle richtingen. Om 11 uur blies de wind met zo’n hevigheid dat de drie topgallantmasten werden weggeblazen, de spencer in stukken gespleten, en de rolzeilen aan flarden geblazen van de ra’s.”
Het lijkt er dus op dat het Engelse “eye of the storm” in 1861 uit het Spaans werd geleend, en dat het “oog” verwees naar de zichtbare hemel in het centrum van de storm – wat ook de plaats is van de grootste (tijdelijke) rust in een orkaan, zoals mijn eerdere antwoord uitlegt en zoals zeelieden in voorbije eeuwen die overleefden dat ze door het centrum van zo’n storm voeren, nauwelijks konden ontgaan.